مروری بر کتاب «اطلس فرهنگی مذهبی شهرستان سمیرم»

«امرالله قاسمی» نویسنده کتاب است و این مجموعه را بدون مقدمه یا پیش گفتار و فهرست‌بندی مناسب به رشته تحریر درآورده است.

صفحات ابتدایی کتاب به معرفی سمیرم، مساحت و تاریخچه این شهر و شهرستان پرداخته است.

سمیرم، سمیرامیس، شمیران و سام آرام، نام‌های کهن و باستانی این خطه بوده اند و برخی نیز بنای این شهر را به سمیرامیس ملکه آشور و بابل نسبت می‌دهند.

 احمد کسروی در پژوهش خود، سمیرم را از دو پاره«سمی» یا «شمی» به معنی سرد و«ران» یا «رام» به معنی محل، مکان و سرزمین سرد دانسته و نتیجه گرفته که سمیرم یا سمیران، به معنی جا، مکان و سرزمین سرد است.

این شهر در دوره دیلمیان(آل بویه)، بیشتر مورد توجه بزرگان و پادشاهان بوده و در آن دوره قلعه و دژی مستحکمی داشته که به «وهانزاد» معروف است.

در دوران سلجوقی هم سمیرم شهری بزرگ بوده و قلعه‌ای استوار داشته و گویا مهریه گوهرخاتون، همسر محمد ابن ملکشاه سلجوقی بوده است.

سابقه تاریخی این وادی کوهستانی به 700 سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد و در شهر کُمه امروزی در 60 کیلومتری جنوب سمیرم، آثار سکونت اولیه قوم «پارسوا» و همچنین دوران حکومت هخامنشان در مزرعه «کوره» در جنوب شهر سمیرم، به چشم می‌خورد.

کاوش‌های میراث فرهنگی در سال 1393 بر اساس ابزارهای سنگی بدست آمده نشان از سابقه تاریخی و باستانی این خطه دارد و سابقه مدنیت سمیرم را پنج هزار سال قبل از میلاد اعلام کرده‌اند.

 امکان شهر بودن سمیرم در زمان پادشاهی ساسانیان نیز زیاد است بطوریکه سنگ لوحه‌های قبوری که در بیشتر جاهای شهرستان بازخوانی شده و وجود پنج میل سنگی بزرگی که پایه آتشکده‌ها بوده، گواهی بر صدق این سابقه تمدنی است.

نقل دیگر مربوط به دوران امپراطوری صفویه است، شاه عباس دوم در سال 1064 هجری قمری به‌دلیل گرمی هوای پایتخت، به سمیرم آمده و در محل شاه‌نشین غرب شهر سراپرده زده و چندی را در آب ملخ و تخت سلیمان، سپری کرده است.

اعتقاد نویسنده کتاب بر این است که دوران حکومت زندیه، عصر رونق سمیرم است، سمیرمی که محل ییلاق ایل ترک تبار قشقایی بوده و هست و سال‌های سال توسط خوانین اداره می‌شده، تا اینکه در سال 1314 خورشیدی و با استقرار دولت مرکزی، اولین بخشدار سمیرم معرفی می‌شود.

در سال 1325 خورشیدی این خطه از استان فارس جدا و به استان اصفهان ملحق می‌شود تااینکه در سال 1342 بعد از سفر اسدالله علم وزیر دربار شاه، سمیرم به شهرستان ارتقا یافته و «حسین قلی خان ابوقداره بختیاری» بعنوان اولین فرماندار تاریخ این شهرستان، کارش را آغاز می‌کند.

نام و اسامی تعدادی از بزرگان و وزیران سمیرم در صفحه 16 کتاب آورده شده و صفحاتی نیز به آداب و رسوم محرم و عزاداری در این شهرستان بویژه مناطق خفر و حنا اختصاص دارد.

پرداختن نویسنده کتاب به تاریخچه عزادای، تعزیه‌خوانی و روش‌های مداحی بعنوان مسائل کلی، ارتباطی با منطقه سمیرم ندارد و کلی‌گویی است.

فردی به نام آخوند «ملا محمدتقی سمیرمی» نخستین کسی است که در دوره ناصرالدین شاه قاجار، تعزیه را در سمیرم احیا  کرده و در ادامه کربلایی «محمدابراهیم فضایلی» نیز این کار را ادامه داده است.

نام موقوفه‌ها و اماکن متبرکه و همچنین نام و اسامی هیات‌های مذهبی و عزاداری نیز بخش‌ها و صفحاتی از این کتاب را دربرگرفته‌ است.

مسجد جامع سمیرم(قرن 4)، مسجد خانعلی، مسجد جامع قلعه(سلجوقیان)، امامزادگان سلطان ابراهیم، پنج تن، شاه عبدالرضا، زیدابن علی، فاطمه صغری و 2 امامزاده روستای خفر و همچنین نام و نشان صاحب منصبان، نام‌آوران و بزرگان در صفحه 112 و 119 این کتاب به چشم می‌خورند.

شخصیت‌هایی مانند حکیم جهانگیرخان قشقایی، کمال‌الدین علی سمیرمی وزیر دربار سلجوقیان، ابوبکر و ابومنصور سمیرمی در قدیم و اندکی جدیدتر افرادی همچون سید محمدشریف تقوی ونکی، حبیب‌الله فضایلی، شیخ شمسعلی نادری و آیت الله فشارکی، نام‌های مورد اشاره در این اثر است.

در فارسنامه ناصری در باره جهانگیرخان قشقایی نوشته‌اند:«او زبده ارباب فضل و بلاغت، قدوه اصحاب مجد و فصاحت، وحید عصر و فرید دهر، کاشف مشکلات، فاتح معضلات، مخزن نفایس فروع و اصول مظهر حقایق معقوق و منقول، نادره زمان جهانگیرخان قشقایی از تیره درّه شوی است.»

در باره شخصیت روحانی انقلابی شیخ «شمسعلی نادری سمیرمی» که سال‌ها امامت جمعه موقت سمیرم را عهده‌دار بود نیز نقل است که آن مرحوم در سال 1312 در این شهر متولد شده و در سال‌های حضورش در قم از وجود حضرات آیات مشکینی و مرعشی نجفی کسب فیض کرده و به‌دست مرحوم مرعشی نجفی معمم شده است.

 شیخ نادری در جریان حمله رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه در آن محل حضور داشته و بارها توسط ساواک دستگیر شده بود.

کمال‌الدین علی سمیرمی(دوره سلجوقیان)، عبدالرحمن سمیرمی(وزیر سلطان برکیارُق سلجوقی)، محمدباقر سمیرمی و عبدالرحیم سمیرمی(ناصرالدین شاه قاجار)،شهاب سمیرمی(شاعر دوره محمدشاه قاجار)، اسماعیل خان ثاقب سمیرمی(دوره قاجار)،  سیمای سمیرمی(فلسفه‌دان و فقیه دوره صفوی) نیز نام تنی چند از سیاسیون و هنرمندان این خطه است که در پایان کتاب نام آنها آمده است.

نپرداختن کتاب به هنر بویژه صنایع ادبی و صنایع دستی و سایر شمول و زیرشاخه‌های فرهنگ و قومیت‌های مختلف فارس، ترک، لر و عشایر از کاستی‌های این مجموعه است که از جامعیت آن کاسته است.

کتاب اطلس فرهنگی، مذهبی شهرستان سمیرم در 198 صفحه توسط انتشارات "سام آرام" چاپ شده است.