"حمیدرضا محمدی" این مجموعه را در 2 بخش و ۱۱ فصل تنظیم کرده و از فریدن به عنوان سرزمینی با شش قوم و تمدنی سابقه‌دار یاد کرده و در مقدمه کتاب می‌نویسد:
چه زیبا و پرمعناست نگاهبانی خارهای استراگالوس از لاله‌های زیبای دشت‌های فریدن و فریدونشهر، همچنین است آثار بسیار ساده‌ای که تمدن‌های گذشته در جای جای این سرزمین مرتفع باقی و پابرجاست.
سخن از پاراتاکنها سخن از مردمانی دلیر و شجاع، ایالیتی وسیع، آباد، پررونق و با ایفای نقش‌های بسیار در تاریخ کهن این سرزمین و سخن از کاوه آهنگر زاده این خطه کوهستانی است.
از فارس‌های آریایی، بختیاری‌ها، لرها، ترک‌ها، عرب‌ها و گرجی‌های پرتلاش، باصفا و متحدی که قرن‌هاست در کنار یکدیگر تحت لوای اسلام و مذهب شیعه زندگی می‌کنند.
بخش اول به جغرافیای طبیعی فریدن از جمله زمین‌شناسی، آب و هوا و اقلیم این خطه اختصاص دارد و صفحه های ۲۸ تا ۳۶ نام کوه‌ها و کوهستان‌های فریدن بزرگ مانند آق‌داش، بیدادکوه، دالان، دازک، دامنه، زرد و قره بیشه را برشمرده است.
آب و هوای این منطقه از نوع اقلیم نیمه‌بیابانی یا استپی است که ۶ ماه از سال سرد و یخبندان بوده به گونه ای که ۱۲۷ روز سال، سرمای شدید در آن حاکم است.
در بخش دوم کتاب که به جغرافیای تاریخی این دیار می‌پردازد آمده است: در دوران هخامنیشان نام فریدن، پرتیکان بوده و سند آن دوره مادها و ۶ قبیله آن زمان که پارتاکنیان را هم شامل می‌شده است.
در جلد دوم دایره‌المعارف تشیع دارد که، اسپدانای باستان که بر کران زاینده رود قرار داشته مسکن پارتاکینان، یکی از اقوام مادها بوده است.
داستان اسکندر مقدونی، نبردهای او و شکل‌گیری ساتراپ‌ها در ایران و همچنین روستای اسکندری فریدن در منطقه چادگان بازخوانی شده‌اند و آمده است که اسکندر ۱۲ شهر ساخت و همه را "اسکندری" نامید که از آن جمله همین روستای اسکندری پرتیکان است.
در فصل فریدن و معناشناسی نوشته شده که فریدن منطقه ای وسیع است که در قدیم از بخش های چادگان، آخوزه، کرچمبو، آخوره، موگویی ورزق و دهستان‌های گرجی و چنارود، موسی‌آباد و ۳۰۰ دهکده بزرگ و کوچک تشکیل شده است که امروز، تقسیمات کشوری تفکیک‌هایی در این نام‌ها و بخش‌ها ایجاد کرده است.
آنگونه که نگارنده به نقل از مرحوم لطف‌الله هنرفر نوشته است؛ فریدن سرچشمه نعمت اصفهان است زیرا منبع زاینده‌رود در آنجاست مراتع و شکارگاه‌هایی دارد و حیوانات وحشی در کوه‌های آن یافت می شود.
گویند اساس درفش کاویانی که بیرق ملی ایران تا زمان عرب بود و در جنگ قادسیه به دست لشگر سعد افتاد، همین چرم و نیزه کاوه آهنگر است.
حکایت خواندنی کاوه آهنگر که مقبره‌اش در روستای مشهد کاوه فریدن است، با بازگویی اشعار و داستان هایی از حکیم فردوسی، محمدمهدی بن محمدرضا الاصفهانی و کتاب تاریخ و فرهنگ مجتبی مینوی در اوراقی از کتاب جای دارند و تصاویری سپید و سیاه از روستای مشهد کاوه و روستای خالی از سکنه داژگان نیز منتشر شده است.
تاخت و تاز و ویرانگری افغان‌ها در ایران و خطه فریدن و سپس دوره نادرشاه افشار، شکست دادن هسته‌های مقاومت علی مردان خان توسط شاه سلسله افشار و اعدام او و همچنین تبعید ۳ هزار خانوار ایل بختیاری از فریدن به خراسان و متعاقب آن فرستادن طوایف عرب خراسان به فریدن و استقرار آنها در روستاهای دره بید، آشجرد و دامنه هم از آن سرگذشت نامه‌های تاریخی و جذاب تاریخ ایران است.
سنگ‌های معدنی، سنگ آهن و آهک، زغال سنگ، معادن طلا که در کتاب این‌طور دارد که جبال فریدن به کوه‌های طلا معروفند هم از ویژگی های حاصلخیزی و زرخیری این ولایت مرتفع است.
سال ۱۳۲۵ خورشیدی فریدن شهرستان می شود و داران می شود مرکز آن. فارس تباران بیشتر در شهرهای دامنه، روستاهای دره بید و آشجرد مستقرند، ارامنه ابتدا در ۵۴ روستا همچون قرغن، سینگرد، زرنه و آرگون ساکن می‌شوند و اولین کلیسا در روستای هزارجریب بنام حضرت مریم(س) بنا می‌شود.
گرجی‌ها نخست در عباس‌آباد اصفهان و سپس در نجف آباد ساکن می شوند اما چندی بعد به فریدونشهر در منتهی‌الیه غربی این استان کوچ می‌کنند.
ترک‌ها که بعد از لرها بزرگترین جمعیت فریدن بزرگ را شامل می‌شوند و بیشتر در روستاهای چادگان و حومه داران سکنی دارند و طوایف عرب که به فارسی خاص خود سخن می‌گویند هم کوچکترین اقلیت این منطقه‌اند.
روستای دیروز و شهر امروز دامنه(قهیز یا کهیز هم نام داشته است) که نام قدیم آن «دمّ نی» بوده محلی برای خوشگذارنی ییلاق سلاطین قاجار و صفوی بوده که پذیرای ترک‌ها و عرب‌ها می شود.
درباره بزرگان و اماکن مذهبی فریدن بزرگ هم از بقعه شیخ سلمان دارانی که در داران واقع است، امامزاده سید محمد ننادگان در ۲۵ کیلومتری این شهر و همچنین امامزاده عبدالله روستای رزوه، امامزادگان ابراهیم و عبدالله دامنه نام برده شده و از مشاهر فریدن نیز عبدالعلی همایونی مدفون در روستای شش‌جوان، محمد حسین صفای فریدنی، محمدعلی حکمی الهی فریدنی، شیخ محمدجواد و محمد حسین مشایخ فریدنی و در انتها شاعری به نام جیحون فریدنی اصفهانی یاد و مختصری از سرگذشت آنان بازنشر شده است.
انتشارات ارمغان قلم کتاب "دیایچه‌ای بر جغرافیای‌تاریخی فریدن" را در ۲۲۰ صفحه چاپ کرده است.
نظر شما