یکی از مهمترین رسالت‌های رسانه علاوه بر ارائه اخبار دقیق و درست و خالص به مخاطب، پایبندی و ملحوظ نظر داشتن اخلاق است؛ اخلاق رسانه یکی از عناصر جدایی‌ناپذیر برای رسانه‌هایی است که ادعای حرفه‌ای بودن دارند.
حفظ امنیت، نظم عمومی، سلامت و آرامش روانی جامعه و پرهیز از ترویج شایعات و خبرهای غیرموثق مصادیقی از اخلاق رسانه‌ای هستند. موضوعی که به نظر می‌رسد شبکه‌های فارسی زبان خارج از ایران و به ویژه شبکه‌ای چون ایران اینترنشنال کوچکترین اهمیتی برای آن قائل نیستند. در حقیقت شبکه‌هایی چون شبکۀ مذکور اگرچه هدف و کار خود را برای مردم عنوان می‌کنند اما نگاهی به خبرها وتحلیل‌های آنان که تلاش‌هایی مستمر برای تزریق اضطراب در جامعه و ایجاد یأس و ناامیدی در بین مردم است گویاتر از آنچه بیان می‌کنند، پرده از نیت هایشان برمی‌دارد.
منابع مالی جهت‌گیری رسانه‌های فارسی زبان را مشخص می‌سازد
دکترای روزنامه‌نگاری و استاد دانشگاه علامه طباطبایی در این باره در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا، بیان کرد: سیاست‌هایی که رسانه‌های خبری دارند، می‌تواند متغیر و متفاوت باشد. شبکه‌های فارسی‌زبان بیرون از ایران هم با فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند، منبع درآمد و حمایتشان مشخص است، بر این اساس جهت‌گیری‌شان مشخص است و تحلیل محتوای اخبارشان هم این را نشان می‌دهد.
«ممکن است بی‌بی‌سی یک جهت باشد یا صدای آمریکا جهتی دیگر و ایران اینترنشنال هم به همین ترتیب اما در نهایت منشأ مالی این رسانه‌ها نوع سیاست‌گذاری و جهت‌گیری‌شان را تعیین می‌کند».
علی‌اصغر کیا افزود: درنتیجه ممکن است در حوزه‌های مختلف خبری و بهداشتی و درمانی و ... بگویند که هدفشان اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف است اما معمولاً تحلیل‌ها و تفسیرهایی که با خبرهایشان می‌آمیزند، نوعی از جهت‌گیری را ایجاد کرده و ارائه می‌دهد. به‌جای این‌که واقعیت را بگویند و مخاطب خودش انتخاب کند و به کشف حقیقت نائل شود، آن‌ها با تحلیل و تفسیرهایشان سعی در جهت‌گیری دارند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: بنابراین هر رسانه معمولاً ادعای این را دارد که به اخلاق حرفه‌ای پایبند است اما در عمل ممکن است این موضوع عملی نشود؛ چنانچه رسانه‌های مذکور (ایران اینترنشنال، بی.بی.سی و...) با انتشار اخبار غیرواقعی و منابع ناموثق و یا کارشناسان جهت‌دار، سعی در دنبال کردن اهداف خویش دارند.
کدام مردم؟
کیا در واکنش به این که آیا رسانه‌ای چون ایران اینترنشنال که خود را مدافع مردم می‌داند، به نفع مردم کار می‌کند، یادآور شد: اینجا باید این سوال را مطرح کرد که تعریف مردم چیست؟ این رسانه چند درصد از مردم ایران را حقیقتا مردم ایران می‌داند و ویژگی‌های مردم ایران از نظر این‌ها کدام است؟ آیا مردم ایران در نظر این‌ها آدم‌های کف خیابان هستند و یا عده و گروه‌های خاصی مدنظرشان است؟ این‌ها واژه‌هایی است که به کار می‌برند و همیشه خودشان را از منظر مردم معرفی کرده و صحبت می‌کنند.
«واژه‌هایی که در پوشش خبری به کار می‌برند همگی معنادار است مثلا این‌که از جانب مردم صحبت شود یا ارزش خاصی به مردم بدهند؛ اما باید دید که نظر مردم هم این است که قطعاً این‌گونه نیست».
اگر غیرازاین باشد و خودشان را صدای مردم معرفی نکنند و صدای مردم ندانند، ریزش مخاطب خواهند داشت و اساساً مردم به آن‌ها توجه نمی‌کنند. درنتیجه از دفاع از مردم به‌عنوان یک ابزار استفاده می‌کنند که افراد حرفشان را بهتر قبول کنند یا تحت تأثیر قرار گیرند.این استاد دانشگاه ادامه داد: این دست از رسانه‌ها ممکن است دست روی یک مشکل مردم بگذارند اما هدف خاصی دارند؛ یعنی ظاهر انعکاس خبر به‌گونه‌ای است که واقعیت‌های زندگی مردم یا مشکلات اقتصادی را می‌گوید اما در باطن این‌ها قشر و گروه خاصی را حمایت می‌کنند یا سیاست‌های خاصی را در عرصه بین‌الملل و داخل دنبال می‌کنند.
وی افزود: اگر می‌گویند مردم منظورشان نه تمام مردم که شاید بخشی از مردم است که با این‌ها همسو و هم‌جهت (گروه‌های خارج از ایران و گروه‌هایی در داخل که ممکن است با سیاست‌های نظام موافق نباشند) هستند.
رسانه غیرحرفه‌ای اصل بی‌طرفی را رعایت نمی‌کند
کیا در ادامه و در تشریح ابعاد غیرحرفه‌ای شبکه‌هایی چون ایران اینترنشنال گفت: یکی از موارد تشخیص جهت‌دار بودن این رسانه‌ها و غیرحرفه‌ای کارکردن آنان، کارشناسانی است که انتخاب می‌کنند؛ یعنی آیا اصل بی‌طرفی را در انتخاب کارشناسان دارند؟ از گروه مخالف و موافق بازتاب‌دهنده نظر هر دو طرف هستند؟ یا اخبار را به صورتی تدوین و ارائه می‌کنند که به جهت‌گیری خاصی که مدنظرشان است منتهی شود؟
«ازاین‌جهت اعتقاد به اصول حرفه‌ای گفته می‌شود ولی در عمل کمتر می‌بینیم که به آن پایبند باشند و انجامش بدهند».
وی افزود: این رسانه‌ها تابع منافع اقتصادی و سیاسی‌شان هستند و معمولاً در همین راستا جهت‌گیری می‌کنند و بر اساس آن سیاست‌ها است که اخبار را انتخاب و منتشر می‌کنند.
این استاد دانشگاه در اشاره به شیوه خبررسانی و ایجاد اضطراب در بین مردم در بحث پوشش خبری شبکه‌هایی چون ایران اینترنشنال خاطرنشان کرد: گفتن اخبار و ارائه آن به مخاطب در موضوعات مختلف مانند بحث کرونا می‌تواند به مردم آگاهی بدهد اما ممکن است نگرانی و اضطراب ایجاد کند. بر این اساس حتی اعلام آمار واقعی در لحظات اولیه و حساس ممکن است تشنج ایجاد کند، بنابراین رسانه‌هایی از این دست حتی اگر آمار نداشته باشند سعی می‌کنند تا آمارسازی کرده تا آن استرس را در جامعه ایجاد کنند تا منافعشان محقق شود.
این کار را با آمارسازی خودشان و این‌که اعلام می‌کنند اخبار داخلی حقیقی نیست، انجام می‌دهند و این‌گونه خبررسانی ارتباط مستقیم با منافع سیاسی و اقتصادی این رسانه‌ها دارد. اهدافی که به دنبال ایجاد جنگ روانی، سیاسی و اقتصادی در جامعه و گسترش ناامیدی و مطرح کردن ناکارآمدی سیستم است؛ در حقیقت تلاش می‌کنند تا نوک پیکان حملات را به سمت ناکارآمدی سیاست‌ها و نظام برده و مثلاً اعلام می‌کنند که به دلیل ناکفایتی سیاست‌های داخلی کرونا آمده است. کارشناسانِ جهت‌دار، دستاویز رسانه‌های فارسی زبان برای جذب مخاطب
کیا در توضیح این که رسانه های فارسی زبان از چه شیوه هایی برای باورپذیری و مقبولیت خبرشان در بین مردم استفاده می کنند، خاطرنشان کرد: با انتشار فیلم و عکس تلاش دارند که یک مسئله خاص را عمومی کنند. مثلاً با به تصویر کشیدن یک جایی که معلمان مشکل دارند یا کارگران اعتراض دارند، یک نمونه را می‌آورند و به کل جامعه تعمیم می‌دهند.
«یکی از سیاست‌ها این رسانه‌ها تعمیم دهی است؛ یعنی از یک بخشی از جامعه که واقعاً گرفتار است به‌عنوان ابزاری استفاده می‌کنند تا بگویند کل جامعه این‌گونه و سیستم ناکارآمد است».
وی افزود: یا در برخی موارد تلاش می‌کنند تا مانور و پوشش زیاد و گسترده‌ای روی یک مسئله جزئی بدهند و آن را برجسته کنند. البته باید توجه داشت که چنین رسانه‌هایی با استفاده از روش‌های گوناگون و تلفیق روش‌ها این کار را انجام می‌دهند. گاهی با آوردن و ارتباط گرفتن با کارشناسانی که اظهار به بی‌طرفی می‌کنند یا می‌گویند همسو با ما نیست و نظر شخصی خودش است، این کار را انجام می‌دهند؛ اما حقیقت این است که غیرمستقیم آن فرد را حمایت می‌کنند و تفسیر و تحلیل واقعیت را به‌گونه‌ای مطرح می‌سازند که با سیاست‌های رسانه همسو است؛ بنابراین با استفاده از کارشناسان جهت‌دار یا کارشناسانی که نظرشان همسو با آن رسانه است سعی در باورپذیری برای مخاطب دارند.
نظر شما