سقوط سقف میراث و خانه های تاریخی شیراز شامل بناهای ثبت ملی شده و منازل قدیمی این شهر که آثار ارزشمند شیراز بحساب می آیند در سالهای اخیر شدت گرفته بگونه ای که این بناها بصورت شبانه مورد هجوم ماشین آلات سنگین قرار گرفت و یک شبه نابود شدند و تا کنون مشخص هم نیست که برخوردی با متخلفین صورت می گیرد یا خیر.
فعالان میراث فرهنگی و تشکل های مردم نهاد این شهر به فکر انجام مستندنگاری از خانه های تاریخی شیراز افتاده اند و پویشی مردمی نیز برای این موضوع شکل گرفته است.
اقدام به مستندنگاری در پی تخریب گسترده
دبیر " انجمن معماران ایران با نام طرح و شرح "در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: در چند سال اخیر تخریب گسترده خانه های تاریخی در محدوده شرقی حرم مطهر شاهچراغ (ع) در بافت تاریخی شیراز رخ داده است که طرحی با عنوان مستندنگاری خانه های تاریخی شیراز در سال ۸۶ به تصویب شورای این شهر رسیده اما این مصوبه تاکنون اجرا نشده و اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی و همچنین اداره کل راه و شهرسازی فارس براساس قانون وظایفی در این باره دارند که تاکنون از عمل به آن سرباز زده اند.
علیرضا گل گلی با بیان اینکه پویش مردمی برای مستندنگاری و جلوگیری از تخریب خانه های تاریخی توسط انجمن طرح و شرح به راه افتاده,افزود: تفاهم نامه ای با عنوان انجام مستندنگاری و چاپ کتابچه خانه شیرازی برای هر فرد یا شرکت و گروهی که متقاضی شرکت در این پویش باشند به امضا خواهد رسید.
وی با اشاره به اینکه این اقدام برای جلوگیری از تخریب خانه های تاریخی شیراز کلید خورده،ادامه داد: هزینه شرکت در این پویش برای مستندنگاری یک خانه تاریخی مبلغ چهار میلیون تومان است که هر فرد به تنهایی یا بصورت خانوادگی و مشارکتی و همچنین شرکت ها و موسسات خصوصی و دولتی می توانند در این پویش شرکت کنند.
پیوستن به پویش از خارج و داخل کشور
وی اضافه کرد: تاکنون هزینه مستندنگاری و چاپ کتاب برای ۲۴ خانه تاریخی در شیراز تامین شده که حتی هزینه مورد نیاز این کار برای ۳ خانه تاریخی توسط فعالین میراث فرهنگی در خارج از کشورپرداخت شده است.
دبیر انجمن معماران ایران طرح و شرح در ادامه گفت: براساس اعلام وزارت میراث فرهنگی هزینه مستند نگاری هر متر مربع از آثار تاریخی ۳۰ هزار تومان تعیین شده که برای مستندنگاری خانه ای با وسعت ۳۰۰ مترمربع حدود ۱۷ میلیون تومان بودجه مورد نیاز است در صورتی که اکنون معماران شیرازی برای حفظ هویت تاریخی این شهر حاضر شده اند برای هر خانه تاریخی با هزینه یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان این کار را انجام دهند.
وی ادامه داد: برای چاپ و انتشار کتاب نیز مبلغی حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان مورد نیاز است که جمعا برای هر خانه رقمی معادل چهار میلیون برای مستندنگاری و چاپ کتاب در نظر گرفته شده است.
گل گلی اظهار داشت: امیدواریم دستگاه های دولتی و ارگان هایی که در این خصوص متولی هستند و وظیفه‌ای بر عهده دارند نیز به این پویش بپیوندند و برای حفاظت از میراث تاریخی شیراز وارد عمل شوند اما تاکنون هیچ ارگانی برای این کار پیش قدم نشده است.
وی گفت: در حال حاضر هیچ آمار دقیقی از تخریب خانه های تاریخی شیراز در دسترس نیست و تلاش داریم با مستندنگاری این بناهای تاریخی از تخریب بیشتر این میراث غنی شیراز جلوگیری کنیم.
دبیر انجمن معماران ایران با نام طرح و شرح با بیان اینکه از سه روز پیش کار مستندنگاری خانه های تاریخی شیراز آغاز شده افزود: در فاز اول اجرای مستندنگاری ۱۰۰ خانه تاریخی در معرض تخریب هدف گذاری شده که تاکنون هزینه ۲۴ مورد آن تامین و کار مستندنگاری این خانه ها کلید خورده است.
آخرین آمار خانه های تاریخی شیراز متعلق به قاجار
وی در پاسخ به این سوال که آیا آمار دقیقی از منازل تاریخی شیراز در دسترس است یا خیر؟ گفت: آخرین آمار مطلق در این باره مربوط به دوره قاجار است که براساس آن ۶ هزار خانه تاریخی در شیراز وجود دارد اما از آن دوران به بعد آمار دقیقی در دسترس نیست.
ثبت ملی نشده‌های با ارزش
گل گلی اظهار داشت: تعداد خانه های ثبت ملی شده شیراز به نسبت آمار مجموع این خانه ها بسیار اندک است و حتی بسیاری از خانه های ثبت ملی نشده شیراز ارزشی به مراتب بیشتر از خانه های ثبت شده در این فهرست دارند.
او در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: افراد،خانواده ها و گروه های متقاضی شرکت در پویش مستندنگاری خانه های تاریخی شیراز می توانند با پرداخت هزینه مستندنگاری و چاپ کتاب یک خانه علاوه بر مشارکت در این اقدام علمی و فرهنگی مهم،۵۰ جلد کتابچه همان خانه را با ذکر نام متقاضی بر روی جلد کتاب را در اختیار داشته باشند.
دبیر انجمن معماران ایران طرح و شرح گفت: با توجه به اینکه هیچ اسنادی از خانه های تاریخی در حال تخریب شیراز در دست نیست،این پویش می تواند باعث ثبت و معرفی بناهای تاریخی شیراز و ایجاد حساسیت هایی برای تخریب این میراث ملی شود.
او با بیان اینکه مدت زمان اجرای این طرح حدود سه ماه خواهد بود،اضافه کرد: در قالب این طرح،اطلاعات کالبدی خانه های تاریخی در سه بخش ترسیمی ،تصویری و نوشتاری ثبت و مستندنگاری خواهد شد.
گل گلی گفت: بعد از اجرای این طرح،نسخه هایی از مستندنگاری خانه های تاریخی شیراز در اختیار مرکز اسناد ملی،دانشگاه علم و صنعت ایران،دانشگاه تهران،دانشگاه آزاد و سراسری شیراز،وزارت راه و شهرسازی و فهرست دیگر نیز برای ثبت در فهرست آثار ملی در اختیار وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی ایران قرار خواهد گرفت.
تاریخچه تخریب خانه های تاریخی شیراز
تخریب شبانه خانه‌های تاریخی بافت قدیم شیراز خصوصاً در ایام تعطیلات سابقه‌ای چندساله دارد که در یک نمونه آن دو خانه تاریخی ثبت ملی شده اوایل اسفندماه ۹۶ به صورت شبانه تخریب شد.
خانه‌های تاریخی سلیمی و منتصری که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند، اوایل اسفندماه ۹۶ به صورت شبانه با استفاده از ماشین آلات سنگین تخریب شدند و متعاقب آن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وقت کشور اعلام کرد، مجری طرح توسعه حرم مطهر شاهچراغ (ع) این تخریب‌ها را انجام داده است.
این سازمان همچنین اعلام کرد: اقدام‌های تخریبی مشابه در سالهای گذشته نیز صورت گرفته بود.
مسوولان اداره کل میراث فرهنگی فارس هم اعلام کردند کار تخریب خانه‌های تاریخی شیراز خلاف قانون بوده است.
کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی مجلس شورای اسلامی نیز پیش از این در نشست کمیته فرهنگی این کمیسیون به بررسی شکایت شهروندان و تشکل‌های مردم نهاد شیراز در مورد تخریب خانه‌های میراثی از جمله خانه‌های تاریخی سلیمی و منتصری پرداخته است.
نیمه خرداد امسال نیز خانه تاریخی دیگری شبانه و در ایام تعطیلات رسمی مورد هجوم لودرهای آهنی در شیراز قرار گرفت.
شامگاه ۱۴ خرداد ۹۸ در پی اطلاع تعدادی از فعالان میراث فرهنگی استان فارس، خبرنگار ایرنا در بافت تاریخی شیراز حاضر شد و مشاهده کرد که یک دستگاه بیل مکانیکی در میانه یک زمین خالی که گویا تا روزهای گذشته خانه‌ای تاریخی بوده به صورت شبانه در حال آواربرداری و گودبرداری است.
داستان تخریب خانه های تاریخی شیراز سر دراز دارد و فعالین میراث فرهنگی و تشکل های مردم نهاد استان فارس امیدوارند با انجام اقدامات لازم از جمله مستندنگاری از این بناهای تاریخی بتوانند مانع تخریب این آثار تاریخی که ظرفیت عظیمی در حوزه گردشگری،اشتغالزایی و توسعه پایدار این شهر بشمار میرود شوند.
