رایسینا فرصتی برای تقویت سیاست «نگاه به شرق»

ظریف سال گذشته نیز جزو سخنران‌های این مرکز بود و برای حضور در این نشست به دهلی نو سفر کرد.  
گفتگوی رایسینا یک کنفرانس چند جانبه است که به چالش برانگیزترین موضوعات پیش روی جامعه جهانی می‌پردازد و همه ساله از رهبران سیاسی ،تجاری ،رسانه ای و جامعه مدنی جهان در دهلی نو دعوت می کند تا در  خصوص همکاری در طیف گسترده‌ای از موضوعات مربوط به سیاست‌های بین المللی بحث و تبادل نظر کنند.  
گفتگوی رایسینا به عنوان یک بحث چند منظوره که شامل روسای ایالت‌ها، وزیران کابینه و مقامات دولت محلی و همچنین مدیران بزرگ بخش خصوصی، اعضای رسانه‌ها و دانشگاهیان است، سازماندهی شده است.  
این کنفرانس توسط همکاری بنیاد تحقیقاتی آبزرور و با همکاری دولت و وزارت امور خارجه هند برگزار می‌شود.  

سفر محمد جواد ظریف به دهلی نو به عنوان وزیر خارجه کشوری که هند آن را 'بیش از یک شریک تجاری' خود توصیف می‌کند نشانه‌ای آشکار از موفقیت ایران در گشودن مسیرهای نوین برای خود در عبور از تنگناهای اقتصادی موجود با تکیه بر جایگاه دیرین و موقعیت ویژه خود در منطقه می‌باشد.

سخنان ویجای کومار سینگ، وزیر پیشین مشاور در امور خارجه هند که گفته است ایران برای دهلی نو نه فقط یک شریک تجاری بلکه همسایه‌ای نزدیک است بر این حقیقت آشکار تاکید دارد که هیچ عامل خارجی نمی‌تواند بر روابط گسترده و بنیادین بین دو کشور که قرن‌ها با قدرت تمام ادامه داشته تاثیر بگذارد.

ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز سال گذشته در پایان نشست رایسینا سفر به هند را موفق ارزیابی کرده بود و  از دستاوردهای آن ابراز خشنودی کرد.

وزیر خارجه ایران در پایان این سفر ،دیدار با سران و مقام‌های اقتصادی این کشور را سازنده توصیف کرده و در توئیتی نوشته بود پس از سه روز دیدار سازنده با بسیاری از سران بازرگانی هند، دهلی نو را ترک کردم. ملاقات خوبی با «سوشما سواراج» و سایر رهبران داشتم. این مناسبات به نفع مردمان هر دو کشور ما رو به گسترش است. همچنین دیدگاه هایم را در مورد نظم جهانی «پساغربی» در نشست بین المللی رایسینا مطرح کردم.
دلیل اصلی سفر ظریف به هند شرکت در یک اجلاس مطالعاتی سالانه به نام 'مفاهمه رایسینا' بود که وی در آن به ایراد سخنرانی پرداخت.
کنفرانس بین المللی سالانه گفت و گوی رایسینا (Raisina) یک کنفرانس چند جانبه است که از سوی اندیشکده بنیاد تحقیقات نظارتی هند برگزار می‌شود به مسائل چالش برانگیز جامعه جهانی می‌پردازد.

ظریف در سخنان سال گذشته  خود در رایسینا، ترامپ را بخاطر استفاده از قدرت اقتصادی برای پیشبرد روش‌های غیرقانونی که شورای امنیت سازمان ملل را تضعیف می‌کنند به باد انتقاد گرفت.
وی گفت: ایران بخش کوچکی از اقتصاد هند است. ما تقریبا یک سوم کودهای شیمیایی  اوره مورد نیاز هند را تامین می‌کنیم. آنان امروزه، بخاطر اعمال تحریم‌های خودسرانه آمریکا علیه ایران برای فروش آن‌ها به هند، ۳۸ درصد بیشتر پرداخت می‌کنند. در حالیکه واسطه‌ها سود هنگفتی را می‌برند. کشاورزان شما بخاطر این تحریم‌های خودسرانه ۳۸ درصد بیشتر پرداخت می‌کنند. آیا این نوع آینده‌ای است که شما خواهان مشاهده آن هستید؟
او همچنین مولفه‌های نظریه 'منطقه قوی' را تشریح کرده و تاکید کرد که'ما امروز به جای سلطه مردان قوی، نیازمند منطقه‌ای قوی هستیم. '

علی چگینی سفیر ایران درهند نیز پیش از این درگفت وگو با ایرنا گفته بود ایران برای افزایش مبادلات تجاری خود به بیش از ۱۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار تلاش می کند.

** «سیاست نگاه به شرق» ایران

گسترش روابط ایران با کشورهای بزرگی همچون چین و هند که به عنوان پرجمعیت‌ترین کشورهای آسیا و جهان محسوب می شوند علاوه بر اینکه به ایران در شرایط سخت تحریم کمک می کند بلکه برای این کشورها بویژه هند می تواند فرصت مناسبی محسوب شود.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران همواره در نشست های مختلف آمادگی ایران را برای تعامل بیشتر با شرق اعلام و گفته است هند در شرایط سخت در کنار جمهوری  اسلامی ایران بوده و در  زمان های بهتر هم در کنار ما خواهد بود.

ظریف با بیان این که دو کشور تعامل بلندمدت و بلکه هزاران ساله دارند، افزود: حوزه‌های زیادی در بین ایران و هند مکمل هم هستند.
وی یادآور شد: ایران و هند برای چندین قرن با هم زندگی و همکاری کرده اند و ریشه‌های عمیقی برای جوامع تجاری ما وجود دارد.
وزیر امور خارجه ادامه داد: فکر می‌کنم اراده سیاسی دو دولت می‌تواند بر فایق آمدن بر چالش‌ها کمک کند.

وی ایران را قابل اعتمادترین شریک برای هند دانست و افزود انرژی ایراین می تواند بر شتاب اقتصادی هند بیفزاید.

در همین  سمینار بود که غلامحسین شافعی رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تاکید کرد که بخش انرژی ایران به عنوان یکی از صاحبان اصلی انرژی دنیا می‌تواند بر شتاب توسعه اقتصادی هند به عنوان یکی از اقتصادهای برتر جهان بیافزاید.
رییس اتاق بازرگانی ایران افزود: اخبار خوش این روزها در محافل مختلف اقتصادی کشور مطرح است مبنی بر حذف دلار از مراودات تجاری و مبادلات مالی هند و ایران، علاوه بر آن اعطای معافیت مالیاتی یعنی پرداخت‌های روپیه‌ای خرید نفت از ایران توسط مشتریان هندی که به وصول مطالبات ایران می‌انجامد.
شافعی ادامه داد: وزارت دارایی هند طی دستورالعملی هزینه‌های پرداختی با روپیه توسط پالایشگاه‌های این کشور برای خرید نفت از ایران را از مالیات معاف کرده است.
به گفته وی سرمایه گذاری در منطقه آزاد چابهار با دو هدف تعمیق تامین روزافزون مواد اولیه هند و همچنین صادرات مجدد به بازار ۵۰۰ میلیون پیرامون ایران توجیه سرمایه‌گذاری مشترک را به شدت افزایش می‌دهد.
وی تصریح کرد: ایجاد شهرک صنعتی و سرمایه گذاری مشترک در چابهار می‌تواند این منطقه را به قطب اقتصادی قدرتمند تبدیل کند با امکانات ترانزیتی بسیار خوب ایران که به سادگی می‌تواند به کریدورهای شمال- جنوب و همچنین بازار ۵۰۰ میلیونی منطقه ایران شامل کشورهای سی آی اس، عراق و افغانستان دست پیدا کند.

**توسعه بندر چابهار

هند بر اساس نشست توافق سه جانبه چابهار در تاریخ ۲۴ دسامبر (سوم دی ماه) سال ۲۰۱۸، عملیات بخشی از بندر شهید بهشتی چابهار را بر عهده گرفت.
پیش از آن نمایندگان سه کشور هند، ایران و افغانستان دفتر منطقه آزاد بنادر هند در چابهار را افتتاح کرده بودند.
بر اساس بیانیه وزارت کشتیرانی هند، کنترل فیزیکی منطقه ترمینال، تجهیزات حمل و نقل و ساختمان اداری در تاریخ ۲۹ دسامبر ۲۰۱۸ تکمیل شده بود.
موافقت‌نامه ترانزیتی سه جانبه بین کشورهای ایران، هند و چابهار باهدف تسریع، تسهیل و ارتقای ترانزیت چابهار و اتصال کشور هند و افغانستان به کشورهای آسیای میانه از طریق بندر چابهار، توسعه صادرات سه کشور و ایجاد کریدور بین‌المللی بین کشورهای مذکور در خرداد ماه سال ۱۳۹۵ به امضای روسای جمهور ایران و افغانستان و نخست وزیر هند رسید.
بندر چابهار نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آب‌های آزاد است و بندر چابهار در گسترش مبادلات تجاری و بازرگانی کشورهای منطقه اهمیت زیادی دارد و با اجرای این توافقنامه، چابهار به مرکز ترانزیت، انرژی و تجارت منطقه تبدیل می‌شود.

**دلیل اهمیت  هند در سیاست خارجی ایران 

تحلیلگران جهانی بر این نکته متفق القول می‌باشند که سده ۲۱ قرن آسیاست و از میان تمام کشورهای این قاره کهن نیز، این هند و چین هستند که حرف اول را در اقتصاد و سیاست خواهند زد. هند در حال حاضر به دلیل جمعیت عظیم خود که به دلیل برنامه‌های مدبرانه دولت هر روز بر سطح برخورداری آن‌ها اضافه می‌شود دست بالا را در بین کشورهای مطرح این قاره البته بعد از چین دارد. هندی‌ها برخلاف چین به نیروی کار عظیم موجود در کشور خود به‌عنوان فرصتی کم نظیر نگاه می‌کنند. دولت هند می‌گوید پولی ندارد که بتواند برای برآوردن تقاضای این جمیعت عظیم بخصوص جوانان خرج کند بنابراین به حوزه‌های فناوری و ایجاد کسب و کارهای خرد روی آورده است که اتفاقا بسیار خوب هم جواب گرفته است. همین باعث شده است که هندی‌ها به آرامی، اما به شکل مستمر جای پایی برای خود در سراسر جهان و به خصوص در منطقه باز کرده و با ممارست نقش و جایگاه خود را تحکیم بخشند.
اکنون دیگر کار به جایی رسیده است که هند قادر است با تکیه بر توان داخلی خود بدون توجه به فشار کشورهایی مانند آمریکا که می‌خواهد منافع خود را به بهای ضرر زدن به دیگران حفظ کند تنها به حفظ منافع ملی خود بیاندیشد.
دقیقا در همین راستاست که پس از خروج ترامپ از برجام؛ دولت دهلی نو بی اعتنا به فشارهای آمریکا و علیرغم رفت و آمد بسیار مقامات آمریکایی به هند برای متقاعد کردن آن‌ها به همراهی با دور جدید تحریم‌ها تصمیم گرفتند منافع ملی و شاید مهمتر از آن نقش منطقه‌ای و شخصیت جهانی خود به عنوان یک قدرت بلامنازع جهانی را قربانی خواسته‌های آمریکا نکرده و با حفظ و حتی گسترش مراودات با ایران چه در حوزه‌های نفتی و چه در تجارت و بازرگانی از جمله طرح توسعه بندر چابهار تنها به خود بیاندیشند.

برهمین اساس تحلیلگران سفر وزیر خارجه ایران به هند را که فرصتی برای بیان موضوعات مهم خاورمیانه و آسیا برای ایجاد همبستگی منطقه ای، جلوگیری از بحران‌ها و نیز تحقق صلح منطقه‌ای با رویکرد صلح آمیز ایران و رساندن پیام ملت ایران به گوش جهانیان در اختیار وی قرار داد بسیار مهم و سازنده ارزیابی می‌کنند.

این سفر درحالی انجام می شود که دهلی نو برای ایجاد توازن در روابط راهبردی و اقتصادی میان تهران و واشنگتن تلاش می‌کند.
برخی تحلیلگران معتقدند که سیاست‌های اخیر دولت هند و ایستادگی در برابر سیاست‌های ضد ایرانی دولت ترامپ نشان می‌دهد که سیاستمداران هندی به عمق نقش منفی دولت امریکا در منطقه اگاهی بیشتری پیدا کرده اند.
ناظران سیاسی و منطقه‌ای همچنین سفر ظریف به دهلی نو را نشان دهنده عزم مقامات عالیرتبه تهران و دهلی نو برای گسترش هرچه بیشتر روابط سیاسی و اقتصادی بین تهران و دهلی نو به رغم تلاش آمریکا برای تحت فشار قرار دادن ایران ارزیابی کرده اند.