اعتیاد بلای خانمان سوزی است که آتش بر جان زندگی خانواده‌ها می‌اندازد و چنان اثرات این آسیب اجتماعی مخرب است که ۲۶ ژوئن برابر با پنجم تیر روز جهانی مبارزه با مواد مخدر نامگذاری شده تا برای جهانیان در مقابله این پدیده شوم تلنگر باشد.
به گفته سردار اسکندر مومنی دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر ، نرخ شیوع مواد مخدر در بین دانش‌آموزان کشور ۲.۱ درصد و در بین دانشجویان ۴.۷ درصد است.
از مهمترین راهکارهایی که می‌تواند در مقابله با اعتیاد نقش ایفا کند می‌توان به آموزش اشاره کرد که باید بیش از پیش مورد توجه مسوولان امر قرار بگیرد. در تمام محافل گفته می‌شود اعتیاد بلای خانمان سوز است، اما صرف گفتن این جملات و پخش چند عکس دلخراش نمی‌تواند کارساز باشد، باید با آموزش متناسب با هر منطقه با این آسیب مقابله کرد.
متاسفانه براساس آمارهای منتشر شده مصرف مواد مخدر در جمعیت دانش‌آموزی نگران کننده است و این آمار نشان می‌دهد در آموزش و تربیت فرزندان در جامعه باید به مسایلی پرداخت که باعث مصون سازی و پیشگیری در این زمینه شود.
به گفته کارشناسان نوع برخورد و تربیت والدین به عنوان اولین نهادی که با کودکان در ارتباط است نقشی مهم در شکل‌گیری شخصیت کودک دارد.
به گفته کارشناسان برای مقابله با معضل اعتیاد در کودکان باید رویکرد جامع پیشگیرانه داشت و درمان مقطعی نمی‌تواند کارساز باشد و در اولین اقدام باید آموزش اصول فرزندپروری به والدین در استان سمنان بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد و در گام بعد آموزش مهارت زندگی و مهتر از همه آموزش مهارت «نه گفتن» به کودکان در تعارف‌های نامتعارف برای استعمال حتی تفننیِ دخانیات و موادمخدر در اولویت قرار بگیرد.
اگر جمعیت دانش‌آموزی روبه مصرف مواد مخدر می‌رود، جدا از هر گونه مشکلات اجتماعی و اقتصادی، ریشه در فقر آموزش دارد و برای جبران این فقر باید تلاش شبانه‌روزی و مضاعف براساس برنامه راهبردی و منطقی در دستور کار قرار بگیرد.
چقدر به رسانه، فضای اجتماعی، فضای محیطی شهرهای خود برای آموزش نکات فرزندپروری و آموزش نکات اجتماعی اختصاص داده‌ایم؟
مبارزه با اعتیاد تنها توسط یک دستگاه اجرایی خاص شدنی نیست بلکه همه باید پای کار باشند و از تمام ظرفیت‌ها با داشتن برنامه مدون به منظور جلوگیری از موازی کاری استفاده شود.
نوجوان معتاد در حسرت توجه والدین
پسرکی با چهره‌ای که به زردی‌می‌زد و چشمانش قرمز بود و حالت عادی نداشت در گوشه‌ای از پارک نشسته بود و هنگامی که خبرنگار ایرنا به سراغش رفت در ابتدا حوصله‌ای برای حرف زدن نداشت، اما کم کم لب به سخن گشود «نامم حسین است.»
حسین با لحنی ناامید و غم‌بار ادامه داد: از زندگی خسته شدم، از دعوای پدر و مادرم خسته شدم، دیگر تحمل شنیدن صدای دعواهای هرشب پدر و مادرم را ندارم، روزی دوستم گفت بیا این نخ سیگار را بکش و بی‌خیال دنیا شو و قصه غم‌انگیز من از آنجا شروع شد.
وی افزود: سیگار کلید ورود من به منجلاب اعتیاد بود کم‌کم با دیگر مواد مخدر آشنا شدم و اکنون با اخلاقی که از پدر و مادرم سراغ دارم جرات ندارم به آنها درباره مشکلاتم چیزی بگویم و هر روز بیشتر از دیروز در باتلاق فرو می‌روم.
این پسر نوجوان ۱۶ ساله اظهار داشت: دلم می‌خواهد پدر و مادرم کمی منطقی باشند و به جای دعوا با یکدیگر بر سر مسایل بی‌ارزش به فکر فرزندشان باشد.
سمانه یکی دیگر از دخترانی بود که خبرنگار ایرنا در یکی از بوستان‌های سمنان با او هم‌صحبت شد.
سمانه ابراز داشت: در خانواده او اعتیاد مردان به تریاک مساله ناپسندی نیست و من یک روز که پدرم پس از استعمال مواد مخدر از خانه بیرون رفت به سراغ بساطش رفتم که اولین روز آشنایی من با مواد افیونی بود.
وی اضافه کرد: بعد از تجربه اول دیگر همیشه بعد از پدرم از بقایای مواد باقیمانده پدر مصرف می‌کردم و کم کم مصرفم زیاد شد و به این حال و روز افتادم.
سمانه گفت: اکنون از وضعیت خودم پشیمانم و به دنبال ترک هستم، اما هزینه زیادی دارد و من توانایی پرداخت این هزینه را ندارم.
سمانه ادامه داد: دلم می‌خواهد مسوولان فکری کنند هزینه ترک و درمان اعتیاد رایگان باشد تا افراد پشیمان مانند من به توانند به راحتی برای درمان اقدام کنند و غصه هزینه نداشته باشند.
والدین نیازمند آموزش
فاطمه مادر یکی از کودکانی بود که برای بررسی وضعیت رشدی فرزندش به مرکز بهداشت آمده بود، در گفت و گو با ایرنا، ابراز داشت: دلم می‌خواهد درباره نکات فرزندپروری بیشتر بدانم، اما مرکز بهداشت فقط به دنبال بررسی وضعیت جسمی کودکان است و دغدغه‌مندی بیشتر به این سو است که البته قابل تقدیر است، اما انتظار می‌رود همانگونه در مورد تغذیه کودکان در هر بار به مراجعه به مادر آموزش داده می‌شود چند نکته درباره فرزندپروری نیز متناسب با سن کودک به مادران آموزش دهند.
وی ادامه داد: اعتیاد بلای خانمان سوز است و همیشه گفته می‌شود به آموزش و فرزندپروری توجه شود ، اما لازم است کمی عملیاتی عمل کنیم و یکی از مراکزی که می‌تواند در آموزش موثر باشد مراکز بهداشت است که مادران با آن در ارتباط هستند.
وی اضافه کرد: می‌خواهم بدانم با کودکم در شرایط مختلف چگونه برخورد کنم تا کودکم نه خجالتی شود و نه جسور و بتواند فردا در جامعه در بین مشکلات ایستادگی کند و در دام اعتیاد نیفتد، اما اطلاعاتم در این زمینه کم است و هر چقدر که در فضای مجازی خودم این نکات را پیگیر شدم به یک دقیقه صحبت در مراکز معتبر نمی‌رسد.
فاطمه بیان کرد: از مسوولان می‌خواهم با نصب بنرهای آموزش در سطح شهر، یا از طریق رسانه کمی نکات فرزندپروری را در جامعه آموزش دهند تا بتوانیم کودکان خود که آینده سازان کشور هستند به درستی تربیت کنیم.
فقدان آموزش عامل گرفتاری در دام اعتیاد
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان سمنان گفت: عواملی همچون نبود آموزش‌های مناسب و بهره نگرفتن از مشاوران، درگیری خانوادگی، معتاد بودن یکی از زوج‌ها و یا هر دو نفر، افسردگی و نداشتن نشاط اجتماعی، از جمله عوامل گرفتاری در دام اعتیاد است.
حسن ارگی افزود: آموزش مهارت نه گفتن به نوجوانان کمک زیادی به پیشگیری از کشیده شدن آنها به سمت سیگار و مواد مخدر دارد.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان سمنان تصریح کرد: هر روز بر میزان ناخالصی مواد مخدر ،تنوع مواد مخدر صنعتی ،تغییر الگوی مصرف ،فریب افکار عمومی با استفاده از ماهواره و فضای مجازی برای استفاده از داروهای نیروزا ،کاهش وزن و احتمال مرگ مصرف‌کنندگان مواد مخدر و روان گردان‌ها افزوده می‌شود و تنها راه مقابله آگاه‌سازی است.
تاثیر خلاهای عاطفی در گرایش جوانان به اعتیاد
مدرس روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی سمنان گفت: برای علت شناسی اعتیاد جوانان باید به این نکته اشاره شود که فقط یک علت منجر به اعتیاد نمی شود بلکه معمولا مجموعه عوامل در کنار هم منجر به گرایش جوان به اعتیاد می شود.
مجتبی رجب‌پور ابراز داشت: مجموعه علل اعتیاد جوانان را می توان به سه عوامل زمینه ساز، عوامل آشکارساز و عوامل تداوم بخش بیماری تقسیم کرد.
وی ادامه داد: عوامل زمینه ساز در خود فرد وجود دارند به طور مثال فاکتورهای ژنتیکی که از طریق وراثت به فرد منتقل می‌شوند.
وی اضافه کرد: دوران زندگی جنینی و شرایط دوره کودکی نیز از جمله عوامل زمینه ساز در گرایش جوانان به اعتیاد است و به عبارتی عوامل زمینه ساز فرد را به نحوی بار می آورد که شخصیت شکننده داشته و مستعد اعتیاد باشد.
پژوهشگر حوزه درمان و کاهش آسیب اعتیاد در استان سمنان تصریح کرد: عوامل آشکارساز موثر در گرایش فرد به اعتیاد شامل رویدادها و وقایع مهمی است که در زندگی فرد رخ می دهد به عنوان مثال طلاق یا فوت والدین، مشکلات تحصیلی و مالی و اختلافات خانگی از جمله عوامل آشکارساز زمینه ساز و موثر در گرایش فرد به بیماری اعتیاد است.
وی افزود: افرادی که آمادگی مقابله با عوامل آشکارساز را نداشته باشند بدون شک به ورطه اعتیاد و نابودی می‌افتند.
وی اضافه کرد: عوامل آشکارساز تاثیرات متفاوتی در افراد مختلف دارد به این صورت که ممکن است برخی افراد با اندکی سختی از مشکلات عبور کنند اما برخی دیگر با از دست دادن یکپارچگی روانی خود نتوانند شرایط را مدیریت کنند و در نتیجه گرفتار اعتیاد شوند.
رجب‌پور تصریح کرد: عوامل تداوم بخشی شامل مشکلات و چالش هایی است که بازگشت فرد به مسیر صحیح را دچار مشکل می کند به عنوان مثال جوانی که برای اولین بار اقدام به مصرف مواد کرده است اما به خاطر فقدان وجود موقعیت خانوادگی مناسب و ارتباط صمیمی با والدین نمی تواند مشکل خود را با آنان در میان بگذارد و در نتیجه مسیر بازگشت از اعتیاد برای او سخت و پرچالش می‌شود.
جامعه برای پیشگیری از اعتیاد جوانان رویکرد جامع داشته باشد
پژوهشگر حوزه درمان و کاهش آسیب اعتیاد در استان سمنان گفت: اعتیاد یک بیماری روانی و اجتماعی است و عوامل مختلف در گرایش فرد به اعتیاد موثر است.
رجب‌پور تصریح کرد: برنامه هایی با رویکردهای جامع و با توجه به تمام ابعاد موضوع برای پیشگیری از اعتیاد به جای استفاده از راهکارهای مقطعی و موردی باید مورد استفاده قرار بگیرد.
وی ادامه داد: در برنامه جامع پیشگیری از اعتیاد به طور همزمان باید به تمام حوزه‌ها از جمله فرد، خانواده، گروه همسالان، منطقه محل سکونت، مدرسه و محل کار توجه شود.
وی یادآور شد: در برنامه جامع پیشگیری از اعتیاد باید نیازها و خواسته‌های افراد و تناسب آن با دوره های رشدی مورد توجه قرار بگیرد، باید به گونه‌ای تدوین و اجرا شود که عوامل محافظت‌کننده در گرایش فرد به اعتیاد تقویت و عوامل خطرزا کاهش یابد.
مدرس روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی سمنان بیان کرد: برنامه جامع پیشگیری از اعتیاد باید در سراسر دوران مدرسه، دبیرستان و دانشگاه تداوم داشته باشد و در قالب برنامه‌های درسی اصلی و یا مکمل های تحصیلی به دانش آموزان، دانشجویان و سایر نوجوانان و جوانان عرضه شود.
وی تاکید کرد: برنامه جامع پیشگیری از اعتیاد برای کاربردی بودن و تاثیرگذاری باید متناسب با فرهنگ بومی جامعه باشد و استفاده از روش های تعاملی و اولویت دادن به گروه‌های پرخطر و در معرض خطر برای کسب نتیجه بهتر مد نظر سیاست‌گذاران و مدیران قرار بگیرد.
همپای جوانان در مبارزه با مواد مخدر با طرح‌یاری‌گران زندگی
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان سمنان گفت: طرح یاریگران زندگی با تدوین و ارائه برنامه های اجرایی متنوع و جدید و همچنین تولید محتوای خلاقانه و نوآورانه متناسب با نوع مخاطبان و گروه های اجتماعی هدف به دنبال گام برداشتن در زمینه پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان است.
ارگی ادامه داد: طرح یاریگران زندگی با بهره گیری از فناوری‌های نوین و استفاده گسترده از فضای مجازی، امکانات و ظرفیت‌های موجود، ضریب دسترسی به امکانات آموزشی ، تبلیغی ، درمانی و حمایتی با حداقل هزینه برای تمامی مخاطبان و جامعه هدف طرح به دنبال تسریع و تسهیل در نهادینه شدن فرهنگ انزجار و پرهیز از گرایش به مواد مخدر در جامعه است.
وی بیان کرد: در طرح یاریگران زندگی هر فرد و خانواده با آشنایی و اشراف کامل بر معضلات ، خطرات و آسیب های ناشی از مصرف مواد مخدر و اعتیاد ، یاریگر زندگی افراد و خانواده‌های سالم یا در معرض خطر دیگری نیز خواهد شد.
ارگی تصریح کرد: طرح یاریگران زندگی در سه حوزه پیشگیری، درمان و کاهش آسیب و حمایت اجتماعی از بهبودیافتگان تدوین و به دستگاه‌های مرتبط ابلاغ شده است .
وی یادآور شد: کانون یاریگران زندگی در مدارس کشور با مشارکت وزارت آموزش و پرورش و ستاد مبارزه با موادمخدر و با همکاری تشکل‌های دانش‌آموزی از ابتدای سال تحصیلی ۹۹-۹۸ در مدارس سراسر کشور به منظور مبارزه با مواد مخدر تشکیل شد و در مرحله اول ۲۰ درصد از مدارس را تحت پوشش قرارداد .
وی خاطرنشان کرد: آگاه‌سازی عمومی، به ویژه دانش‌آموزان، والدین و کارکنان در زمینه آسیب‌های اجتماعی و مخاطرات سلامت روان، برگزاری کارگاه‌های آموزشی ، برگزاری رویدادهای فرهنگی هنری، تولید و ترویج پیام‌های فرهنگی با استفاده از فناوری‌های جدید و شبکه‌های اجتماعی از جمله اهداف اجرای طرح‌یاری‌گران زندگی در مدارس است.
ارگی، شناسایی و رصد مستمر وضعیت خطرپذیری دانش‌آموزان، شناسایی دانش‌آموزان در معرض خطر، شناسایی و رصد عوامل مخاطره‌آمیز در مدرسه و محیط پیرامون آن و کمک به مدرسه برای حمایت و توانمندسازی دانش‌آموزان در معرض خطر را از دیگر اهداف اجرای طرح یاریگران زندگی در مدارس برشمرد.
آشنایی با اصول فرزندپروی اولین گام پیشگیری از اعتیاد
پژوهشگر حوزه درمان و کاهش آسیب اعتیاد در استان سمنان گفت:مداخلات پیشگیری اولیه از اعتیاد از دوران کودکی نباید مستقیماً به معرفی مواد و یا موضوعاتی از این دست بپردازد بلکه باید مداخلات موثر در این دوران مانند فرزندپروری صحیح مورد توجه قرار بگیرد.
به گفته رجب‌پور، دوران کودکی نقشی تعیین کننده در آینده انسان دارد به طوری که روانشناسان و جامعه شناسان آن را دورانی می دانند که مسیر زندگی فرد در آینده را مشخص می‌کند.
وی افزود: فرزندپروری صحیح والدین نکته بسیار مهم در رقم زدن آینده درخشان برای کودک و راهکار پیشگیری از اعتیاد در دوره نوجوانی و جوانی است، مهمترین ویژگی فرزندپروری صحیح شامل مواردی مانند ایجاد محیطی سالم و شاداب و برقراری ارتباط صمیمی با کودک است.
وی خاطرنشان کرد: کودکان نیازمند برقراری ارتباط صمیمانه با والدین هستند تا از این طریق هم احساس امنیت کنند و هم نگرش‌ها و رفتارهای والدین خود را الگوبرداری کنند.
رجب‌پور تصریح کرد: صرف زمان برای کودک و بازی های مفرح با کودک موجب افزایش احساس عزت نفس کودک می شود والدین بایستی به کودکان در امور مرتبط با خودشان حق انتخاب و اختیار متناسب بدهند و از این طریق مسئولیت پذیری کودکان را ارتقا دهند تا به صورت غیرمستقیم در پیشگیری از اعتیاد فرزندان نقش ایفا کنند.
والدین در مواجهه با فرزندان مشکوک به اعتیاد خود چگونه برخورد کنند
پژوهشگر حوزه درمان و کاهش آسیب اعتیاد در استان سمنان گفت: والدین در صورت متوجه شدن اعتیاد فرزند خود به مواد مخدر خونسردی خود را حفظ کنند و رفتارهایی که منجر به تحریک و افزایش حساسیت می‌شود انجام ندهند.
وی ادامه داد: والدین نباید اصرار بر انجام آزمایش تشخیصی برای اعتیاد داشته باشند، چرا که نتیجه آزمایش خیلی در روند مداخلات بعدی اثرگذار نیست.
وی اظهارداشت: اعتیاد به عنوان نوعی مشکل در مسیر فرایند رشدی باید مورد توجه والدین قرار بگیرد و سعی کنند با مداخله عالمانه و با کمک مشاوره نوجوان را به مسیر صحیح برگردانند.
رجب‌پور تصریح کرد: مصرف کننده مواد دارای علایمی است که والدین با آگاهی از این نکات می‌توانند فرزندان خود را بدون ایجاد حساسیت در نوجوان بررسی کنند.
وی ابراز داشت: تغییر رفتار نوجوان مانند افزایش یا کاهش تعاملات با دوستان، پنهان‌کاری، تغییر در زمان رفت و آمدها دیرآمدن به خانه، تغییر در زمان خواب و بیداری، تغییر وضعیت تحصیلی، چاقی و لاغری کودک و نوجوان، از جمله مواردی است که باید این تغییرات توجه والدین را جلب کند.
پژوهشگر حوزه درمان و کاهش آسیب اعتیاد در استان سمنان گفت: نوجوانی و کودکی بستر تغییر است و نباید تغییرات نوجوانی را با اعتیاد اشتباه گرفت و همچنین اگر نوجوان به سمت اعتیاد رفت این اتفاق را به دلیل جوانی نگذاریم و با مشورت با یک مشاوره برای حل مشکل تلاش کنیم.
برآیند گفته کارشناسان نشان می‌دهد آموزش و آگاهی بخشی به جامعه راهکار موثر مقابله با اعتیاد است و این مهم تنها با مشارکت اجتماعی و رسانه محقق می‌شود و انتظار می‌رود استفاده از ظرفیت رسانه با تحقق اهداف بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد.
نظر شما