فقدان خواننده خوب دلیل بی‌رونقی آواز ایرانی

در ابتدای این مراسم، مدیرعامل بنیاد آفرینش‎های هنری نیاوران گفت: متاسفانه به دلیل نبود آوازخوانان خوب، امروز آواز رونق چندانی ندارد. گویا هدف افراد این است به سرعت کار ریتمیکی را آماده و تولید کنند اما توجهی به میزان ارزشمند بودن این محتوا ندارند، البته درصد ارزشمندی از این محتوا را قضاوت جامعه تعیین می‌کند که متاسفانه این آثار از سوی مردم نمره قابل قبولی نگرفته است.

آثار قدما؛‌ میراثی که برای ما مانده است

سیدعباس سجادی افزود: در روزگارانی که آواز رونق داشت، آوازخوانان خوبی داشتیم، البته کاستی ها و زیاده روی‎هایی در آن دوره نیز بود اما بازار آواز به اندازه امروز کساد نبود. در آن دوره آوازخوانان را غزل خوان و آواز خوانی را غزل خوانی تلقی می‌کردند از آن دوره میراث‎ها و آوازهای گرانقدری داریم که امروز برای ما به یادگار مانده است.

وی در پایان صحبت هایش افزود: به جامعه موسیقی تبریک می‎گویم؛ زیرا در روزگاری که آواز، جانمایه موسیقی ایرانی، در غربت به سر می برد، امروز شاهد رونمایی از یکی از آثار برجسته  آوازی هستیم. همت  نوید نوروزی، استاد علی اصغر شاهزیدی و خانواده استاد تاج اصفهانی را ستایش می‌کنم که باعث شدند این گنجینه از خانواده تاج اصفهانی و از گوشه موزه ها به خانواده بزرگ فرهنگ و هنر بپیوندد و در اختیار عموم قرار بگیرد. امیدوارم رونمایی از این آلبوم آغازی باشد تا آن را سرمشق قرار داده و از این به بعد درست بخوانیم.

آلبوم تاج اصفهانی کلید رمزگشایی سبک اوست

نوید نوروزی، پژوهشگر موسیقی و گردآورنده آثار استاد تاج اصفهانی نیز اظهار داشت: به دلیل در دسترس نبودن آثار استاد تاج تاکنون نمی‌توانستیم به سبک شناسی آثار او بپردازیم، حال با مجموع ۱۷۷ دقیقه آوازی که از او جمع‎آوری شده می‌توانیم بگوییم او چه سبکی داشته است.

وی ادامه داد: پیشکسوت دیسکوگرافی در کشور ما  آقای امیر منصور است که سالیان پیش آرشیو بزرگی را خریدند و با استفاده از اطلاعاتی که در دسترس داشت، بنای نوعی شناخت و پژوهش در مورد آثار قدیم را در اختیار ما گذاشت. آوازهایی که در مجموعه آثار منتشر نشده استاد تاج اصفهانی قرار گرفته بعد از صد سال منتشر می‌شود.

اگر بخواهیم به سبک‎شناسی آثار یک هنرمند بپردازیم باید از ابتدایی‎ترین روزهایی که نوع و شیوه آواز خوانی او شکل گرفته است، تحول سبک و فرم اورا تا پایان عمرش در نظر بگیریم. آنچه ما در سال های اخیر از استاد تاج شنیده‎ایم آثاری است که در مراسم‌ خصوصی ضبط شده و  تعداد کمی از این آثار در دسترس است.

صدایی که در صد سال گم شد

گردآورنده آثار استاد تاج اصفهانی گفت: بنابراین آنچه تا امروز از استاد تاج به گوش ما رسیده، آوازهایی در دوران پیری استاد است که البته صدای تاج در پیری نیز جوان بوده است، اما نمی‎توان سبک این هنرمند را از این آوازها تعیین کرد. وی در ادامه گزارشی در خصوص دیسکوگرافی و روند سیر ضبط آثار استاد تاج اصفهانی به حاضرین ارائه داد.

 رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گفت: آلبومی که از آثار منتشر نشده استاد جلال الدین تاج اصفهانی رونمایی شد، کتاب شنیداری آواز ایرانی و راهنمای هنرجویان این رشته است. اگر فلسفه  فرهنگی اصفهان را واکاوی کنیم خواهیم دید زنجیره‎های متصل به هم این فرهنگ در حوزه ادبیات، فرهنگ، فلسفه و موسیقی برهم‌کنش ویژه‎ای را ایجاد کرده است.مسلما در حوزه موسیقی مرحوم تاج ستاره است، چه بسا مرحوم تاج برای ما امروزه دانشگاه بزرگی است، من به عنوان یک هنرجوی موسیقی از اینکه این آلبوم از آثار استاد رونمایی شده و در اختیار عموم قرار می‌گیرد بسیار خرسندم.

علی عطریان گفت: امروز از اثری رونمایی می‌شود که برای هنرجویان موسیقی به عنوان کتاب شنیداری اثر تاج باشد و بتوانیم به اعماق فرهنگی این سرزمین بیشتر پی ببریم. 

شخصیت نیاز اصلی هنرمندان امروز ماست

نوازنده پیشکسوت نی دیگر سخنران  آیین رونمایی از آثار منتشر نشده جلال الدین تاج اصفهانی بود. وی در سخنانی با ذکر اینکه امروز اثری به بازار آمده است که قدرت و توانایی خوانندگی تاج را به ما اثبات می کند، گفت: موسیقی ایران بیش از هنرمندان تکنیکال، به هنرمندان با شخصیت نیازمند است.

حسن منصوری افزود: زمانی که استاد تاج آواز می‌خواند خوانندگان دیگری نیز بودند که در سبک‌های دیگری می‌خواندند اما دلیل محبوبیت و  ماندگاری مرحوم تاج رعایت اخلاق و انصاف بوده است. تاکنون از آوازهای استاد فقط یک قطعه همایون در اختیار ما قرار داشت که مورد پسند مخاطب امروزی بوده است اما متاسفانه برخی از دوستان هنرمند کم لطفی‎هایی داشتند و آثار استاد را فالش می‎دانستند، این در حالی است که استاد تاج تا ۸۰ سالگی با قوت آواز می‌خواند و آنچه ما از تاج می‎شنیدیم بیشتر ضبط های خصوصی استاد بود که کیفیت مناسبی نداشت.

قبل از شنیدن منصف باشیم

منصوری افزود: اگر قرار بر اثبات باشد می‌توان گفت شاید گوش این افراد کمی فالش می‌شنیده است، آنچنان که داریوش طلایی می‌گوید: کسانی که اظهاراتی مبنی بر فالش بودن آثار موسیقی دارند، چه بسا گوش آنها فالش می‌شنود زیرا آن فواصل را نیاموخته‎اند. این نشان می‌دهد نوع فواصل در طول دوران ها همواره با تغییراتی همراه بوده است.

گاهی بیش از آنکه شنونده باشیم باید کمی نیز انصاف را در نظر بگیریم و بدانیم هیچ کدام از خواننده‎های کشور ما نتوانسته‎اند در سنینی که استاد تاج چنین آوازهایی را می‌خواند، بخوانند و ما با شنیدن چند اثر ضبطی در محفل‌های خصوصی نباید سبک موسیقی مرحوم تاج را قضاوت کنیم.

این نوازنده نی، با اشاره به اینکه از توصیه‎های اساتید و بزرگان موسیقی همواره این بوده که آوازه خوان‌ها هر جایی نخوانند، گفت: استاد تاج در هر محفلی نمی‎خواند، اما گاهی در کوچه و برزن و مراسمی که متعلق به فقیری بود آواز می‌خواند، هر چند گاهی مراسم فلان الدوله را به بهانه‎های مختلف ترک می‌کرد.

منصوری: خاطره‎ای از استاد تاج وجود دارد که در مراسم یکی از شیوخ عرب برای خوانندگی دعوت می‎شود، با دیدن وضعیت مراسم کمی مکدر می‌شود، اما با خواندن شعر «هرگز حسد نبردم بر مسندی و مالی الا به آنکه دارد با دلبری وصالی» ، مقصود خود را به میزبان منتقل می‌کند و پس ازپایان مراسم به میزبان می‌گوید: «تو خبر نداری تاج به سرمایه داران  باج نمی دهد؟» در آن زمان تاج به دلیل مشکلاتی که از سوی حکومت برایش به وجود آمده بود نیاز مالی داشت، اما کسی نبود که باج بدهد، همان استاد در کوچه‎ها برای کودکان آواز می‌خواند

استادی همیشه شاگرد

وی اضافه کرد: تاج همیشه در حال آموختن بود، او در اوج قدرت آواز خوانی، ابایی از آموختن نداشت، خاطره‎ای از استاد بطلانی یکی از شاگردان تاج، نقل می شود که در آن مرحوم تاج به بطلانی که جوانی ۲۰ ساله بوده می‌خواهد آواز حجاز مصری را بخواند تا برایش یادآوری شود.

استاد و نوازنده نی با اشاره به صحبت هایی مبنی بر اینکه تاج چقدر از ردیف های موسیقی آگاه بود ابراز داشت: این مورد به کسی مربوط نیست زیرا مرحوم تاج آنچه را می دانسته با چنان قدرت و توانی خوانده که شنونده را مسحور خویش می‎کند و جایی برای این پرسش وجود ندارد؛ زیرا بسیاری هنرمندان انواع ردیف‎ها را می‌دانند اما توانایی اجرای آن را ندارند.

منصوری با بیان اینکه این صحبت‎ها بی‎انصافی در مورد هنرمندی همچون تاج است گفت: امروز به کوشش شهرداری اصفهان و خانواده مرحوم تاج اثری به بازار آمده که قدرت و توانایی خوانندگی تاج را به ما اثبات می کند، از استاد تاج فقط یک اثر در دستگاه همایون در اختیار ما بود، اما امروزه این آثار آواز هایی است که اهالی آواز می دانند کاری است کارستان از جوانی های مرحوم تاج.

اثری که مانند صاحبش نمونه است

علیرضا میر علی نقی پژوهشگر حوزه موسیقی نیز گفت:  بسیاری از صفحاتی که از استاد تاج کشف شده و تا پیش از این مفقود بوده، دوره‎ای از آواز ایرانی است که تحول آواز استاد تاج در سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۲ را نشان می‎دهد. از حدود ۱۳۲۰ به بعد که رادیو در ایران تاسیس شد تا حدود سال های ۱۳۳۲ را می‎توان دوره تاریک موسیقی ایران نامید؛ زیرا در این دوره دستگاه‌های ضبط صدا برای ضبط صدای مشاهیر موسیقی ایران وجود نداشته است. بسیاری از نسخه‎های ضبط شده از استاد در سال ۱۳۵۷ از دست رفت. میراث صوتی فاخری که اکنون از استاد تاج داریم بسیار تاثیرگذار است و ماندگاری استاد تاج از نظر رفتار منش و خوی انسانی نمونه است.

تاج اصفهانی سبکی منحصر بفرد داشت

اصغر شاه‎زیدی خواننده مکتب اصفهان و شاگرد استاد تاج  اصفهانی به عنوان آخرین سخنران با ذکر نکاتی از زندگی استاد تاج اصفهانی گفت: سبک تاج  بی‌نظیر بود و هر کسی نمی‎توانست حتی از او تقلید کند. تاج در ۶۸ سالگی، در سال ۴۲ آوازی را خواند که چون یک غواص در اقیانوس فرو رفته است. او حتی در گزینش اشعار نیز بی نظیر عمل می‎کرد و به گفته صاحبنظران عرصه ادبیات اشعار خود را به گونه‎ای انتخاب می‎کرد که حتی اساتید این حوزه متحیر می‎شدند. او در ادبیات نیز غرق می‎شد و با دقت زیادی اشعار را بر می‎گزید. سبک آوازخوانی او هم شاهکار و تقریبا کم سابقه است.

در ادامه مراسم بخش‎هایی از قطعات آوازی  آلبوم آوازهای استاد جلال تاج اصفهانی برای حاضران پخش شد و شاه‎زیدی روی این آوازها توضیحاتی ارائه کرد.

آواز تاج در دویست سال گذشته نظیر نداشت

شاهزیدی در پایان به مناسبت روز بزرگداشت حافظ از عبدالحسین مختاباد، علی رستمیان، فاضل جمشیدی، امیر مسعود امیری و ابوالفضل ریاحی دعوت کرد با حضور روی سن یک بیت آواز بخوانند که این درخواست او با استقبال حاضران همراه شد.

در پایان این مراسم نیز از  آلبوم آوازهای استاد جلال تاج اصفهانی رونمایی شد. آلبوم آوازهای استاد جلال تاج اصفهانی که به آثار ضبط شده توسط شرکت‎های هیز مستر ویس، سودوا و پولیفون اختصاص دارد با همت نوید نوروزی گردآوری و روانه باز موسیقی شده است.