دیابت و زنان؛ حق ما داشتن آینده‌ای سالم است

هدف از نامگذاری چنین روزی افزایش آگاهی عمومی در ارتباط با علل، عوارض، پیشگیری و درمان این پدیده روزافزون است و به همین مناسبت برنامه های متعددی در برخی کشورها از جمله ایران برگزار می‌شود.

چهاردهم نوامبر، سالگرد تولد "فردریک بانتینگ" کاشف انسولین، اولین بار در سال ۱۹۹۱ با همکاری بنیاد بین‌المللی دیابت (IDF)  و سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان روز جهانی دیابت نامگذاری شده است.

در ایران ۱۹ تا ۲۵ آبان به عنوان هفته ملی دیابت نامگذاری شده و عمدتا به محورهای این هفته در مورد دیابت بارداری، دانش آموزان و دیابت، ورزش همگانی و فعالیت بدنی، کاهش بار بیماری خصوصا در زنان دیابتی است.

محمدرضا مهاجری تهرانی فوق تخصص غدد و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این مورد به خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: شیوع بیماری دیابت سال ۲۰۱۵ در دنیا حدود ۴۱۵ میلیون نفر بوده و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۴۰ این تعداد به بیش از ۶۴۰ میلیون نفر برسد.

وی بیان داشت: در کشور ما هم حدود ۶.۵ میلیون دیابتی وجود دارد. به عبارتی ۱۱ درصد زنان بالای ۲۰ سال و ۱۰ درصد مردان بالای ۲۰ سال مبتلا به این بیماری هستند، در حالی که نیمی از آنان از بیماری خود اطلاع ندارند.

مهاجری تهرانی با اشاره به اینکه بیماری دیابت نوع ۲ معمولا بدون علامت است و در صورت عدم تشخیص بیماری، افراد با عارضه های آن مانند زخم پای دیابتی، مشکلات قلبی، مغزی یا نارسایی‌های کلیوی به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند.

افراد بالای ۴۵ سال، قند خون ناشتای خود را چک کنند

وی با توجه به اینکه دیابت به خصوص نوع ۲ معمولا علامت ندارد به افراد بالای ۴۵ سال توصیه کرد، یکبار قندخون ناشتای خود را چک کنند، اگر قند خون شان طبیعی بود هر ۳ سال یکبار این کار را انجام دهند و در صورت غیرطبیعی بودن قندخون، تست های تکمیلی را انجام تا در صورت ابتلا به بیماری، روند درمانی انجام دهند.

مهاجری تهرانی با اشاره به اینکه در دیابت نوع ۲ نباید به دنبال علائم باشیم، اظهار داشت: علائم بیماری برای زمانی بروز پیدا می کند که یا فرد قند خون بسیار بالا داشته یا مبتلا به بیماری دیابت نوع ۱ باشد. افراد به نشانه‌هایی مانند پرنوشی، پرادراری، کاهش وزن، سرگیجه و خواب آلودگی توجه جدی داشته باشند.

چه عواملی فرد را مستعد دیابت می‌کند

وی گفت: عواملی که فرد را مستعد دیابت می‌کند شامل اضافه وزن، چاقی، کم تحرکی، چربی خون بالا، دیابت بارداری، سابقه فشار خون بالا و سابقه فامیلی درجه اول به بیماری است.

این فوق تخصص غدد بیان داشت: حدود ۵ تا ۶ درصد زنان باردار مبتلا به دیابت نوع بارداری می‌شوند و اگر این بیماری درمان نشود، عوارضی برای مادر و جنین به وجود می‌آید. در صورتی که قندخون در ابتدای بارداری خیلی بالا باشد، می‌تواند عوارض قلبی، عصبی و ریوی برای جنین ایجاد کند.

وی با اشاره به اینکه اگر ابتلا به دیابت بارداری در انتهای دوران بارداری باشد، می‌تواند سبب افزایش وزن جنین شود، گفت: افزایش وزن می‌تواند باعث صدمه به جنین در هنگام زایمان یا به مادر شود. زردی یا یرقان می‌تواند سبب افت قند خون یا کلسیم بعد از زایمان شود که این نوزادان باید تحت ارزیابی قرار گیرند.

مهاجری تهرانی افزود: پزشکان توصیه می‌کنند که مادران در ابتدای بارداری یکبار قندخون ناشتا را چک کنند و درصورت غیرطبیعی بودن روندکنترل بیماری آغاز شود و همچنین درهفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری غربالگری دیابت به صورت تست تحمل گلوکز انجام شود.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: فرزندان مادران مبتلا به دیابت بارداری در سنین بالاتر (حدود ۱۰ تا ۲۰ سالگی) مستعد چاقی، اضافه وزن و حتی احتمال ابتلا به دیابت در آنان بیشتر است.

دیابت نوع ۲ قابل پیشگیری است

وی با اشاره به اینکه دیابت نوع ۲ قابل پیشگیری است، گفت: کسانی که مبتلا به پیش دیابت شده اند، با رژیم غذایی مناسب، کاهش وزن حدود ۷ تا ۱۰ کیلوگرم، شیوه زندگی سالم و افزایش فعالیت‌های بدنی، می‌توانند به حالت طبیعی برگردند.

وی افزود: بهتر است ما زندگی با دیابت را فراگیریم و بیاموزیم که دیابت را باید کنترل کنیم. اگر دیابت کنترل شود، عوارض آن یا ایجاد نمی‌شود یا خیلی ناچیز و با شدت بسیار کم است.

مهاجری تهرانی گفت: بیماران دیابتی یا افرادی که دارای سابقه وزن بالا، چاقی یا سابقه دیابت در بستگان درجه اول دارند، برای کنترل قند خون شان بهتر است رژیم غذایی را به درستی و براساس اصول علمی رعایت کنند.

وی با اشاره به اینکه بیماری دیابت شایع ترین علت کوری و نابینایی، نارسایی کلیه در دنیا و ایران است، افزود: اگر بیماری دیابت کنترل نشود، عوارضی مانند چشمی، کلیوی، مغزی، قلبی و زخم پای دیابتی می‌تواند ایجاد شود.

مهاجری تهرانی گفت: حدود ۲۵ درصد بیماران دیابتی در طول زندگی زخم پای دیابتی را تجربه می‌کنند و از این تعداد حدود ۱۵ درصد دچار قطع پا می‌شوند. در حال حاضر هر ۱۸ ثانیه یک پا در دنیا براثر بیماری دیابت قطع می‌شود و در صورت مراجعه به موقع به مراکز درمانی یا پزشک متخصص، اغلب آنها قابل پیشگیری و درمان است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار داشت: بیماران دیابتی ۲ تا ۴ برابر مستعد سکته های قبلی، مشکلات عروقی کورنر هستند.

وی با اشاره به اینکه درمان دیابت عمدتا با رژیم غذایی و فعالیت بدنی است، گفت: مردم با مصرف غذاهای سالم و مقوی و انجام ورزش به مقابله با این پدیده شوم بروند.

مهاجری تهرانی ادامه داد: برای کنترل دیابت فقط کنترل قند خون لازم نیست، بلکه باید به فکر کنترل فشارخون و چربی خون بیمار هم باشیم تا بتوانیم از عوارض دیابت تا حد امکان جلوگیری کنیم. مصرف غذاهای کم چرب و کنترل مصرف نمک در جلوگیری از بیماری خیلی مهم است.

وی، عمده‌ترین عوامل مستعد کننده بیماری دیابت را چاقی خصوصا چاقی شکمی اعلام کرد و گفت: در خارج از کشور عمدتا مردان دچار چاقی شکمی هستند در حالیکه در ایران در مطالعه‌ای که انجام شده نشان داده که زنان ایرانی هم بیشتر شکمی است که این نوع چاقی با بیماری دیابت ارتباط دارند.

انواع دیابت

وی با اشاره به اینکه دو نوع اصلی دیابت وجود دارد که به دیابت نوع ۱ و نوع ۲ نامگذاری شده است، بیان داشت: نوع دیگری از دیابت وجود دارد که به آن دیابت بارداری گفته می شود.

مهاجری تهرانی ادامه داد: دیابت نوع ۱ براثر کمبود ترشح انسولین ایجاد می شود و عمدتا در سنین پایین تر بروز پیدا می کند. قبل از سال ۱۹۲۰ میلادی همه این بیماران از بین می رفتند، اما در سال های اخیر با ورود انسولین، این بیماران می توانند زندگی تقریبا عادی خود را ادامه دهند. حدود ۵۰۰ هزار نفر در دنیا بیماری دیابت نوع ۱ مبتلا هستند.

مهاجری تهرانی با اشاره به اینکه در دیابت نوع ۱ فقط با مصرف انسولین می توان بیماری را کنترل کرد، گفت: انواع انسولین به صورت خودکاری، قلمی و پمپ وجود دارد که بیماران می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

وی ادامه داد: برخی بیماران برای تزریق انسولین، مقاومت می‌کنند و دوست ندارند از آن استفاده کنند، این افراد بدانند که با تاخیر انداختن مصرف انسولین، احتمال عوارص دیابت برای آنان بیشتر می شود.

فوق تخصص غدد با اشاره به اینکه دیابت نوع ۲ بسیار شایع تر است، اظهار داشت: کمتر از ۱۰ درصد موارد بیماری، دیابت نوع ۱ است و بقیه هم دیابت نوع ۲ می باشد.

وی، اختلال تحمل گلوکز یا پیش دیابت را نوعی دیگر از اختلال قندخون اعلام کرد و گفت: این افراد قند خون شان از حالت طبیعی قدری بالاتر است ولی هنوز وارد بیماری دیابت نشده اند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران بیان داشت: حدود ۱۰ درصد افراد بالای ۲۰ سال به پیش دیابت مبتلا می‌باشند، به عبارتی از هر ۱۰۰ نفر ۲۰ نفر در کشور قند خون غیرطبیعی دارند.