چندجانبه‌گرایی، راه برتر برای حل چالش‌های اقلیمی جهان

به گزارش روز دوشنبه بی‌بی‌سی، اجلاس تغییرات آب و هوایی مادرید روز گذشته با سخنان هشدار آمیز «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد مبنی بر اینکه جهان در نقطه ای بی بازگشت قرار گرفته است، آغاز شد و این مقام بین المللی گفت واکنش جهان به تغییرات آب وهوایی تاکنون کافی نبوده است.

سازمان بین المللی هواشناسی اعلام کرده که غلظت گازهای گلخانه ای به بالاترین سطح در سال ۲۰۱۸ رسیده است. برنامه محیط زیست سازمان ملل نشان داده که شکاف بزرگی بین طرح های دولت ها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و نیازها برای حفظ دمای زمین زیر ۱.۵ درجه سانتیگراد وجود دارد.

این نشست که قرار بود در شیلی برگزار شود به دلیل اوضاع این کشور در مادرید اسپانیا برگزار می شود و به گفته وزیر محیط زیست اسپانیا، اجلاس تغییرات آب وهوایی که با نام COP۲۵  برگزار می شود تاکید دارد که چند جانبه گرایی بهترین ابزار برای حل چالش های جهانی از جمله تغییرات آب وهوایی است.

اگرچه خروج یکجانبه آمریکا از پیمان آب و هوایی پاریس بخشی از امیدها برای به ثمر نشستن تلاش های مشترک کشورهای عضو این پیمان را برای جلوگیری از افزایش فجایع اقلیمی و زیست محیطی در جهان از بین برد، اما اراده کشورها برای حضور موثر در نشست مادرید حکایت از آن دارد که جامعه جهانی همچنان با تقبیح یکجانبه گرایی ها، معتقد به چندجانبه گرایی برای حل چالش ها از جمله درخصوص مسائل اقلیمی است.

گردهمایی مادرید به دنبال چه هدفی است؟

امید می رود که این اجلاس توجه دیپلمات های بین المللی را به میزان بزرگی چالش کنونی جلب کند. دولت ها وعده داده اند تعهدات خود در قبال مسائل اقلیمی را تا سال ۲۰۲۰ به روز رسانی کنند. در این سال قرار است اجلاس آب وهوایی در گلاسکو برگزار شود.

اما تاکنون به رغم اصرار دانشمندان، پیشرفت ها در تحقق تعهدات کُند بوده است.

به گفته «سونام وانگدی» رئیس گروه کشورهای کمتر توسعه یافته در مذاکرات تغییرات آب وهوایی، حدود ۱۰ کشور جهان متعهد شده اند تا سال ۲۰۲۵ میلادی انتشار دی اکسید کربن را به صفر برسانند.

وی گفت: کشورها باید به توافقی دست یابند تا سهم خود را  دراین زمینه ایفا کنند. اگر چنین اتفاقی در مادرید رخ ندهد برای عمل به وعده های داده شده تا  سال ۲۰۲۰ بسیار دیر خواهد بود.

وضعیت بازار کربن؟

هوای گرم در  حقیقت یکی ازنگرانی های اصلی در مساله بازارهای  کربن است. در گذشته کشورهای ثروتمندتر اغلب هزینه هایی را صرف پروژه های کاهش کربن در کشورهای فقیرتر می کردند. این کشورهای ثروتمند سپس می توانستند ازمیزان کربن ذخیره شده در این پروژه ها در برابر انتشار گازهای گلخانه های خود بهره ببرند اما بعدها این طرح به دلیل تقلب و محاسبه مضاعف ملغی شد و کشورهای غنی و فقیر باید سهم یکسانی را در کاهش انتشارگازهای گلخانه ای در برنامه های خود داشته باشند.

ماده ۶ توافق آب وهوایی پاریس اصلاحات در  بازارهای کربن را ترسیم و تایید کرد که اگر این اصلاحات به صورت موثر و شفاف انجام شود می تواند کمک کننده باشد.

در اجلاس سال گذشته آب وهوایی کاتوویتسه واقع در جنوب لهستان، مذاکرات درباره برنامه های جدید در بازار کربن به مشکل برخورد و برخی کشورها از جمله برزیل با آن مخالفت کردند.

چرا اجلاس مادرید مهم است؟

در سال ۲۰۱۳ میلادی تحت فشار کشورهای درحال توسعه، مذاکرات آب و هوایی محلی را برای بحث و گفتگو درباره ضرر و زیان ناشی از تغییرات آب وهوایی فراهم کرد. در  مادرید هیات ها باید درباره چگونگی پیشرفت در این زمینه تصمیم گیری کنند. کشورهای فقیرتر به دنبال نیروی موثری برای مقابله با زیان ها در درون تشکیلات سازمان ملل و مهم تر از آن سرمایه گذاری بیشتر در این زمینه هستند.

کشورهای ثروتمند بیم آن را دارند که کل موضوع راهی برای وادار کردن آنها برای پرداخت هزینه بیشتر به دلیل افزایش سطح آب دریاها و توفان ها باشد زیرا حجم بالایی از کربن در اتمسفر از سوخت های فسیلی مورد استفاده در کشورهای توسعه یافته بوجود می آید.

با شروع کنفرانس تغییرات آب و هوایی، ۱۵۰ گروه محیط زیستی از جمله فعالان آب وهوایی با نوشتن نامه از وزیران کشورها خواسته اند برای مقابله با ضرر و زیان ها، منابع مالی بیشتری اختصاص دهند.  

جلب توافق تقرییا ۲۰۰ کشور  برای مقابله با تغییرات آب وهوایی وظیفه ای دشواراست. توافق پاریس که در سال ۲۰۱۵ بدست آمد حاصل شش سال مذاکره بود. انتظارمی رفت این توافق در اجلاس COP کپنهاگ در سال ۲۰۰۹ بدست  آید. بنابراین اگر هدف این باشد که کشورها وعده های جدیدی را تا پایان سال ۲۰۲۰ دهند،  اجلاس  امسال درمادرید نقطه آغاز مهمی برای درک این موضوع است که واقعا چه اهدافی ممکن است تحقق یابند.

کشورها اغلب تنها زمانی تعهدات خود را حفظ می کنند که احتمال دهند دیگر کشورها نیز به تعهدات خود عمل می کنند. اجلاس مادرید این احساس را ایجاد خواهد کرد که آیا برخی  از کشورهای بزرگتر همچون هند، چین یا اتحادیه اروپا تمایلی دارند که نقش رهبری خود را در این زمینه ایفا کنند یا نه.

نقش آمریکا در اجلاس آب و هوایی؟

امسال می تواند آخرین سالی باشد که تیم آمریکایی در مذاکرات ایفای نقش می کند. در ۴ نوامبر (۱۳ آبان) دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نامه ای رسمی به سازمان ملل ارسال کرد و  رسما قصد خود برای خروج از توافق اقلیمی پاریس را اعلام کرد.

قرار است آمریکا روز ۴ نوامبر ۲۰۲۰ یعنی یک روز بعد از انتخابات ریاست جمهوری این کشور و ۵ روز مانده تا اجلاس آب وهوایی مهم COP۲۶  در گلاسکو از توافق پاریس خارج شود. آمریکا تمایلی به حضور در مذاکرات مربوط به مسائل آب وهوایی نداشته و با پیوستن به عربستان، کویت و روسیه از استقبال کنفرانس آب و هوایی از گزارش مهم ارگان بین دولتی علمی هیات بین المللی تغییرات اقلیمی (IPCC) درباره این که جهان چگونه می تواند دمای زمین را زیر ۱.۵ درجه سانتیگراد در قرن حاضر نگه دارد دارد جلوگیری کرده است.

هایت بین المللی تغییرات اقلیمی اقدام به ارزیابی جامع از اطلاعات علمی، فنی و اجتماعی-اقتصادی جاری در مورد مخاطرات تغییرات آب و هوایی بر اثر فعالیت‌های انسانی در سراسر جهان می‌کند.

حتی اگر آمریکا سال آینده به طور کامل از توافق آب وهوایی پاریس خارج  شود این فقط از توافق پاریس به عنوان بخشی از مذاکرات خواهد بود. آمریکا همچنین عضوکنوانسیون آب وهوایی سازمان ملل است و بعید است که از اعزام هیات های خود به کنفرانس ها خودداری کند.