آبیاری نوین راهکاری برای صرفه جویی در بافق

در مجموع می توان گفت، اجرای آبیاری نوین با کمک های بلاعوض دولت در استان یزد از جمله در بافق رو به افزایش است و اجرای این سامانه با شیوه های کم فشار ، قطره ای ، زیرسطحی ، تیپ و تشتکی در مناطق مختلف استان با توجه به آب موجود و شرایط اقلیمی و خاک منطقه ،راندمان را از ۳۵ تا  ۸۵ درصد افزایش می دهد.

دولت در اجرای سامانه آبیاری کم فشار برای هر هکتار هفت میلیون تومان و آبیاری قطره ای هم در هر هکتار ۱۷ میلیون تومان کمک بلاعوض پرداخت می کند که به گفته صاحب نظران ،کشاورزان از فرصتی که در این مورد فراهم شده ، برای پایداری تولید در این بخش  از این شیوه آبیاری استفاده کنند.

رومن گریشمن شرق شناس معروف  فرانسوی بر این عقیده است که « در ایران ، هرجا آب هست،آبادانی نیز هست» ، اهمیت این سخن را می توان در نواحی پرآب شمال، شمال غربی، غرب کشور و نواحی مرکزی ایران مشاهده کرد، در نوار ساحلی دریای کاسپین در محدوده جغرافیایی ایران فاصله آبادی ها از هم بسیار کم و گاهی به هم چسبیده است در حالیکه در جاده یزد - بافق  تعداد معدودی روستا و یا آبادی را با جمعیت کم می توان در این مسیر دید.

کاهش بارندگی در ۲ دهه اخیر و استفاده بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی به شیوه غرقابی ، ذخایر آب بافق را با تهدید جدی روبرو کرده است و کارشناسان معتقدند، ۹۰ درصد منابع آبی در کشاورزی مصرف می‌شود که میزان راندمان ۳۵ تا ۴۵ درصد تخمین زده می‌شود ،بنابراین ترویج روش‌های نوین آبیاری نقش مهم و اساسی در کنترل مصرف آب مزارع و مبارزه با کم‌آبی و خشکسالی دارد.

آبیاری‌های نوین به شکل تحت فشار و به ۲ روش آبیاری قطره‌ای و بارانی انجام می‌شود که در شهر بافق به خاطر ای. سی (EC) سختی بالا یا میزان شوری آب و املاح زیاد در آب زراعی فقط سیستم آبیاری لوله‌ای و کم فشار مورد توجه قرار دارد.

 میزان بهره وری آبیاری بارانی تا ۷۰ درصد و آبیاری قطره‌ای تا ۹۵ درصد است ولی در سامانه آبیاری کم فشار تا ۷۵ درصد در مصرف آب کشاورزی صرفه جویی می‌شود.

بخش کشاورزی به عنوان عمده‌ترین مصرف کننده آب، برای برون رفت از بحران کم آبی،نیازمند سرمایه ‌گذاری  برای توسعه روش‌های نوین آبیاری در مزارع است تا بتواند با مدیریت آب در مزرعه، محصولات بیشتری تولید کند.

جایگزینی محصولات کم آبخواه مانند زعفران و گیاهان دارویی به جای محصولات پرآبخواه و روش سنتی غرق آبی یکی دیگر از راهکارهای صرفه جویی در مصرف  آب است.

کشاورزان بافقی همزمان در هر ۲ زمینه فعالیت دارند و از یک سو به گیاهان کم آبخواه توجه پیدا کرده اند و از سوی دیگر سامانه آبیاری نوین را در سرلوحه کارهای کشاورزی خود قرار داده‌اند.

آبیاری صحیح و استفاده بجا و متعادل از این مایع حیاتی در برهه‌ای که هنوز خشکسالی بیداد می کند ضروری است زیرا بخش زیادی از آبی که می‌تواند مورد استفاده گیاهان قرار گیرد، به علت نبود آشنایی کشاورزان با روش‌های صحیح آبیاری به هدر می رود.

آبیاری در بافق به ۲ شیوه سنتی و مدرن انجام می‌شود

مدیر آب و خاک و امور فنی مدیریت جهادکشاورزی بافق به گزارشگر ایرنا گفت: سال‌هاست که روش‌های 

آبیاری سطحی اعم از « نواری، کرتی و یا شیاری » در بین کشاورزان رواج دارد که این شیوه‌ها با توجه به سرمایه اولیه کم، پایین بودن هزینه تعمیر و مصرف انرژی از جمله دلایلی است که به دیگر روش‌های جدید آبیاری ترجیح داده می‌شود.

شعبان علیزاده با بیان اینکه تمام روش‌های آبیاری سطحی، به یک‌شکل عمل می‌کند و تفاوتشان در شیوه و طرح تقسیم‌بندی زمین است، افزود: در این روش، آب از منبع تغذیه به نهرهای خاکی وارد و روی سطح زمین پخش می‌شود تا به‌تدریج به ریشه گیاه برسد که به همین علت باعث نبود کنترل و مدیریت مصرف آب و در نتیجه هدر رفت این کالای با ارزش اقتصادی بالا می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: کشاورزان بافق به دلیل گستردگی و استفاده فراوان از روش آبیاری سطحی و به‌منظور جلوگیری از مصرف بی‌رویه آب بر آن شدند تا لوله‌های نرم دریچه دار از جنس پلی اتلین را جایگزین نهرهای خاکی قدیمی کنند تا علاوه بر کنترل و مدیریت آب‌رسانی به مزرعه، از مزایای روش آبیاری سطحی بهره‌مندشوند.

به گفته این مسوول طبق تحقیقات انجام شده با استفاده از روش آبیاری سطحی با لوله‌های دریچه دار ۲۵ تا ۳۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می شود و همچنین امکان برداشت محصول بیشتری را فراهم می‌آورد.

علیزاده افزود: آبیاری سطحی اگر با تمامی امکانات و شرایط لازم استفاده شود، تنها حدود نیمی در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود، در حالی‌که با روش‌های نوین آبیاری، ۶۵ تا ۹۵ درصد می‌توان از هدر رفت آب جلوگیری کرد.

مدیر آب و خاک و امور فنی مدیریت جهاد کشاورزی بافق با بیان اینکه نسبت به آبیاری معمولی در هر هکتار  ۱۰ هزار مترمکعب آب مصرف می شود، افزود: کشاورزان ضروری است با اصلاح روش‌های آبیاری و استفاده از شیوه‌های نوین در مصرف آب صرفه جویی کنند.

۳۰ درصد از زمین‌های کشاورزی زیرپوشش آبیاری نوین قرار دارد

رییس جهادکشاورزی بافق هم به گزارشگر ایرنا گفت: وسعت زمین‌های زیرکشت محصولات زراعی و باغی شهرستان ، ۶ هزار و ۲۹۰ هکتار است که ۳۰ درصد آن زیرپوشش آبیاری نوین قرار دارد.

علی اکبر رحمتیان افزود:  ۳۰۰ بهره‌بردار با بهره گیری از ۴۰ حلقه چاه از روش آبیاری نوین و ۳۰ درصد صرفه جویی در مصرف آب، استفاده می‌کنند. 

روش های آبیاری موضعی (قطره ای)
 وی ادامه داد: روش های موضعی که اغلب کشاورزان بافق برای باغ‌ها، گیاهان ردیفی و گلخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌دهند، آب با فشار کم در شبکه لوله بر سطح یا زیر خاک مزرعه توزیع و توسط وسایلی به صورت قطره، یا توسط پاشنده‌های کوچک مانند « اسپریر»، «میکروجت»، و «بابلر»  پای بوته گیاه ریخته می‌شود.
 به گفته این مسوول در مواردی که صرفه جویی آب ضروری باشد و منابع آب موجود تکافوی اراضی زیر کشت را ندهد ، روش‌های آبیاری موضعی افزایش راندمان آبیاری  و جهش تولید را تضمین می‌کند. 
 رحمتیان تصریح کرد: آبیاری موضعی دارای روش‌ها و مفاهیم متعددی مانند آبیاری «دریپ»، آبیاری « زیر بستری»، آبیاری «فواره‌ای» و آبیاری «اسپری» است.

وی با بیان اینکه هم اینک بهترین روش آبیاری نوین در بافق سیستم کم فشار است، افزود: به ازای هر هکتار هفت میلیون تومان برای آبیاری کم فشار و ۱۷ میلیون تومان بابت اجرایی سامانه نوین تحت فشار به متقاضیان حوزه کشاورزی به صورت بلاعوض از محل صندوق توسعه ملی پرداخت می‌شود.
 رحمتیان خاطرنشان کرد: در بافق از سال های گذشته تاکنون انواع روش های آبیاری تحت فشار مانند آبیاری قطره ای و کلاسیک در اراضی زراعی اجرا شده است و باتوجه به کمبود آب در آینده نیاز است که ترویج و توسعه این روش‌ها بیشتر از پیش مورد توجه قرار گیرد.

به گفته رییس جهادکشاورزی بافق برای رفع این مشکل می توان با استفاده از روش‌های جدید آبیاری، آب موجود را به نحو کاملا مفید در دسترس گیاهان قرار داد و از جمله این روش ها، آبیاری قطره ای است که نوعی آبیاری تحت فشار است.

افزایش راندمان آبیاری و صرفه جویی در مصرف آب

به گفته یکی از بهره برداران بخش کشاورزی بافق ، افزایش راندمان آبیاری، صرفه جویی در مصرف آب، کاهش علف‌های هرز، بهبود کمی و کیفی در تولید محصول، افزایش بهره وری، امکان همزمان آبیاری و کود دهی از مزایای آبیاری نوین قطره ای است.

محمد رنجبر افزود: آﺑﯿﺎری از روزﮔﺎران ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ روشﻫﺎی ﺳﺎده  و به صورت غرقابی (سنتی) اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ که در آن ایام با توجه به غنای سفره‌های زیرزمینی و دِبی خوب آب قنات‌ها، مطلوب زمان خود بود اﻣﺎ اﻣﺮوزه روشﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﺮای آﺑﯿﺎری ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود که چنانچه ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ روشﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر درﺳﺖ و در ﺟﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﻮد ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺸﺎورزی ﮐﻤﮏ ﺑﺴﯿﺎری می کند.

این کشاورز ۶۷ ساله بافقی تصریح کرد: در آﺑﯿﺎری ﺑﺎﯾﺪ از روشﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده کنیم ﮐﻪ ﻫﻢ در ﻣﺼﺮف آب ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ ﺷﻮد و ﻫﻢ از ﺷﺴﺘﻪﺷﺪن و ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺧﺎک ﮐﺸﺎورزی برای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از فرسایش حاک ﺑﻪﻋﻤﻞ آﯾﺪ.

به گفته دیگر کشاورز بافقی که پنج هکتار زمین زراعی و باغی دارد، ۴۰ درصد آن را به سیستم نوین آبیاری مجهز کرده و شاهد صرفه جویی در مصرف آب، پخش مناسب کود، آبدهی یکنواخت و جلوگیری از رویش علف‌های هرز است.

بمانعلی کارگران افزود: اگر تسهیلات لازم دریافت کند،۱۰۰ درصد از مزارع و باغ‌های خود را به پوشش آبیاری نوین اختصاص می‌دهد.

وی مشکل کشاورزان را در به کار گیری این روش تجمیع نبودن اراضی زراعی دانست و افزود: وقتی زمین‌های زراعی افراد در قطعه های کوچک و پراکنده و به عبارتی خرده مالکی است اجرای سیستم آبیاری نوین مشکل است و آبیاری را سخت و برداشت محصول را سخت تر می کند.

کارگران از متولیان امر خواست در وهله اول برای یکپارچه سازی زمین‌های کشاورزی در روستاها اقدام کنند تا استفاده از شیوه‌های کاشت، داشت و برداشت آسان تر شود.

یکی از بهره برداران حوزه زراعت و باغبانی هم گفت: راﯾﺞﺗﺮﯾﻦ روش آﺑﯿﺎری در بافق، «ﮐﺮﺗﯽ» اﺳﺖ و ﻋﻠﺖ آن ﻧﯿﺰ وﺟﻮد ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ شیوه  یعنی میراث گذشتگان در ﺑﯿﻦ ﮐﺸﺎورزان و ﻧﯿﺎز ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ  که در اﯾﻦ روش ﮐﺮتﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭼﻬﺎر ﮔﻮش ﯾﺎ ﺷﮑﻞﻫﺎی دﯾﮕﺮ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.

رضا تفکری افزود: آﺑﯿﺎری ﺑﻪﺻﻮرت ﮐﺮﺗﯽ ﺑﺮای ﺧﺎکﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ آب در آنﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽﮐﻨﺪ و همچنین ﺑﺮای زﻣﯿﻦﻫﺎی ﺻﺎف و ﺑﺪون ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﯾﻦ روش ﻣﯽﺗﻮان ﺣﺒﻮﺑﺎت، ﯾﻮﻧﺠﻪ، صیفی ،ﺑﺎغﻫﺎی ﻣﯿﻮه و ﺳﺒﺰی و گیاهان پر آبخواه را آﺑﯿﺎری ﮐﺮد. 

۶.۵ هکتار از زمین‌های کشاورزی بافق ( به غیر از زعفران) به کشت گیاهان دارویی اختصاص دارد و هم اکنون افزون بر۱۳ تن محصول( گیاه دارویی) از این اراضی برداشت می‌شود.

وسعت زمین‌های زیرکشت محصولات زراعی و باغی بافق، ۶ هزار و ۲۹۰ هکتار است که با ۱۱۷ حلقه چاه عمیق ، نیمه عمیق و ۱۲۰ رشته قنات، آبیاری می‌شود.

مرکز شهرستان ۵۰ هزار نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهریزد قرار دارد.

وجود معدن غنی در بافق 

بافق در منطقه گرم و خشک ناحیه مرکزی ایران قرار دارد، علاوه بر فعالیت های کشاورزی شاهد رونق فعالیت های معدنی در این شهرستان هستیم، منطقه از لحاظ اندیس های معدنی غنی است، مهمترین آن را می توان سنگ آهن، فسفات، سرب و روی است و رگه های از اورانیوم را می توان در آن مشاهده کرد که در حال حاضر زندگی ۷۰ درصد جمعیت شهرستان از طریق کار در معادن تامین می شود. 

 همچنین ۲۴ خرداد ماه ۹۹ رییس سازمان جهاد کشاورزی یزد با اشاره به اهمیت اجرای طرح‌های آبیاری نوین در افزایش بهره وری و راندمان تولید در واحد سطح ،گفته بود که  دولت نیمی از هزینه این طرح ها را در هفت سال گذشته از طریق کمک های رایگان پرداخت کرده است.

سید جمال سجادی پور  افزود:  در این مدت ۱۶ هزار و  ۸۰۹ هکتار مزارع و باغ های استان در ۱۰ شهرستان به روش آبیاری کم فشار ، قطره ای ، زیرسطحی ، تیپ و تشتکی تجهیز شد  و در مجموع در زمان دولت های یازدهم و دوازهم برای اجرای این طرح ها هزار و ۱۶۰ میلیارد ریال کمک بلاعوض به کشاورزان پرداخت شد .

رییس سازمان جهاد کشاورزی یزد همچنین خاطرنشان کرد: از سال ۱۳۷۰ تا کنون برای استفاده و بهره وری بهتر از منابع آبی ۳۰ هزار و ۶۰۰ هکتار اراضی زراعی و باغی استان به آبیاری نوین تجهیز شد.

سجادی پور تصریح کرد: دولت همچنین امسال در اجرای سامانه های آبیاری نوین در مزارع و باغ ها ۴۰۰ میلیارد ریال کمک بلاعوض برای پرداخت به بهره برداران اختصاص داده است.