نمونه‌هایی از رفتارهای سیاسی حضرت علی (ع)

جنبه های حکومتی زندگی حضرت علی (ع) حول شیعیان بهترین چراغ راه انقلاب اسلامی و بهترین قانون اساسی زندگی سیاسی ماست. در این نوشتار بخش هایی از رفتارهای سیاسی و بیانات و نامه های این امام بزرگوار مورد استفاده قرار می گیرد.
۱ – شایسته سالاری و عدم واگذاری قدرت به کسانی که خود را به نوعی صاحب اسلام و موفقیت‌های آن می‌دانستند اما به دلیل انحراف از اسلام اصیل، شایستگی قرار گرفتن در مسئولیت های کلان را نداشتند. یکی از رفتار های مهم امیرمومنان(ع) با اشخاصی همچون طلحه و زبیر بود. هر چند این رفتار امام در ادامه مواجه با جنگ جملی شد که مسبب آن، این دو نفر بودند اما آن حضرت در واقع به تاریخ پیام می دهد که در برابر این گونه افراد نباید کرنش نمود، چرا که مسئولیت دادن به این افراد، مفاسد بیشتری دارد و آسیبی که چنین افرادی در مسئولیت می زنند، بسیار بیشتر از ضرری است که در هنگام نداشتن مسئولیت وارد می نمایند.
۲ – تذکرهای امیرمومنان به مسئولانی که با مرفهان نشست و برخواست دارند و محرومان را به نوعی از ثروتمندان جدا می نمایند، بخش دیگری از سیره حکومتی ایشان است. در فرهنگ اسلامی تلاش شده است که افراد با جایگاه اجتماعی مختلف در کنار هم قرار بگیرند تا هم درک بهتری از یکدیگر داشته باشند و هم رشد معنوی پیدا کنند. حضور فقیر و غنی، باسواد و کم سواد، مسئول بلند پایه و کارمند جزء، مشهور و غیر مشهور و ... در صف های جماعت، مراسم معنوی حج، زیارتگاه ها و امثال آن نمونه ای از کنار هم قرار گرفتن صنوف مختلف است. این فرهنگ اسلامی باید در حکومت و افراد آن بیشتر لحاظ شود. خادمان مردم باید در کنار مردم زندگی کنند تا آنها را بهتر درک نمایند و بدانند برای خدمت به اینها مسئولیت گرفته اند نه برای استعلای بر ایشان. نامه حضرت علی (ع) به مالک اشتر و نیز محمد بن ابی بکر مملو از این گونه سفارشهاست.
۳ – برخورد امیرمومنان با کسانی که اسلام را کج فهمیده اند و بیش از همه داعیه مسلمان بودن دارند و در صدر اسلام خوارج نام گرفتند یکی از مهمترین اقدامات ایشان تلقی می گردد. ضربه ای که این گونه افراد به اسلام و مسلمانان وارد می کنند به هیچ عنوان کمتر از ضربه های دشمنان نیست بلکه بیشتر هم هست. حضرت علی (ع) تا زمانی که رفتارهای خوارج در قالب سخنرانی و کلام بود، مقابله کلامی می کردند و زمانی که آنان دست به شمشیر بردند، حضرت آن ها را از دم تیغ گذراندند. اگر در اسلام آزادی بیان مطرح می شود، بهترین الگوی آن حکومت امیرمومنان است که با انحرافات زبانی، مقابله زبانی و با انحرافات رفتاری، مقابله رفتاری می کردند. ایشان حتی به دشمنان خود اجازه می دهند در سایه حکومتشان زندگی کنند و فعالیت نمایند اما خط قرمزی به نام فتنه هم دارند که وقتی کار به قشون کشی می رسد، حضرت مقتدرانه برخورد می نمایند. 
۴ – عدالت محوری امیرمومنان زبانزد تاریخ است و تاریخ نمونه ای از یک حاکم عادل که قطره ای در برابر دریای عدالت علی (ع) باشد، سراغ ندارد. ایشان اجازه نمی دهد برادرش از قدرت سوء استفاده کند و با او چنان رفتار می‌کند تا حتی فکر خطا هم به خود راه ندهد. این رفتار علی (ع) نشانه خداترسی است که حتی در احساسی ترین شرایط و برخورد با نزدیکان هم این خداترسی دچار خدشه نمی شود تا در برابر خدا سرافکنده نباشد.
سخن در باب ویژگی های حکومت عدل علی (ع) فراوان است اما به جهت رعایت اختصار به همین مقدار اکتفا می گردد.