همایش زیست بوم همگانی برای دسترسی به اطلاعات امروز دوشنبه در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد. یکی از پنل های این همایش با عنوان زمینه های حقوقی و سیاستگذاری دسترسی همگانی به اطلاعات در دانشکده علوم ارتباطات این دانشگاه برگزار شد.
پاسخگویی و مسئولیت تضمین کننده آزادی شهروندان
محمد جلالی عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی در این پنل، درباره نقش و کارکرد سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات در ایجاد دولت پاسخگو گفت: امروزه در نظام های مدرن دموکراتیک مبتنی بر حاکمیت قانون، نظارت، پاسخگویی و مسئولیت ارکان به هم پیوسته ای هستند که در ارتباط با هم می توانند تضمین کننده حق ها و آزادی های شهروندان خود باشند.
وی افزود: پیش شرط اصلی ایجاد این سه حلقه در هم تنیده مهم، وجود شبکه ای از آزادی های مختلف و در رأس همه آزادی بیان است. حق دسترسی آزاد به اطلاعات از مظاهر اصلی و جدی آزادی بیان به شمار می رود؛ تا حدی که می توان ادعا کرد بدون آن تضمین حق آزادی بیان مسیر نمی شود.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: برای تضمین حق دسترسی آزاد به اطلاعات، دولت ها مکلف به پذیرش تعهدات مثبتی هستند تا شهروندان خود را مجهز به ابزارهای مناسبی برای مطالبه گری در راستای نظارت، الزام به پاسخگویی و در نهایت قبول مسئولیت کنند.
به گفته جلالی، در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، پس از تصویب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در سال ۱۳۸۸ و آیین نامه اجرایی آن در سال ۹۳، مطابق ماده ۱۴ آیین نامه اجرایی ماده ۸ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مصوبه ۲۲ شهریورماه ۹۴ هیئت وزیران، سامانه ای با عنوان سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاسیس شد.
جلالی اظهار داشت: این سامانه با تاخیری یک ساله از موعد قانونی در سال ۹۶ به صورت آزمایشی شروع به فعالیت کرد و در این بازه زمانی و با پیوستن ۶۶۲ دستگاه دولتی و با وجود نپیوستن تعداد بیشتری از دستگاه های دولتی بیش از ۱۰ هزار درخواست در این سامانه از سوی شهروندان ثبت شده است.
به گفته وی، سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات هر چند هنوز در ابتدای راه خود با چالش های جدی حقوقی سخت افزاری و نرم افزاری روبرو است، با این وجود در همین مدت کوتاه از فعالیت خود توانست تا حدودی انتظار تعداد قابل توجهی از شهروندان متعهد و مطالبه گر را برآورده ساخته و در مواردی نیز به پاسخگو کردن نهادهای دولتی منجر شود.
میزان پاسخگویی قوه مجریه در سامانه ۸۰ درصد است
دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی در این پنل گفت: بر اساس آمارهای ثبت شده میزان پاسخگویی قوه مجریه در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات ۸۰ درصد و بیش از دو قوه دیگر است.
مصطفی خیری زاده درباره نقش و کارکرد سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات در ایجاد دولت پاسخگو با اشاره به راه اندازی سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و آمار ثبت شده از شکایات اظهار داشت: عدم ثبت درخواست نسبت به ۴۳ درصد از دستگاه های عضو این سامانه نشان دهنده عدم گسترش و نفوذ کامل آن در میان مردم است و مردم نسبت به این سامانه اطلاع آن چنانی ندارند.
خیری زاده در مورد میزان و کیفیت پاسخگویی به درخواست ها از سوی سه قوا، گفت: در این سامانه قوه مجریه ۸۱ درصد پاسخگویی به کل درخواست را دارد و کیفیت این پاسخگویی ۲۸ درصد است. میزان پاسخگویی قوه مقننه ۶۵ درصد و کیفیت پاسخگویی ۱۳ درصد، میزان رضایت از قوه قضائیه هشت درصد و میزان رضایت ۸۷ صدم درصد است که در این زمینه نقش انتصابی و انتخابی بودن هر یک از قوا در پاسخگویی و کیفیت مشاهده می شود.
وی افزود: در این سامانه ۱۰ هزار و ۸۶۳ درخواست ثبت شده که برای ۹۰ درصد درخواست ها پاسخ به ثبت رسیده و برای ۱۰ درصد پاسخی ثبت نشده است.
خیری زاده درباره حضور شهرداری ها در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و آمار خاطرنشان کرد: طبق سرشماری سال ۹۵ ، هزار و ۲۴۲ شهرداری در کشور وجود دارد، اما در این سامانه فقط ۱۳۶ شهرداری حضور دارند و ۸۹ درصد باقی مانده در سامانه یاد شده حضور ندارند.
این دانشجوی حقوق دانشگاه علامه آمار دیگری در مورد بیشترین شکایات، درخواست ها و پاسخگویی ها از سوی دستگاه ها ارائه کرد و گفت: بیشترین درخواست و شکایت علیه وزارت کشور، استانداری هرمزگان و کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات بود. همچنین بیشترین تعداد پاسخگویی به درخواست ها و شکایات به ترتیب شامل وزارت کشور، کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و شهرداری تهران است.
رسانه ها روایتی برساخته از اطلاعات علم هستند
در ادامه این پنل میترا افضلی پژوهشگر صدا و سیما درباره تبیین الگوی سیاستگذاری رسانه ای در همگانی سازی اطلاعات علمی، گفت: تولید و گسترش علم بدون اجتماع علمی میسر نیست و اجتماع علمی بدون ارتباطات علمی محقق نخواهد شد و برای ارتباطات علمی وجود اطلاعات و کانال هایی برای مبادله این اطلاعات ضرورت دارد.
وی افزود: شاخص های نظام ارتباطات علمی تعیین کانال هایی است که از طریق آن ها امکان مبادله اطلاعات بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان علم فراهم می شود.
به گفته افضلی، در این میان برقراری جریان آزاد اطلاعات، جلوگیری از پراکنده کاری و دوباره کاری، امکان انباشت یافته های علمی و امکان انجام مطالعات بین رشته ای و نظارت بر کیفیت کارهای علمی از مهمترین کارکردهای ارتباطات علمی است که همگی از عهده رسانه ها بر می آید.
این پژوهشگر اظهار داشت: رسانه ها تنها بازتاب دهنده دستاوردهای علمی نیستند، بلکه از سویی میان اجتماع علمی و همگان پیوند برقرار می کنند و از سوی دیگر، خود عرضه کننده روایتی برساخته از اطلاعات علم هستند؛ به گونه ای که رسانه ها به رویدادهایی که در جهان به وقوع می پیوندند، معنا می دهند و بخشی از سیاست معناسازی اطلاعات به شمار می روند.
وی افزود: سیاستگذاری اطلاعات علمی در تلویزیون ایران به شیوه غیرمشارکتی، هسته ای و غیرعام گرا انجام می گیرد.
وی گفت: چنانکه نظام تولید و باز تولید اطلاعات مبتنی بر مشارکت همگان باشد، ضمن تحقق توسعه همه جانبه و استقرار دموکراسی، علم در حوزه عمومی نهادینه می شود.
نظر شما