نشست تخصصی «تمدن‌های حوزه اوراسیا، معرفی اندیشه و اثر» با سخنرانی «الکساندر گلییویچ دوگین»، فیلسوف روس عصر روز شنبه، ۲۶ بهمن‌ماه در تالار ملل دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد؛ نشستی که با حضور «فؤاد ایزدی»، کارشناس مسائل بین‌الملل و دیگر اساتید این دانشکده همراه بود.
دوگین (متولد سال ۱۹۶۲) اندیشمند روس و بنیان‌گذار «حزب اوراسیا» است که نظریه‌ای به نام اوراسیا گرایی دارد. به عقیده او لیبرالیسم معادل نیهیلیسم است و خطر عصر تک‌قطبی جهان را تهدید می‌کند. غرب به دشمن روسیه و اسلام رادیکال نیاز دارد. در نظریه اوراسیا گرایی، ایران و روسیه می‌توانند علیه منافع غرب متحد شوند. ایده ارواسیاگرایی وی با ایده ناسیونالیست‌ها متفاوت است و بر آموزه‌های کلیسای ارتدکس روسیه تکیه دارد.به نظر وی، اوراسیا هارتلندی است که کشورهای مختلف اسلامی و غیر اسلامی را علیه منافع غرب و جهانی‌سازی آن متحد می‌کند.
به اعتقاد وی اوراسیا گرایی یک فلسفه سیاسی است که سه سطح خارجی، میانی و داخلی را شامل می‌شود. در سطح خارجی، جهان چندقطبی است؛ بدان معنی که چندین مرکز جهانی تصمیم‌گیری وجود دارد، که یکی از آن‌ها اوراسیاست. منظور از اوراسیا تنها روسیه نیست، بلکه روسیه به همراه کشورهای شوروی سابق است.
در سطح میانی، همگرایی کشورهای شوروی سابق در ایجاد مدل فراملی دولت‌های مختلف مدنظر است. در سطح سیاست داخلی، ساختار سیاسی جامعه به‌عنوان ارزش در ارتباط با حقوق شهروندی مدل لیبرال و ملی‌گرایی بررسی می‌شود.
این سه سطح فلسفه اوراسیا گرایی است که بر مبنای آن‌ها تنها یک‌شکل سیاست خارجی‌شکل می‌گیرد که متفاوت باجهانی شدن، جهان تک‌قطبی، ملی‌گرایی، امپریالیسم و لیبرالیسم است. پس اوراسیا گرایی، به‌طورکلی، مدل منحصربه‌فردی از سیاست خارجی است. در تئوری اوراسیا گرایی جهان چندقطبی، ایران نقش کلیدی و استراتژیک دارد.
گزیده‌ای از سخنرانی دوگین و فواد ایزدی به شرح ذیل آمده است.
تبیین مفهوم اوراسیا گرایی
من درباره تئوری جهان چندقطبی حرف می‌زنم. در مورد نظریه‌ای سخن می‌گویم که می‌خواهم فهم عملی و بازتاب آن را در رقابت ایران و آمریکا در سوریه و ایران تبیین کنم. مفهوم اوراسیا یک مفهوم چندلایه است و فقط مختص جغرافیایی آسیا نیست. در جهان دوقطبی معاصر، اوراسیا برهم زننده این جریان است و می‌تواند جهانی چندقطبی را شکل دهد.
در دانشگاه‌های آمریکا رشته‌ای با عنوان شوروی‌شناسی دایر بوده که امروز به «اوراسیاشناسی و کنترل آن» تبدیل‌شده است. از واژه اوراسیا دو مفهوم عینی و موضوعی به ذهن می‌رسد. جنبش اوراسیایی کشور روسیه به دنبال آن است که در برابر جنبش امپریالیستی غرب و تقویت نیروی دریایی، به تقویت نیروی زمینی بپردازد و برای استقلال جغرافیایی و سیاسی این منطقه مبارزه کند. مبارزه شما با غرب، بعد مذهبی هم دارد و این موضوع در تفکر چندقطبی شدن جهان قابل اهمیت است. ایران یک متحد راهبردی و قابل‌اعتماد برای روسیه است و این اتحاد نظامی ما، باوجود اختلافات جامعه‌شناختی، اشتراکات زیادی باهم دارند.
بعد از فروپاشی شوروی، روسیه ماهیت ایدئولوژی‌گرایی خودش را از دست داد این مساله نشان می‌دهد غرب سیاست موردنظر خود را ادامه می‌دهد و جنگ فقط، جنگ ایدئولوژیک نیست. در زمان شوروی سابق، آمریکا نیروی دریایی خود را برای مقابله با شوروی تقویت کرد و نفوذ آمریکا در قرن بیستم میلادی به منطقه اوراسیا و کنترل ایران، چین، هند و روسیه ازجمله اهداف آمریکا بود.
اوراسیا موضوع جنگ و صلح نیست، بلکه جایگاهی استراتژیک برای کنترل منطقه و دنیا دارد. در دهه ۱۹۹۰، پس از فروپاشی نظام شوروی، جنبش اوراسیایی در روسیه شکل گرفت که هدف آن مقابله با هژمونی غرب است. روسیه عضو بلامنازع تمدن جهانی و درعین‌حال تمدنی مستقل در جهان است. قومیت‌های مختلفی در روسیه ساکن‌اند. روسیه وارث تمدن‌های مختلف تورانی (ترکی)، و تمدن آریایی (ایرانی) است. در سال ۱۹۹۶ و ۲۰۱۰ تاکنون، نتایج بررسی جامعه‌شناسان این مطلب را تأیید می‌کند که ۷۲ درصد افراد در جامعه روس به این سؤال که آیا تمدن روس تمدنی مستقل از غرب است؟ پاسخ مثبت دادند و تنها ۱۵ درصد روسیه را جزو تمدن غرب می‌شناختند. جنبش اوراسیایی صرفاً ایدئولوژی پوتین نیست، بلکه روش تفکر ملی مردم روسیه محسوب می‌شود. روس‌ها دارای یک هویت مستقل هستند آمریکا می‌خواهد آن را بشکند.
حمایت روسیه از ادامه نهضت انقلاب ایران
ما از انقلاب ایران و مبارزه علیه غرب و ایده‌های آیت‌الله خمینی حمایت می‌کنیم؛ چراکه هژمونی قدرت تک‌قطبی در جهان را، خطرناک می‌بینیم. نقش سردار شهید «قاسم سلیمانی» در خاورمیانه روشن بود. به همین دلیل ما از سردار سلیمانی برای سفر به روسیه دعوت کردیم تا با تلاش وی، جلوی تک‌قطبی آمریکا بایستیم. حضور نیروهای روسیه در منطقه به‌خصوص در سوریه و در کنار ایران، باهدف مقابله با نظام تک‌قطبی آمریکا و احیای سنت و تمدن خاورمیانه است. ایران به ارزش‌های انقلابی و اسلامی خود پایبند است و در جهت ترویج آن در منطقه تلاش می‌کند برای هویت خود و دین خود باید مبارزه کنید و وظیفه خود را در قبال این هدف بدانید.
برچیده شدن پایگاه‌های نظامی آمریکا در خاورمیانه ضروری است و این اقدام باید گسترش پیدا کند و به همه کشورهای منطقه قدرت دهیم تا در این موضوع سهم داشته باشند. به دلیل تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی و با توجه به تعارض‌های موجود میان ایران و روسیه، چند دهه پیش وقتی از همکاری و دوستی صمیمانه میان ایران و روسیه سخن گفتم باعث تعجب همگان بود، اما امروز، جهان شاهد همکاری خوب این دو کشور است. مشترکات ایدئولوژی ایران و روسیه در تمدن حوزه اوراسیایی شکوفا شده است. امیدوارم همکاری ملت‌های ایران و روسیه در کنار تفاهم فرهنگی و مذهبی گسترش بیشتری یابد.
تفاهم با غرب؛ اشتباه تاکتیکی نخبگان شوروی در فروپاشی
فؤاد ایزدی، کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه این نشست با اشاره به سخنان دوگین اظهار داشت: فروپاشی شوروی به دلیل ضعف نظامی این کشور نسبت به غرب نبود. شوروی، موشک و بمب‌های اتمی بیشتری نسبت به آمریکا داشت. گرچه ازنظر اقتصادی مشکلاتی گریبان گیر این کشور بود، اما این سیستم می‌توانست سال‌ها ادامه کار دهد. مهم‌ترین مشکل شوروی، نخبگان این کشور بودند. آنان بر این باور بودند که دولت باید در رابطه با غرب به‌نوعی تفاهم برسد و این کشور به یک کشور اروپای غربی تبدیل شود.
اندیشه رسیدن به تفاهم با غرب در میان نخبگان شوروی و تبدیل شوروی به یکی از کشورهای اروپای غربی دلیل اصلی فروپاشی شوروی بود. «بوریس یلتسین» نخستین رئیس‌جمهور منتخب روسیه، برخی از غرب‌گرایان جوان ازجمله پوتین را به دور خود جمع کرد. برخورد غرب با شوروی فروپاشیده و روسیه جدید درنهایت به این نقطه ختم شده است که تنها ۱۵ درصد جامعه روسیه خود را غربی می‌دانند و ۷۰ درصد تمدن روسیه را تمدنی مجزا می‌شناسند. مهم‌ترین نکته سخنان دوگین این است که درتعامل و پیوستن به غرب تنها خواست کشور متمایل به این تعامل ملاک نیست، بلکه غرب نیز باید به این خواسته تمایل داشته باشد.
نظر شما