گزارش چهل‌ساله فعالیت‌های قرآنی منتشر می‌شود

حجت الاسلام حمید محمدی روز شنبه به مناسبت سالگرد تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی در نشست خبری که به صورت مجازی برگزار شد، اعلام کرد: گزارش ۴۰ ساله بالغ بر ۱۲۰ صفحه است که مختصر  آن ۱۲ صفحه است.
وی در ابتدا گزارشی از سیاست ها و رویکردهای شورای توسعه فرهنگ قرآنی داد و گفت: تصویب منشور توسعه و تأسیس این شورا نشان از عزم متولیان نظام در ساحت مدیریتِ فرهنگ جامعه داشته و تأسیس این نهاد ملّی راهبری، هدایت و حمایت فعالیت های قرآنی نقطه عطفی در عملکرد قرآنی نظام اسلامی به شمار می رود.
محمدی عملکرد شورای توسعه فرهنگ قرآنی را به دو مقطع قبل از تصویب منشور و پس از تصویب منشور تقسیم کرد و گفت: مهمترین تلاش ها و دستاوردهای شورا در دهه اول اجرای منشور شامل تأمین و پشتیبانی نهادی، استقرار شبکه جاری سازی سیاست ها، ایجاد ردیف و صندوق مستقل اعتبارات اجرای منشور، ایجاد بستر حقوقی مدیریت جذب و هزینه اعتبارات دولتی امور قرآنی و ارتقای تشکیلات و ساختارهای قرآنی بود. 
وی درباره عملکرد شورای توسعه فرهنگ قرآنی در دهه اول اجرای منشور اظهار کرد: این شورا یک نهاد و دستگاه با یک هویت سازمانی مانند دستگاه های موجود نیست، بلکه یک کل متشکل از اجزای و متکامل با اعضای خود است و دارای هویتی برگرفته از کلیّت اعضای خود است که ذیل شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفته است. 
قائم مقام شورای توسعه فرهنگ قرآنی ادامه داد: هر دستگاه و نهادی بایستی جایگاه خود را در شبکه تقسیم کار ببینید. لذا باید نگاه دستگاهی به نگاه منظومه ای و راهبردی تبدیل شود. البته دبیرخانه شورا هرچند مسئولیت پیگیری کلیه امور شورا را بر عهده دارد ولی بین دبیرخانه و صحن شورا تفاوت وجود دارد.

شورا در هر یک از حوزه های تخصصی به کمیسیون ها اختیار تامّ داده و کمیسیون ها می توانند هر تدبیری را برای توسعه حوزه تخصصی خود به کار برند.

محمدی اضافه کرد: برای اولین بار به منظور شفاف سازی و استفاده بیشتر افکار عمومی، دستگاه ها و رسانه ها فایل پی، دی، اف. PDF چهار مجموعه از مستندات راهبری امور قرآنی کشور برای نخستین بار ارائه می شود که شامل گزارش چهل ساله قرآنی کشور، گزارش  ۱۰ ساله اجرای منشور مبتنی بر وظایف شورا و دبیرخانه آن مندرج در منشور، گزارش پایش و ارزیابی کمیسیون ها تا پایان ۹۴ و گزارش نتایج هم اندیشی عملکرد شورا و کمیسیون ها در سال ۹۶ خواهد بود.

انتشار اعتبارات قرآنی پرداخت شده به ۴۴ دستگاه و نهاد 
محمدی افزود: برای ایجاد ساختار دبیرخانه ای کمیسیون های توسعه آموزش عمومی قرآن کشور، توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن کشور و توسعه فعالیت های تبلیغی ترویجی قرآنی کشور تلاش های بسیار زیادی صورت گرفته و اکنون دو اداره کل و دو  اداره در چهار وزارتخانه ایجاد شده است.
وی با اشاره به ویژگی های این کمیسیون ها از  ایجاد ردیف و صندوق مستقل اعتبارات اجرای منشور  سخن گفت و اضافه کرد: با حمایت مجلس شورای اسلامی از اجرای منشور در قوانین بودجه سنواتی و تصویب حمایت از اجرای منشور در قانون برنامه پنجم و احکام دائمی برنامه‌های توسعه و قانون الحاق برخی مواد به ضوابط مالی دولت این اعتبارات به موازات اعتبارات اختصاصی دستگاه ها طراحی، جذب و توزیع شد.
 دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی ادامه داد:  اعتبارات دریافتی در سال های گذشته بر اساس برنامه های پیشنهادی دستگاه ها بین متقاضیان توزیع شده که جدول جامع آن برای اولین بار اطلاع رسانی می شود.
بر اساس جدول اعلام شده اعتبارات دریافتی دستگاه ها در مجموع ۳,۳۹۸,۰۹۳,۸۱۹,۲۰۰ ریال و دستگاه های دریافت‌کننده (معادل میلیارد ریال) به شرح زیر است: 
وزارت آموزش و پرورش ۷۰ ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی۵۷، کمک به نهادهای قرآنی از طریق دبیرخانه شورای عالی ۳۸، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری   ۳۴، سازمان صدا و سیما۲۰، سازمان تبلیغات اسلامی۱۹، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها۱۵، سازمان اوقاف و امور خیریه۱۴، مرکز مدیریت حوزه های علمیه برادران۱۱، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی۹، اتحادیه تشکل های قرآن و عترت کشور۸، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی۶، جامعه المصطفی العالمیه۴، نهادهای قرآنی دفتر مقام معظم رهبری۴، شوراهای قرآنی استان ها ۴، مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران    ۴، اتحادیه مؤسسات مردمی و تشکلهای قرآن و عترت کشور۳، جهاد دانشگاهی۳، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ۲، سازمان بسیج مستضعفین۲، دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی۲،  ستاد کل نیروهای مسلح ۲، سازمان بسیج تهران بزرگ۱، سازمان بهزیستی کشور۱، وزارت ورزش و جوانان۱، بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء (عج)۱، مرکز رسیدگی و هماهنگی امور مساجد ۱، بنیاد شهید و امور ایثارگران۱، ستاد عالی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور ۰.۴۹،  قوه قضائیه۰.۴۶، مدارس دینی اهل سنت۰.۴۰، سازمان بسیج دانشجویی۰.۳۱، سازمان بسیج اساتید ۰.۲۶، اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش آموزان کشور ۰.۱۹، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ۰.۱۸، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی۰.۱۷، مجمع جهانی اهل بیت ۰.۱۰،  ارتش جمهوری اسلامی ایران۰.۰۹، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران ۰.۰۹،  وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ۰.۰۹، انجمن خادمان قرآن کریم ۰.۰۷، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۰.۰۵،  وزارت جهاد کشاورزی۰.۰۲

محمدی از ایجاد زمینه حقوقی مدیریت جذب و هزینه اعتبارات دولتی امور قرآنی سخن گفت و افزود: تأمین بودجه و اعتبار، یکی از نیازهای زیرساختی برای اجرای یک فعالیت یا برنامه محسوب می شود. 
وی افزود: بنابراین در طرح پژوهشی پشتیبان مصوبه منشور، لزوم ایجاد دفتر نظارت بودجه برای شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان یک رکن از سه رکن اساسی شورا در نظر گرفته شده بود تا مأموریت و وظایفی مانند بررسی تطابق بودجه با سیاست های مصوب، بررسی نحوه تخصیص بودجه در عمل، اعلام موافقت یا عدم موافقت با بودجه سازمان ها به سازمان مدیریت و برنامه ریزی و ارائه بازخورد به سیاست ها از طریق گزارش های کارشناسی را محقق کند. 
این مقام مسئول با اشاره به ضرورت ساماندهی و ارتقای اعتبارات خاص قرآنی دستگاه ها و نهادها از مسائلی همچون کم بودن سرجمع ردیف های اعتبارات خاص قرآنی دستگاه ها و نهادها در قانون بودجه به میزان حداکثر حدود یک سوم اعتبارات اجرای منشور سخن گفت.
فقدان انسجام، منطق و عدالت در میزان اعتبارات خاص قرآنی دستگاه ها و نهادها؛ ضعف سازوکارهای پیشنهاد و تصویب ردیف های اعتبارات خاص قرآنی در دولت و مجلس؛ امکان تحت الشعاع قرار گرفتن اعتبارات خاص قرآنی دستگاه ها با توجه به اعتبارات اجرای منشور و همچنین ضرورت سیاستگذاری و نظارت شورا بر اعتبارات خاص قرآنی با استناد به وظایف آن مبنی بر ارزیابی و نظارت بر عملکرد دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی و تدوین اولویت‌ها و جهت‌گیری های کلان بودجه فعالیت‌های قرآنی از دیگر مواردی بود که محمدی به آن اشاره کرد.

شفاف نبودن اعتبارات خاص قرآنی از میان اعتبارات عام فرهنگی اجتماعی دستگاه ها و نهادهای و ضرورت تصریح به آن در قانون بودجه، ضعف شفافیت نظام تخصیص و هزینه کرد اعتبارات خاص قرآنی و قابل توجه بودن اعتبارات عام فرهنگی اجتماعی و امکان جهت دهی آنها به سمت توسعه فرهنگ قرآنی از دیگر مسائلی است که در این زمینه مطرح است. 

محمدی با اشاره به تصویب ماده واحده وظایف و ترکیب اعضای ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور گفت: سازمان برنامه و بودجه کشور به منظور تسریع و شفاف سازی مراحل اجرای اسناد راهبردی منشور توسعه فرهنگ قرآنی، موظف است با هماهنگی شورای توسعه فرهنگ قرآنی نسبت به یکسان سازی عناوین و محتوای برنامه ها و فعالیت های قرآنی دستگاه ها در لوایح بودجه سنواتی با مفاد اسناد راهبردی اقدام کند.

مهمترین اقدامات ۱۰ ساله شورای توسعه فرهنگ قرآنی
قائم مقام شورای توسعه فرهنگ قرآنی گفت: در راستای فضای ایجاد شده متأثر از تصویب منشور و تشکیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی، مؤسسات مردمی افزایش چند ده برابری داشته اند و همچنین ساختارهای دولتی  نیز با افزایش دو برابری به ۱۴ اداره‌کل ارتقا یافته است.
وی افزود: رشد کمی تعداد مؤسسات مردمی قرآنی به چهار هزار مؤسسه، ایجاد اداره کل دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی، تشکیل معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ایجاد مرکز پژوهش و آموزش عالی قرآنی در وزارت علوم، احیای اداره کل قرآن، نماز و وزارت آموزش و پرورش، ایجاد مرکز قرآن و عترت حوزه های علمیه کشور، تشکیل مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امورخیریه و ایجاد مرکز قرآن و عترت وزارت بهداشت و درمان از اقدامات شکل گرفته پس از تصویب منشور بوده است. 
محمدی ادامه داد: با توجه به مصوبه مجلس شورای اسلامی در ماده چهار قانون برنامه پنجم توسعه، طی بیش از شش سال مطالعه و تلاش سه سند راهبردی توسعه آموزش عمومی قرآن کشور، توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور  و همچنین توسعه فعالیت‌های تبلیغی‌ترویجی قرآنی کشور برای اجرای منشور تدوین و در شورا تصویب شده است. 
وی افزود: همچنین طرح ملی حفظ قرآن کریم، برنامه جامع قرآن و فضای مجازی و همچنین برنامه جامع قرآن و بین الملل ذیل اسناد راهبردی نهایی شده است. 
به گفته محمدی طراحی و تصویب سیاست ها و ضوابط مهم ترین مصوبات شامل نحوه و ترتیبات تقسیم مأموریت‌ها و وظایف قرآنی دستگاه‌ها، اسناد راهبردی اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی و طرح های جامع آنها، واگذاری مسئولیت پیگیری امور شورا در استان ها و شهرستان ها به شورای فرهنگ عمومی، آیین نامه تشکیل هیئت رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت و همچنین آیین نامه ضوابط ارزیابی قاریان و مدرسان قرائت قرآن کریم است. 
وی  افزود: ادغام اتحادیه های قرآنی تشکل ها و مؤسسات قرآنی، ضوابط شمول تحصیل رایگان حافظان کل قرآن در دانشگاه ها در ۹ سال گذشته، دستورالعمل های اجرایی هزینه اعتبارات منشور در سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴، اساسنامه صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی، طراحی و تصویب کلیات شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی مهمترین مصوبات بوده است.

استقرار رویکرد قرارگاهی در امور شورای توسعه 
محمدی گفت: شورای توسعه فرهنگ قرآنی در اجرای منویات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم فعالیت قرارگاهی شورای عالی انقلاب فرهنگی، از ابتدای شکل گیری، همت خود را صرفاً در بعد سیاستگذاری کلان خلاصه ننموده و همواره تلاش نموده علاوه بر حفظ جایگاه راهبردی خود، در حوزه ساماندهی دستگاه ها، نظارت، سنجش و پایش فعالیت های قرآنی، اثرسنجی و پیامدسنجی اهداف و وظایف شورای توسعه فرهنگ قرآنی را پیگیری، رصد و عملیاتی نماید.
وی به برخی از نمونه این فعالیت ها اشاره کرد و گفت: تشکیل هیئت پایش و ارزیابی عملکرد فعالیتهای قرآنی دستگاهها و نهادهای در سال های ۹۳ و ۹۴، تشکیل ستاد راهبردی طرح ملی حفظ قرآن، تشکیل هیئت رسیدگی امور مؤسسات قرآن و عترت با محوریت ادغام اتحادیه های قرآنی،     تلاش در مسیر جذب و تخصیص اعتبارات و نظارت بر هزینه کرد آنها و همجنین     ارتقای سطح مطالبات از جامعه قرآنی بر همین مبنا ارزیابی می شود.
محمدی یکی از نتایج تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی را سخنان رهبر معظم انقلاب در یازدهم مرداد سال ۹۰ مبنی بر تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن دانست و گفت: سایر دستاوردها نیز شامل تولید و ترویج ادبیات راهبردی نظام توسعه فرهنگ قرآنی و تقویت نقش مردم و نهادهای مردمی در توسعه فرهنگ قرآنی و همچنین کاهش موازی‏کاری‏های نامطلوب برخی فعالیت‏های قرآنی است. 

نگاهی به چالش ها و تهدیدها
محمدی ادامه داد: ضعف در تربیت و جذب نیروهای کارآمد علمی و فرهنگی برای فعالیت در امور قرآنی و همچنین ضعف نهادهای متولی در تولید دانش قرآنی مورد نیاز علوم انسانی قرآن بنیان، نظام سازی قرآنی و بازآفرینی تمدن مطلوب قرآنی از جمله چالش های موجود در این زمینه است.
وی از پایین بودن نرخ دانش مطلوب مدیران امور قرآنی از وضعیت فرهنگی کشور، فقدان دانش و مهارت تخصصی در کشف مضامین قرآنی و توزیع آثار هنری رسانه ای قرآنی، ناکارآمدی نیروی انسانی متولی نظام رسمی آموزش عمومی قرآن کشور، نبود سامانه های اطلاعاتی لازم برای تقویت پشتوانه تصمیم سازی و ضعف تعامل و جایگاه نظام قرآنی کشور در نظام فرهنگی به عنوان دیگر چالش ها و تهدیدهای موجود یاد کرد. 

 انتظارات دهه دوم اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی 
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی گفت: مهم ترین رویکردها و انتظارات در دهه دوم اجرای منشور شامل افزایش سرعت حرکت در مسیر فرهنگ سازی و نظام سازی قرآنی در دهه دوم، مرجعیت و محوریت اسناد راهبردی اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی و طرح های جامع ذیل آنها بر تمام فعالیت های قرآنی؛ مطالبه مستمر از کمیسیون ها و سایر مجریان مصوبات جهت اجرای اسناد، کاهشی تصدی گری دولتی و ابتنای واقعی فعالیت های قرآنی بر بخش مردمی است. 
وی افزود: تحول گرایی و نواندیشی و روزآمدی، افزایش مشارکت و نقش آفرینی رسانه ها از دستگاه ها و نهادها و ایفای نقش واسط در ارائه مطالبات مردمی و همچنین اجرای مصوبه یکسان سازی عناوین و محتوای برنامه ها و فعالیت های قرآنی دستگاه ها در لوایح بودجه سنواتی با مفاد اسناد راهبردی از انتظاراتی است که در اجرای منشور ایجاد شده است.
از دیگر انتظارات مطرح شده می توان به طراحی سند اطلاع رسانی امور قرآنی کشور ، تدوین برنامه ارتقای اطلاع رسانی قرآنی با تعامل با کارگروه قرآن و رسانه، شبکه‌سازی خبرنگاران سرویس های قرآنی، جریان سازی رسانه ای برای تحول در فعالیت های قرآنی جهت استفاده و زمینه‌سازی برای خط‌مشی‌گذاری قرآنی، برگزاری نشست های تخصصی تحلیلی و چالشی، اجرای مصاحبه های تخصصی با فرهیختگان و اجرای مناظره های تئوریک و بنیادین یا امور اجرایی قرآنی اشاره کرد. 

برنامه‌های سال ۹۹ 
محمدی با اشاره به برنامه های سال جاری گفت: یکی از برنامه های سال ۹۹ پیگیری اجرایی سازی و نظارت بر اسناد سه گانه راهبردی اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی (آموزش عمومی، تبلیغ و ترویج و پژوهش و آموزش عالی قرآنی) است و همچنین می توان به تدوین کتاب سال قرآن جمهوری اسلامی ایران، تهیه و تنظیم گزارش‌های نظارت و ارزیابی اجرای مصوبات، پیمایش ملی  شاخص انس جامعه با قرآن کریم، تحلیل نهادی فعالیت های قرآنی در دستگاهها و نهادهای کشور و ارائه الگوی مطلوب، برنامه ریزی پایش و ارزیابی عملکرد قرآنی کمیسیون ها و نهادها و همچنین امور اجرایی صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی و کمیته تخصیص صندوق اشاره کرد. 
وی گزارشی از اقدامات سال گذشته دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه کرد و گفت: کارویژه کرونا و مؤسسات قرآنی در اواخر سال گذشته تشکیل شد و همچنین کمیته ای در دبیرخانه و پیگیری راهکارهای جبران خسارات مؤسسات و پرداخت حمایت ها ایجاد شد. 
محمدی با ارائه گزارشی از اقدامات صندوق مشارکت برای اختصاص سهم مناسبی از اعتبارات سال ۹۸ به مؤسسات گفت: بعد از مشکلات ایجاد شده در سال ۹۷، با تدبیر سیدسعیدرضا عاملی رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مرداد ۹۸ ضمن اعلان بیانیه دبیرخانه شورا موضوع پیگیری ادغام دو اتحادیه تا رسیدن به نتیجه به هیئت رسیدگی به امور مراکز فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد واگذار شد.