عراق؛ تمام دغدغه‌های نخست‌وزیر

الکاظمی ساعاتی پس از نیمه شب چهارشنبه گذشته و در حالی که هنوز خورشید، نور و گرمای بهاری اش را بر بغداد نتابیده بود از جلسه بی سابقه پارلمانی برای ۱۵ تن از وزیران کابینه اش رای اعتماد گرفت و در روز بعد پیام های تبریک از پایتخت های مختلف جهان را دریافت کرد.

حالا او در آغاز راه با چالش هایی روبه روست که به اعتقاد کارشناسان، مسیرهای دشواری را پیش روی او ترسیم می کند . اولین این چالش ها ، غلبه بر موانع بر سر راه تکمیل کابینه است؛ کابینه ای که هنوز تکلیف ۵ وزیر آن مشخص نیست و تکلیف دو وزیر خارجه و نفت نیز در میانه دعواهای جناحی گیر کرده است. در این میان پرونده های مهم دیگری هم هست که در ذیل به آن اشاره می شود:

چالش کف خیابان

اولین چالش مهم الکاظمی، جلب اعتماد مردم عراق جهت حل مشکلات و تلاش برای بهبود اوضاع اقتصادی و معیشتی است. عراقی ها که طی ۵ سال گذشته حتی در میانه سخت ترین نبردهای الحشدالشعبی و ارتش این کشور با داعش، میدان التحریر بغداد را برای اعلام نارضایتی های خود پاتوق جمعه هایشان کرده بودند، سال گذشته حرکت هایی را در کف خیابان ها راه اندازی کردند که نتیجه اش خشونت و کشتار بود.

هنوز گزارش دقیقی از تحقیقات درباره خشونت های یک سال گذشته از سوی عراقی ها انتشار نیافته است اما بسیاری از فعالان و کارشناسان عراقی معتقدند که دست هایی از بیرون علیه عادل عبدالمهدی کار کرد تا علاوه بر انحراف اعتراض های مدنی،‌ دولت منتخب عبدالمهدی را نیز از نفس بیاندازد.

چرخه خشونت ها را فقط ویروس کرونا توانست تا حدودی مهار کند و معترضان خیابان ها را برای دو سه ماهی در خانه هایشان متوقف کند اما پیش بینی ها مبتنی بر آن است که همان جریان هایی که احتمالا پشت این تحرکات بوده اند، بیکار نخواهند نشست. درباره ماهیت و عقبه این جریان ها نیز گمانه های مختلفی وجود دارد، بطوری که برخی ناظران به استناد مدارک و اسناد در اختیار دستگاه های اطلاعاتی عراق، دست های عربستان، اسرائیل و آمریکا را پشت این خشونت ها که به کشته شدن صدها تن انجامید، می بینند.

او می بایست با توجه ویژه به مطالبات واقعی و طبیعی معترضان، بویژه اشتغال و رونق اقتصادی تلاش کند صف مردم را از جریان های نفوذی مشخص کرده و التهابات جامعه را مهار کند.

تناسب میان درآمد دولت و معیشت مردم

چالش دوم الکاظمی مساله معیشت عراقی هاست. او درحالی می بایست اقتصاد تک محصولی کشور را مدیریت کند که با ویرانی های ناشی از جنگ در دستکم ۶ استان روبه روست و این همزمان شده با کاهش شدید درآمدهای نفتی به واسطه کاهش قیمت جهانی این محصول .

عراق برای سالجاری میلادی معادل ۳۰ میلیارد دلار کسری بودجه دارد و مقام های این کشور گفته اند که احتمال زیادی وجود دارد که در پرداخت حقوق کارکنان دولت به مشکل بربخورند. از همین رو انتظار می رود او تلاش کند میان درآمد دولت و معیشت مردم، در شرایطی که برای بازگشت آوارگان جنگ داعش هم نیاز است زیرساخت های بسیاری از شهرها بازسازی شود، یک توازن منطقی ایجاد کند.

بازگشت داعش

موضوع مهم دیگری که ذهن الکاظمی را مشغول خواهد کرد، بازگشت دوباره داعش در پی سیاست های نامتعادل آمریکایی ها در منطقه است که برخی کارشناسان معتقدند بخشی از بازی واشنگتن برای حفظ نیروهای نظامی خود در عراق می باشد.

آمریکایی ها با ترور ناجوانمردانه سپهبد سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه و ابومهدی المهندس جانشین تشکیلات الحشد الشعبی که از شخصیتی محبوب میان گروه های مختلف این تشکیلات محسوب می شد،‌ بر روی انحلال این جریان بزرگ ضد تروریستی درعراق متمرکز شدند و حتی مقرهای برخی از این گروه ها را در مرزهای سوریه ، واقع در گلوگاه هایی که داعش از آن برای ورود به عراق استفاده می کرد،‌ بمباران کردند.

این تحرکات آمریکایی ها صحنه و فضا را برای ورود دوباره داعش جهت انجام عملیات در شهرهای شمالی و شرقی عراق مهیا کرد و طی هفته های اخیر شاهد حملات پیاپی این گروه تروریستی – تکفیری در عراق بودیم.

خروج آمریکا از عراق

الکاظمی حالا در کنار چالش گروه های تروریستی، دغدغه خروج نظامیان آمریکایی از کشورش را نیز خواهد شد. قرار است بزودی مذاکرات طرفین در این زمینه آغاز شود تا شاید در یک سلسله مذاکرات دو سه ماهه به امضای توافقنامه جدیدی منجر شود.

خروج آبرومندانه نظامیان آمریکایی قطعا یکی از اهداف واشنگتن است و الکاظمی می تواند در این پروسه کمک خوبی تلقی شود؛ اگرچه برخی جریان ها در عراق می گویند، خروج نظامیان آمریکایی، از تنش ها در این کشور خواهد کاست و در مقابل برخی ها نیز اعتقاد دارند، عراق بدون کمک آمریکا قادر به حفاظت از خود نیست.

با این همه، از شواهد امر اینگونه بر می آید که آمریکایی ها سود رفتن را به زیان ماندن ترجیح بدهند.

برخی گزارش ها حاکی است که نقل و انتقالات نظامیان آمریکایی در زمستان گذشته که برخی ها آن را به گرفتن گارد تهاجمی تعبیر کرده بودند، در همین چارچوب کاهش حضور نظامی انجام می گرفت. حتی گفته می شد آمریکایی ها بر خلاف سر وصداهای رسانه ای، نیروهایشان را در پایگاه عین الاسد هم کاهش داده اند.

تعامل با جریان های سیاسی

از دیگر چالش های پیش روی آقای الکاظمی، تعامل با احزاب و جریان های سیاسی است، بویژه آنکه تنوع، ماهیت و جنس ائتلاف ها در این کشور فضای سختی را برای هر دولتی ایجاد می کند، کما اینکه در دولت پیشین نوری المالکی، عدم تعامل و کارشکنی ها باعث شد تا ماه ها برخی وزارت خانه ها بدون وزیر به کار خود ادامه دهند. همچنین همین اختلافات به آنجا منجر شد که در بحبوحه ورود داعش به بغداد ، برخی جریان ها حاضر به همکاری با دولت نبودند. اکنون نیز همان گروه ها در صورت قرار گرفتن در شرایط مشابه ، علیه الکاظمی خواهند بود.

همچنین با توجه به ساختار نظام سیاسی که بر مبنای سهمیه بندی شکل گرفته، این تعامل را دشوار می سازد؛ از یک سو، همه شعار دولت شایسته سالار سر می دهند و از دیگر سو ، قدمی از سهم خود عقب نمی کشند.

کرونا

قطعا یکی از مهمترین اولویت های الکاظمی باید مقابله با ویروس جدید کرونا باشد که می تواند یک بحران انسانی را به دولت او تحمیل کند، کما اینکه بسیاری از کشورها هم اکنون دچار آن هستند و جالب اینکه عراق نیز زمینه های همه گیری در آن بالاست. از همین رو به نطر می رسد، برنامه ریزی برای تقویت مراکز درمانی و بهداشت عمومی، در کنار ایجاد زمینه های کسب و کار، در اولویت کاری او گنجانده شود.

به هر حال کار الکاظمی در آینده عراق دشوار خواهد بود؛ چه اینکه عراق کشوری در خاورمیانه است که فاصله زمانی رویدادها در آن بسیار کم و پرشتاب است و این کشور به دلیل جنگ های طولانی در ۴ دهه گذشته آنقدر معضلات پیچیده دارد که حل آنها به این زودی ها ممکن نیست، بویژه آنکه چشم طمع بیگانه بر این کشور کم نیست؛ از آمریکایی ها که اکنون نگران اخراج از عراق هستند تا سعودی ها که تمام زورشان را زدند تا داعش در سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ کار را تمام کند.

اما دو موضوع می تواند به او کمک زیادی کند؛ اول عدم اعتماد به قدرت های خارج از منطقه و دوم توجه به مرجعیت دینی که همواره در موقعیت های حساس و خطرناک ضامن تمامیت و استقلال عراق بوده است.