قطع وابستگی به نفت برای جلوگیری از بحران اقتصادی کرونا ضروری است

مهدیه رضا قلی زاده استاد اقتصاد دانشگاه مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به مسائل پیرامونی شیوع ویروس کرونا اشاره کرد و  اظهار داشت: بیماری کرونا دریک مدت زمان کوتاه جهان را به طور کامل به هم ریخت و پیامدهای اقتصادی زیادی را در پی داشته و تقریبا همه کشورها را درگیر کرده است.

وی به اثرات این ویروس اشاره کرد و افزود : از جمله اثرات جهانی که در سطح کشور ما نیز دیده شده ، افزایش بیکاری بخصوص در کسب و کارهای کوچک ، کاهش شدید فعالیت های تجاری خارجی و کاهش تقاضا که نظام اقتصاد بین الملل را با چالش مواجه کرد.

استاد اقتصاد دانشگاه مازندران به پیامدهای و تبعات ویروس کرونا برای کشور اشاره کرد و گفت : با وجود اینکه ایران از تبعات جهانی ویروس کرونا در امان نبوده و نخواهد بود، اما علاوه بر این اقتصاد ایران در کنار تبعات ویروس کرونا فشار تحریم را نیز تحمل می‌کند . اقتصاد ایران در واقع یک فشار مضاعف تحریم و ویروس کرونا را همزمان در حال تجربه کردن دارد. 

قلی زاده وابستگی به درآمد نفتی را از دغدغه های بحران هایی همچون کرونا برای اقتصاد کشور توصیف کرد و افزود : وابستگی ایران به درآمدهای نفتی و همچنین تکیه بر درآمدهای ارزی مبتنی بر فروش سوخت‌های فسیلی یکی از ایرادات اقتصاد کشور در 100 سال اخیر بوده است و در مورد ویروس کرونا نیز باید گفت که در چند ماه اخیر کاهش شدیدی در قیمت نفت را شاهد بودیم که حتی به نرخ منفی نیز رسید. 

وی قطع وابستگی نفتی برای جلوگیری از آسیب هایی همچون ویروس کرونا را یک ضرورت دانست و ادامه داد : خوشبختانه در سال های اخیر قدم های مثبتی در جهت حرکت به یک اقتصاد درون پایه و مالیات محور برداشته شده است و پیش بینی می شود ویروس کرونا نیز بر عظم دولت مردان برای خروج از چنگال اقتصاد نفتی افزوده باشد. 

بورسی شدن اقتصاد

به گفته استاد اقتصاد دانشکاه مازندران ، مساله دیگری که وجود دارد هجوم نقدینگی در شرایط شیوع ویروس کرونا به سمت بازارهای مختلف مانند بازار سکه، طلا و خودرو و بورس بود.

قلی زاده با بیان اینکه بازار سکه و طلا به سرعت پس از چند هفته از شیوع ویروس کرونا امنیت خود را از دست داد، افزود: تمامی سرمایه بازار به یکباره به سوی بازار بورس روانه شد ونتیجه آن را نیز می توان در چند برابر شدن شاخص قیمت ها و همچنین کاهش نقدینگی در سطح جامعه دید. 

وی حرکت سرمایه های سرگردان خرد و کلان به سمت بازار بورس را یک تحول در اقتصاد ایران توصیف کرد و اظهار داشت: در همه کشورهای بزرگ دنیا بازارهای بورس آسیب دیده و افت‌های شدیدی را تجربه کرده ولی در کشور ما برخلاف اکثر کشورها دیگر بازار سهام به علت وجود نقدینگی شناور در سطح جامعه نه تنها موجب استقبال صاحبان سرمایه شد ، بلکه حجم قابل توجهی از سرمایه را وارد بخش تولید کرد. 

این استاد اقتصاد دانشگاه با بیان اینکه کوچ ناگهانی سرمایه هم می تواند فرصت و هم تهدید باشد ، افزود: رشد و توسعه بازار سرمایه یک مولفه مثبت در اقتصاد هر کشور محسوب می شود که می تواند وابستگی بخش تولیدی و خدماتی را نسبت به سرمایه گذاری خارجی کمتر ، نقدینگی را از جامعه کاهش و همچنین تورم را کنترل کند. 

قلی زاده همچنین با اشاره به اینکه جهش ناگهانی بازار بورس می تواند تهدیدی را نیز به همراه داشته باشد ، گفت : به دلیل اینکه بخش قابل توجهی از فعالان بازار بورس دارندگان سرمایه خرد هستند، درصورت فروپاشی بازار زیان شدیدی به قشر متوسط و پایین جامعه به خاطر از دست دادن سرمایه واردمی شود و به همین خاطر باید دولت در شرایط بورس کشور مدیریت سختگیرانه ای اعمال کند.

کرونا و تحلیل روابط بین‌الملل

قلی زاده همچنین با اشاره به شرایطی که کرونا برای اقتصاد و روابط کشورها ایجاد کرد ، گفت : اگر کرونا به عنوان یک پدیده اجتماعی جدید یا تازه کنار پدیده هایی همچون جنگ، تورم و کاهش رشد اقتصادی  قرار بگیرد می بینیم که می توان از آن به عنوان یک بحران بزرگ نام برد. 

وی ادامه داد : در این دوران ، تجارت خارجی افت شدیدی پیدا کرده و تقاضا تضعیف شده و کلا سیستم های اقتصادی را با چاش های جدیدی مواجه کرده است که می تواند به عنوان یک بحران معرفی شود. همچنین ایجاد تنش بین روابط سیاسی کشورها که بیشترین تاثیر را بر تعاملات اقتصادی داشته از جمله تبعات بحران زای ویروس کرونا بود.

این استاد دانشگاه معتقد است که با توجه به تحولاتی که بحران کرونا در سطح بین الملل ایجاد کرده ، نیاز است که مسئولان و تصمیم گیرندگان اقتصادی و سیاسی کشور بخوبی موقعیت های بین المللی را تحلیل کرده تا از بهترین فرصت ها استفاده کنند.

وی یکی از فرصت های پیش آمده در دوران کرونا را همراهی پزشکی و بهداشتی کشورها دانست و افزود: می توان با هوشیاری و استفاده از دیپلماسی کارآمد این همکاری را به عرصه های اقتصادی سوق داد زیرا بیش از هر چیزی اقتصاد ایران به تنفس و همچنین ارتباطات اقتصادی بین المللی نیاز دارد. 

اقتصاد درهای باز ، درس مهمانی بلندمدت کرونا

استاد اقتصاد دانشگاه گفت: آن طور که به نظر می‌رسد ویروس کرونا برای مدت طولانی در میان جامعه و مردم حضور خواهد داشت. البته بسته به پیدا شدن درمان یا فقدان درمان برای این بیماری شرایط متفاوت خواهد بود ، اما در هر حال تصور می شود بخش قابل توجهی از پیامدهای ویروس کرونا برای سال های سال در بخش اقتصادی جوامع تداوم داشته باشد. 

وی با بیان اینکه تداوم اثرگذاری ویروس کرونا را باید در درس هایی که از این ویروس گرفته شد ، تحلیل کرد و افزود : اصلی ترین خروجی که در ایام کرونا در ایران و جهان شاهد بودیم توسعه کسب و کار های مجازی بود.این یک قدمی روبه جلو محسوب می شود و اگر این کسب وکار مجازی تداوم یابد و تقویت شود می تواند نقطه عطفی در تغییر ساختار اقتصادی کشور باشد تا در مواقع بحران کمتر آسیب ببیند.

قلی زاده ادامه داد: از طرفی دیگر فضای کرونایی باعث شد تا تقاضا برای نفت کاهش یافته و همچنین در این دوران روابط بین کشورها تغییر یافته و کشورهای توسعه یافته به دنبال منابع جدید برای انرژی های تجدید پذیر بروند. با اینکه یکسری از کشورها قبل از کرونا نیز در حال حرکت به این مسیر بودند ولی دوران کرونا سبب شدت گرفتن آن شد و در سال های آینده ما شاهد کاهش مصرف انرژی های فسیلی در سطح جهان باشیم.

وی با بیان اینکه شرایط پیش آمده زنگ قطری برای کشورهایی همچون ایران است که اتکا به فروش نفت برای تامین هزینه های خود دارند ، تاکید کرد: به نظر می رسد بزرگ ترین درس کرونا که باید متولیان اقتصادی کشور را هوشیارتر کند این است که باید شیوه های اقتصادی عصر مدرن تغییر دهند و وارد عصر پست مدرن اقتصادی شویم. یعنی یکجانبه گرایی ، اقتصاد درهای بسته ، اقتصادهای درون زا و از این موارد تقریبا ناکارآمد شدند. طبق درس اقتصادی ویروس کرونا بازارهای کشورها باید به یکدیگر نزدیکتر شوند تا آسیب‌های این چنینی را بهتر دفع کنند. 

تغییر نگاه کشور به سمت اقتصاد بدون نفت

این استاد اقتصاد دانشگاه اظهار داشت : برای خروج و نجات از بحران چندین دهه ای اتکا به درآمدهای نفتی اولویت نخست باید تغییر نگاه در اقتصاد کشور باشد ، زیرا همواره اقتصاد ایران با تکیه بر درامد حاصل از فروش نفت اداره می شد در حالی که دیدیم با شیوع ویروس کرونا قیمت جهانی نفت حتی اندازه هزینه استخراج آن نیز نبود. 

قلی زاده با اشاره به آسیب پذیری دائمی درآمدهای ناشی از سوخت های فسیلی ، افزود: باید نگاه مردم به سرمایه ای بودن انرژی های فسیلی تغییر و به سمت اقتصاد تولیدی و مالیاتی حرکت کند ، چون اقتصادی ثروتمند است که بتواند با تولید ارزش افزوده و رفع نیازهای مصرفی خود و دیگر کشورها ، افتصادهای دیگر را به خود وابسته کند و نه اینکه برای فروش یک محصول همواره متکی بازار جهانی باشد. 

استاد اقتصاد دانشگاه مازندران تغییر نگاه در اقتصاد کلان کشور را یک ضرورت عنوان کرد و افزود : این مسئله سخت خواهد بود زیرا حدود 100سال اقتصاد کشور بر اساس درآمدهای سرشار نفتی که آسان و به راحتی در دسترس بود اداره شده است. 

زیست اقتصادی در شرایط کرونایی  

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در بخش اقتصادی آموزهای کرونا به ما نشان داد که ضعف های اقتصادی چه حد می‌تواند در مواقع بحرانی جدی باشند و خسارات گسترده ای وارد کنند ، گفت : برای زیست در شرایط کرونا ابتدا باید ضعف‌های اقتصادی را از بین برد یا حداقل برای شرایط بحرانی آنها را آماده کرد.

وی ادامه داد : از جمله ضعف های اقتصادی کشور که رفع باید در اولویت تصمیم گیران سیاسی و اقتصادی کشور قرار گیرد، اتکا به اقتصاد نفتی ، مشکلات تجارت خارجی ، بالا بودن جمعیت اقشار آسیب پذیر اقتصادی و بحران پذیر بودن مشاغل است.

این استاد اقتصاد تاکید کرد: برای زیست در شرایط کرونا باید همه این ضعف ها ترمیم و در آن بازنگری شود. علاوه بر این مهم ترین اولویت در زیست شرایط کرونا باید بر اقتصاد دیجیتال ، افزایش تعاملات با دنیای بیرون ، حضور فعال در سازمان ها و نهادهای مالی جهانی برای استفاده از این ظرفیت ها ، اولویت قرار گرفتن سلامت و اقتصاد بر سیاست و موارد دیگر است.

قلی زاده همچنین اظهار داشت:  هر اتفاقی که بیفتد اولویت اول باید در سیاست گذاری حفظ جان و سلامت مردم باشد یکی از راه ها می تواند تخصیص بودجه برای محافظت از صنایعی باشد که منجر به رشد اقتصاد کشور می شود . علاوه بر این باید به اقشاری که آسیب دیدند به هرطریق که می شود کمک کرد و وام یا بسته حمایتی در اختیارشان قرار داد و تسهیل دسترسی به منابع مالی بخصوص برای کسب و کارهای کوچک راهکارهای پیشنهادی می باشد .

وی با بیان اینکه ویروس کرونا موجبات دلسردی در برخی کسب و کارهای سودآور همچون گردشگری شده است ، افزود : اما باید تاکید کرد که نخستین اولویت اقتصادی برای کشوری همچون ایران بر طرف کردن مشکلات حوزه ارتباطات اقتصادی خود با دنیای بیرون در کوتاه مدت است. اقتصاد ایران همانند دیگرکشورهای جهان با ضربات ویروس کرونا به سخت ترین شرایط خود رسیده است که نیازمند تنفسی بزرگ است. برای این تنفس باید اقتصاد کشور را به اقتصادهای قوی متصل کنیم تا از ظرفیت های سرمایه ای آنان بهره مند شویم. زیرا بحران هایی همانند ویروس کرونا ممکن است در آینده در کمین اقتصاد ما باشد.