به گزارش خبرنگار ایرنا، چندجانبه گرایی رویکردی در جهت تقویت همکاری های سیاسی، اقتصادی و امنیتی در جهان نخستین بار در قرن بیستم به عنوان یکی از الگوهای دیپلماسی مطرح شد. در مفهومی ساده چندجانبه گرایی به معنای همکاری گروهی متشکل از چند دولت است. بریج و آلن جیمز نویسندگان فرهنگ دیپلماسی، چندجانبه گرایی را وسیله روابط در میان سه یا بیشتر از سه کشور در روابط دائمی یا موقت بین المللی می‌دانند. رابرت کوهن معتقد است چندجانبه گرایی عمل تطبیق و هماهنگی سیاست‌های ملی در بین سه کشور یا بیشتر با ترتیبات موقت یا به وسیله نهادهای بین المللی است.
در واقع چند جانبه‌گرایی فرایند نهادینه کردن همکاری بین المللی توسط نرم‌ها و اصول بین چند بازیگر فعال به صورت داوطلبانه و با قوانین اعمالی برابر برای همه آنها است.
هفتاد و سومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۸ قطعنامه ای را که جنبش عدم تعهد پیشنهاد داده بود، تصویب کرد تا به موجب آن ۲۴ آوریل (۴ اردیبهشت) روز بین المللی چندجانبه گرایی و دیپلماسی برای صلح نامیده شود. درحاشیه نشست عالی رتبه مجمع عمومی سازمان ملل متحد نشستی برگزار کرد و در آن از اصل حاکمیت کشورها و برابری حاکمیت‌ها، تمامیت ارضی و عدم دخالت در امور داخلی هر کشور یا ملتی حمایت شد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد امسال چهارم اردیبهشت مصادف با روز جهانی چند جانبه گرایی، نشست عالی رتبه ای برگزار کرد که وزیر خارجه ایران هم در آن شرکت داشت.
اما یکجانبه‌گرایی عریان آمریکا در دولت دونالد ترامپ در سالی که گذشت به نظم بین المللی و بسیاری از کشورهای مستقل آسیب رساند. این موضوع در کنار پدیده‌هایی همچون تروریسم و افراطی‌گری، مهاجرت، گرم شدن کره زمین و ده‌ها مساله دیگر ضرورت چندجانبه گرایی و همکاریهای بین‌المللی را بیش از پیش آشکار کرده است.
اعتقاد دونالد ترامپ بر سیاست یکجانبه گرایی و تلاش برای یکه‌تازی آمریکا سبب شده که این کشور در سه سال گذشته خودمحوری را در مسائل دوجانبه و بین المللی در پیش بگیرد و این رویکرد در سال گذشته موجب افزایش بیش از پیش اختلافات کشورهای دو سوی اقیانوس اطلس شده است.
به نظر ترامپ چون آمریکا قدرتمندترین اقتصاد و ارتش جهان را در اختیار دارد و بقیه کشورها ناچارند از واشنگتن تبعیت کنند و هر چه آمریکا می‌خواهد انجام دهند بنابراین هر کشوری نیز که بر خلاف منافع یا خواست آمریکا حرکت کند، باید مجازات یا طرد شود. این باور ترامپ در چند سال اخیر جهان را با چالش‌های جدی در زمینه سیاست خارجی روبه رو کرده است به طوری که کشورهای اروپایی بارها ضمن انتقاد از این رویه واشنگتن، آن را مخل نظم نوین جهانی و عامل برهم زدن صلح و ثبات جهانی دانسته اند.
«فرانک والتر اشتاین مایر» رئیس‌جمهوری آلمان چندی پیش ضمن انتقاد از سیاست یکجانبه گرایی ترامپ گفت: دیوارهای جدیدی برافراشته شده اند تا کشورمان را از وسط جدا کنند؛ دیوارهایی از سرخوردگی و ناامیدی، عصبانیت و نفرت؛ دیوارهایی نامرئی که اتفاقا خوب جدا می‌کنند و خلاصه دیوارهایی که در مسیر اتصال و پیوندمان قرار دارند.
یکجانبه گرایی دولت دونالد ترامپ و تلاش برای تحکیم سلطه خود در نظام بین الملل عامل انجام اقداماتی خسارت بار شده است. روسای جمهوری آمریکا تا قبل از دونالد ترامپ با بهره‌گیری از دیپلماسی مشارکتی و با همکاری جامعه بین الملل در راستای اهداف خود گام برمی‌داشتند. اما ترامپ و سیاست‌های او نقطه عطفی در تاریخ روابط خارجی آمریکا و نظم بین الملل به شمار می‌رود به طوری که می‌توان ادعا کرد سیاست‌های دولت دونالد ترامپ سقوط آزاد به سوی یک جانبه‌گرایی بوده است.
ترامپ اساسا اعتقادی به قوانین بین المللی ندارد. یکی از مهمترین مشخصه‌های ریاست جمهوری او رویکرد منفی وی در قبال سازمان‌ها، توافق‌ها و پیمان‌های منطقه‌ای و بین المللی است. ترامپ از بسیاری از توافقات بین المللی خارج شده است. او این اقدامات یکجانبه را در راستای پیشبرد شعار «نخست آمریکا» انجام می‌دهد. برخی از کارشناسان معتقدند که یکجانبه گرایی دونالد ترامپ، آمریکا را منزوی کرده است.
دولت ترامپ تاکنون از توافق آب و هوایی پاریس، توافق هسته‌ای برجام، پیمان تجارت آزاد دو سوی اقیانوس آرام (تی پی پی)، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و یونسکو خارج شده است. اصولا سیاست خارجی ترامپ بر مبنای دکترین خروج از سازمان ها و توافق های بین المللی استوار است.
ترامپ با اعلام خروج آمریکا از معاهده تجارت تسلیحات هر گونه نظارت بر آمریکا در زمینه صادرات تسلیحات متعارف را نیز از میان برداشت. بدین ترتیب اکنون جهان را با چالش بزرگی یعنی تبعات خروج آمریکا از پیمان‌های کنترل تسلیحات مواجه شده است.
مقامات اروپایی بیش از هر چیز نگران تاثیر سیاست‌های دونالد ترامپ و حمایت او از جریان های جدایی‌طلب و افراطی در اروپا هستند. ترامپ در جریان برگزیت حمایت زیادی از بوریس جانسون کرد. او از بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس و نایجل فاراژ رهبر حزب برگزیت خواست با یکدیگر متحد شوند تا روابط تجاری واشنگتن و لندن گسترش یابد.
جریان راست افراطی غرب با رویکردی نژادپرستانه و ملی گرایانه هر روز قدرت بیشتری در اروپا پیدا می کند. دونالد ترامپ در جریان رقابت های انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا توانست برای نخستین بار، بخش اعظمی از نژادپرستان و ملی گرایان و مخالفان ایجاد جامعه چند فرهنگی در این کشور را مجاب کند که به او رای بدهند و در حال حاضر نیز از این گروه ها در تمامی اروپا حمایت می کند.
با ضعیف شدن نقش اروپا در تحولات جهانی و افزایش اختلافات داخلی میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، دغدغه جدی مقامات اروپا است مساله ای که مرکل به آن اشاره دارد: اروپا دیگر کانون تحولات جهانی نیست.
اقدامات یکجانبه گرایانه آمریکا در دوران ترامپ دوام و اثرگذاری سازمان‌ها و نهادهای بین المللی را با خطر جدی مواجه کرده است. در این میان رفتارها و سیاست‌های آمریکای ترامپ ضرورت همکاری و اتحاد کشورهای مختلف بویژه کشورهای جهان سوم را بیش از پیش ضروری کرده است. چرا که اغلب کشورها دیر یا زود با باج خواهی عریان ترامپ مواجه خواهند شد.
نظر شما