پاندمی کرونا ریسک‌های پنهان جامعه بشری را آشکار کرد

مصطفی محقق روز دوشنبه در گفت‌ وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا در پاسخ به این سوال که دنیای پساکرونا، پیامدها و فرصت ها را چگونه ارزیابی می کنید و دیدگاههای موجود در مورد آینده دنیای پس از بحران کرونا چیست، افزود: ‌در ماه های اخیر به ویژه پس از اعلام رسمی همه گیری جهانی بحران ویروس کرونا در ٢١ اسفند سال گذشته، پیش بینی های متعددی در باره پیامدهای جهانی بلند مدت این بحران بعمل آمده است.

وی ادامه داد: ‌صرفنظر از روش شناسی بکار رفته در این پیش بینی ها، متخصصان و پژوهشگران این موضوع بر این نکته اتفاق نظر دارند که پیامدهای پاندمی ویروس کرونا به اندازه ای است که بسیاری از نرم های غالب جهانی در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را دستخوش تغییرات اساسی خواهد ساخت تا جایی که صحبت از "وضعیت عادی جدید" می شود و اینکه "دنیای پس از کرونا مانند دنیای پیش از آن نخواهد بود". این پیش بینی ها همچنین به ایجاد فرصت هایی نو برای پرکردن شکاف های جهانی تاریخی و انداختن طرحی نو برای زندگی بشری اشاره می کنند

هماهنگ کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه توضیح داد: به عنوان مثال کلاوس شوآب بنیانگذار مجمع جهانی اقتصاد در کتاب "کووید ١٩: تنظیم مجدد بزرگ" که اخیرا منتشر شده است ایده تنظیم مجدد نرم های جهانی و نوآوری بزرگ در جهان را مطرح می کند.

محقق اضافه کرد: کلاوس شوآب در این کتاب می گوید، گسله های جهان امروز به ویژه شکاف های اجتماعی، فقدان رفتار منصفانه، فقدان همکاری، ناکامی حاکمیت و رهبری جهانی و تنزل وخیم سرمایه های طبیعی بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است و بسیاری این احساس را دارند که زمان نوآوری بزرگ فرا رسیده است و ‌جهان جدیدی ممکن است ظهور کند که وظیفه تصویر سازی مجدد و طراحی شکل و نمای آن بر عهده ماست. وی همچنین این سوال را مطرح می کند که آیا اراده دستجمعی کافی وجود خواهد داشت تا از فرصت بی سابقه بوجود آمده برای تصویر سازی مجدد از جهان ما برای ساختن دنیایی بهتر و تاب آور تر فراسوی این بحران بهره برداری بعمل آید؟ به اعتقاد وی این همان سوال بنیادین است که موفقیت "تنظیم مجدد بزرگ" به آن بستگی خواهد داشت.  

این مقام مسئول در سازمان ملل متحد در پاسخ به این سوال که آثار و پیامدهای جدی  اقتصادی و اجتماعی پاندمی ویروس کرونا تاکنون چه بوده است، اظهار داشت: این ویروس منحوس علاوه بر تلفات انسانی و شوک وارد آمده بر سیستم های سلامت و درمان کشورهای جهان، پاندمی ویروس کرونا تا کنون پیامدهای سنگین اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیز به جای گذاشته است. به طوری که صندوق بین المللی پول بر اساس نتایج ارزیابی بعمل آمده از چشم انداز رشد اقتصادی کشورهای جهان در سال های ٢٠٢٠ و ٢٠٢١ اعلام کرده است که دنیا بدلیل تبعات ویروس کرونا وارد مرحله جدید رکود جهانی مانند سال ٢٠٠٩ و حتی بدتر از آن شده است. این صندوق بازسازی خسارات و زیان های ناشی از پاندمی ویروس کرونا را مشروط به موفقیت دنیا در کنترل این ویروس و اتخاذ اقدامات مورد نیاز اقتصادی دانسته است.  

وی گفت: همچنین بانک جهانی هشدار داده است که پاندمی ویروس کرونا در سال جاری ممکن است ٤٠ تا ٦٠ میلیون نفر از مردم دنیا را به فقر شدید بکشاند که کشورهای آفریقایی و جنوب آسیا بیشترین آسیب را متحمل خواهند شد.  بر اساس تخمین های سازمان بین المللی کار، پاندمی ویروس کرونا موجب از دست دادن ١٩٥ میلیون شغل در سال جاری میلادی خواهد شد. برنامه جهانی غذا پیش بینی کرده است  ١٣٥ میلیون نفر از مردم دنیا با بحران مواد غذایی و ١٣٠ میلیون نفر با گرسنگی شدید مواجه خواهند شد.  

به گفته محقق، همچنین بر اساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات استاتیستا، با جهانی شدن بحران ویروس کرونا بیشتر اقتصادهای بزرگ جهان حداقل ٢/٤ درصد از ارزش تولید ناخالص ملی خود در سال ٢٠٢٠ را از دست خواهند داد. این امر موجب شده تا اقتصاددانان پیش بینی خود از رشد اقتصادی جهانی را از حدود ٣ درصد به ٢/٤ درصد کاهش دهند. برای درک اندازه این اختلاف باید دانست که تولید ناخالص جهانی در سال ٢٠١٩ معادل ٨٦/٦ تریلیون دلار پیش بینی شده است و این به معنای آن است که ٠/٤ درصد کاهش در رشد اقتصادی معادل ٣/٥ تریلیون دلار زیان اقتصادی ناشی از پاندمی ویروس کرونا خواهد بود.  

هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) در پاسخ به این سوال که ریسک ها و پیامدهای بلند مدت پاندمی ویروس کرونا چگونه ارزیابی شده است، نیز افزود: هر چند هنوز برای درک کامل تبعات و پیامدهای بلند مدت پاندمی ویروس کرونا زود است ولی مطالعات و پژوهش های گوناگون برای ارائه یک تصویر روشن از نوع و دامنه این پیامدها در نهادها و مؤسسات تخصصی و مسؤول آغاز شده تا رویکردها و روش های مناسب برای برنامه ریزی و اجرای موفق بازسازی پس از این بحران تدوین شود.  

وی گفت: براساس نتایج پزوهشی که مجمع جهانی اقتصاد با مشارکت ٣٤٧ نفر از تحلیلگران ریسک در مورد احتمال وقوع و پیامدهای ٣١ ریسک عمده ناشی از پاندمی ویروس کرونا به انجام رسانده است،  حوزه اقتصادی با ١٠ ریسک، اجتماعی با ٩ ریسک، ژئو پولیتیک با ٦ ریسک، فنآوری با چهار ریسک و محیط زیست با ٢ ریسک در معرض بیشترین پیامدهای منفی پاندمی ویروس کرونا قرار دارند. اما به صورت کلی ۱۰ ریسک رکود طولانی در سطح جهانی،  نرخ بالای بیکاری، شیوع یک پاندمی دیگر جهانی، ضعیف شدن اقتصادهای بزرگ، عدم موفقیت صنایع برای بازسازی پس از پاندمی،  ورشکستگی و ادغام بیشتر نهادها،  محدودیت های بیشتر برای سفر و جابجایی تجاری،  سقوط بازارها،  اختلال طولانی در زنجیره تأمین کالا و خدمات و بهره برداری ژئو پولیتیک از بحران کووید ١٩ در حوزه های گوناگون با بیشترین احتمال وقوع و بزرگترین پیامدها می باشند.

محقق در پاسخ به این سوال که ماهیت تغییرات در حال شکل گیری چیست، افزود: دنیای پساکرونا احتمالا به پیش از آن باز نخواهد گشت. برخی روندهای حاضر اقتصاد جهانی هم اکنون در اثر پیامدهای این بحران تسریع شده است. این موضوع به ویژه در خصوص اقتصاد دیجیتال با افزایش رفتارهای دیجیتال مانند کار و یادگیری از راه دور، درمان از راه دور و تحویل کالا و خدمات از راه دور واقعیت دارد.  

وی با بیان اینکه بر اساس مطالعات صندوق بین المللی پول برخی از تغییرات ساختاری مانند منطقه ای سازی زنجیره های تأمین کالا و گسترش جریان های اطلاعاتی فرامرزی روند های حاضر را تسریع می کند، گفت: ‌با گسترش این روندها، واقعیت های این بحران موجب تجدید نظر در اعتقادات متعددی شده است که تاثیرات احتمالی بر انتخاب های بلند مدت برای اقتصاد و جامعه خواهد داشت. این تاثیرات شامل باورها در باره کارآمدی در برابر تاب آوری، آینده سرمایه داری، تراکم فعالیت و زندگی اقتصادی، سیاست های صنعتی، رویکرد ما به سوی مشکلاتی که همه ما را تحت تاثیر قرار می دهد و نیازمند اقدام جهانی و دست جمعی است مانند پاندمی ها و تغییر اقلیم تا نقش دولت ها و نهادها  می شود.

هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) در پاسخ به این سوال که  راه حل های پیش بینی شده برای کاهش ریسک و بازسازی پس از بحران ویروس کرونا چیست، اظهار داشت: زمان مورد نیاز برای تدوین برنامه های جامع کاهش ریسک و بازسازی پس از پاندمی ویروس کرونا کمتر از زمان لازم برای دستیابی به واکسن ویروس کرونا نیست. باید گفت دنیا هنوز در مرحله پاسخگویی به بحران ویروس کرونا به سر می برد و تدوین برنامه های جامع و مؤثر پیشگیری و مدیریت ریسک ویروس کرونا مستلزم شناخت کامل ماهیت و رفتار ویروس کرونا و آسیب پذیری های انسانی و محیطی و نیز راههای ایجاد تاب آوری در برابر آن است که نیازمند زمان بیشتر و امکانات مفصل تری است.  

وی با اشاره به اینکه در سطح بین المللی، سازمان ملل متحد در تلاشی هماهنگ با بسیاری از کشورهای جهان "چارچوب جهانی پاسخگویی اجتماعی و اقتصادی به پاندمی ویروس کرونا" را تهیه و تصویب کرده است، گفت: این چارچوب راهبردهای پاسخگویی اضطراری اجتماعی و اقتصادی به پاندمی را بر اساس پنج اصل حفاظت از خدمات و سیستم های سلامت و درمان،  حمایت های اجتماعی و ارایه خدمات اساسی، حفاظت از مشاغل و بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسط و مراکز تولیدی بشدت آسیب پذیر، اقدامات کلان اقتصادی و همکاری های چند جانبه و انسجام اجتماعی و تاب آوری جامعه ارائه می کند.

محقق توضیح داد: براساس اصول یادشده، چارچوب جهانی سازمان ملل متحد برای پاسخگویی اجتماعی و اقتصادی به بحران ویروس کرونا اقدامات قاطع و به موقع برای پیشگیری از شیوع بیشتر و کنترل مؤثر ویروس کرونا برای حفظ جان افراد،  تقویت سریع ظرفیت ها و تاب آوری سیستم های درمان و سلامت،  ارائه کمک های فوری به کشورهای در حال توسعه که دارای سیستم های سلامت ضعیف تری می باشند، برداشتن موانع و ارائه تسهیلات برای دسترسی به نتایج تحقیقات و تامین واکسن و دارو برای همه، آمادگی بیشتر مراکز اقتصادی و تجاری برای مقابله با آثار پاندمی ویروس کرونا، مشارکت و همکاری سازمان های بشردوستانه و خیریه، اجتناب از اقدامات حمایت گرایانه یکجانبه،  کمک به تقویت اقتصاد کشورهای در حال توسعه،  توسعه کمک های مالی بین المللی و برداشتن تحریم ها همزمان همبستگی جهانی برای مقابله با بحران ویروس کرونا را توصیه می کند.

این مقام مسئول در سازمان ملل متحد اظهار داشت: با توجه به مطالب عنوان شده در پایان باید گفت پاندمی ویروس کرونا بسیاری از شکاف ها و ریسک های پنهان جامعه بشری را آشکار کرد و نشان داد که روش ها و دستاوردهای توسعه اقتصادی و اجتماعی چقدر در برابر بحران های نوظهور آسیب پذیرند. همچنین این بحران بخوبی یادآوری می کند که جوامع و کشورها برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار باید قبلا تاب آوری کافی در برابر شوک ها و ریسک های گوناگون اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را بدست آورند. این بحران همچنین موجب شده است نظام روابط بین الملل و پدیده  های بزرگ معاصر مانند جهانی سازی مورد تأمل و کنکاش جدی قرار گیرد.

وی تصریح کرد: به رغم همبستگی جهانی ایجاد شده میان کشورها و ملت ها در اثر پاندمی ویروس کرونا، این نگرانی وجود دارد که بدلیل احساس نیاز شدید کشورها به امنیت و ایمنی اتباع خود، روند رو به گسترش چند جانبه گرایی بین المللی تبدیل به گرایش های یکجانبه گرایانه و حمایت گرایانه از منافع و اولویت های فردی کشورها شود و با دخالت مسائل سیاسی و ژئوپولیتیک همکاری بین المللی و نقش نهادهای بین المللی چند جانبه مانند سازمان ملل متحد تا حدودی تضعیف گردد.  

هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) اظهار داشت: به اعتقاد من دوره پساکرونا  همچنین فرصت بی سابقه و تاریخی ایجاد می کند تا انسان ها، سیستم ها و کشورها در مورد بنیادها و شکاف های عمیق زندگی  مدرن تأمل دوباره ای داشته باشند  و تصویر و چشم انداز جدیدی از زندگی مبتنی بر واقعیت ها، ارزش های بنیادین انسانی و درک تهدیدها و فرصت های نوظهور خلق کنند  تا بر اساس آن نظام زندگی فردی و دستجمعی خود را در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی مجددا تعریف و تنظیم کنند.

به گزارش ایرنا، «اپدیم» (APDIM) یک مرکز وابسته به کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه (اسکاپ) است که به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و به طور اخص سازمان برنامه و بودجه کشور، با گذشت بیش از یک دهه پیگیری مداوم، رایزنی و مذاکره با طرف‌های مرتبط داخلی و خارجی؛ سرانجام در تهران افتتاح شده است.

این مرکز با هدف خدمت‌ رسانی در زمینه اطلاعات بلایا به ویژه زلزله برای کشورهای عضو «اسکاپ» راه‌اندازی شده و تلاش دارد در زمینه مدیریت دانش، ظریف‌سازی، انتقال دانش فنی و تجارب موفق سایر کشورها در قالب همکاری‌های جنوب - جنوب در راستای افزایش تاب ‌آوری در زمینه بلایا و کاهش خطرات آن انجام وظیفه کند.

از ۴۰ بلای طبیعی شناخته شده در دنیا، ۳۰ مورد آن در کشورمان رخ داده که از مهم‌ترین و پربسامدترین آنها می‌توان به زلزله اشاره کرد که تلفات و خسارات فراوانی بر جای گذاشته است. با توجه به این مسائل، تاسیس مرکز «اپدیم» در راستای پاسخگویی به نیازهای منطقه و کشور بوده است.

راه اندازی مرکز منطقه ‌ای اپدیم (APDIM) در تهران در شصت و هفتمین اجلاس اسکاپ در سال ۲۰۱۱ ( ۱۳۸۹) با اجماع کشورهای عضو در قطعنامه ۴/۶۷ تصویب شد و در سال ۲۰۱۵ ( ۱۳۹۴) در قطعنامه ۱۱/۷۱ برنامه راهبردی، اساسنامه آن به تصویب رسید.

‌مرکز اپدیم (APDIM) با محور اهداف بشر دوستانه جمهوری اسلامی ایران و با تلاش‌های پیگیرانه سازمان برنامه و بودجه کشور و همکاری وزارت امور خارجه، سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان نقشه ‌برداری و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در همکاری با اسکاپ و با هدف جذب کمک‌های فنی و بهره‌مندی از امکانات سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، اعتمادسازی و معرفی توانمندی‌های کشور و تعامل با کشورهای منطقه ایجاد می شود.

‌کاهش آثار منفی بلایای طبیعی از طریق تقویت مدیریت اطلاعات حوادث و بلایا در آسیا و اقیانوسیه، تقویت توانایی ها و ظرفیت‌های فنی و سازمانی کشورها و سازمان‌های منطقه‌ای در زمینه مدیریت اطلاعات بلایا، کاهش خطرپذیری بلایا و اجرای چارچوب توافق سندای (این توافق اهداف و برنامه اقدام نخست را برای کاهش خطر در زمان وقوع بلایای طبیعی شناسایی می کند) در خصوص افزایش مقاومت پذیری در برابر بلایای طبیعی و کمک به تقویت همکاری‌ها و هماهنگی‌های منطقه‌ای میان کشورها و سازمان‌های منطقه‌ای در زمینه مدیریت اطلاعات بلایا همسو با توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها و دستیابی به اهداف توسعه هزاره، از اهداف مرکزاپدیم(APDIM) است.