به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، زهرا مدرسی معاون اداره کل کتاب های خطی و نادر با اعلام این خبر درباره اولویت‌های کمیته خرید برای خریداری آثار و نسخ خطی نادر گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران حافظه ملی مردم است و کارشناسان هم این نکته را در نظر دارند که نگه دارنده سرمایه ملی هستند، به همین دلیل است که در بدو امر هر نسخه‌ای که مخاطبان فکر می‌کنند ارزش اهدا و امانت به سازمان را دارد؛ پذیرفته می‌شود و محدودیتی وجود ندارد.
مدرسی درباره تازه‌ترین نسخه خریداری شده توسط کمیته گفت: جدیدترین اثر خریداری شده توسط کمیته خرید سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، یکی از کامل‌ترین نسخه‌های شاهنامه متعلق به اواخر دوره تیموری و اوایل دوران صفویه است که این شاهنامه تمام معیارهای کارشناسی را دارا بود.
وی ادامه داد: پس از اینکه نسخه‌ها به منظور فروش ارائه شد، کارشناسان اداره نگاهی اجمالی به کل نسخه‌ها انداخته و براساس قواعد کارشناسی مانند قدمت، موجودی کتابخانه ملی از نسخه‌های ارائه شده، سلامت نسخه، تذهیبات به کار گرفته شده، جلد آثار و غیره نسخه را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و نسخه آماده ورود به کمیته کارشناس نسخ خطی ارزیابی می‌شود.
معاون اداره کل کتاب های خطی و نادر ادامه داد: گروه دوم کارشناسان از نسخه شناسان زبده داخل و خارج سازمان هستند که نظر نهایی را می دهند و قیمت گذاری می کنند.
وی با اشاره به این مطلب که در شناسایی نسخ قدیمی معدود نسخه‌شناسانی هستند که تبحر در این حرفه دارند گفت: حساسیت‌ها در زمینه نسخه‌شناسی بالا است و شناسایی نسخ مهارت خاصی می خواهد. هیچگاه نمی توان ۲ نسخه عین هم پیدا کرد حتی اگر مشخصات ظاهری یکی باشد. بنابراین فاکتور و معیارهای شناسایی متفاوت است و زمانی که این تفاوت ها مشخص شد، قیمت ها تعیین می شود. بنابراین کمیته خرید که از کارشناسان کاربلد هستند بر اساس معیارهایی چون نزدیکی تاریخ کتابت به مولف، خط، نوع کاغذ، تذهیبات و غیره نسخه ها را مورد ارزیابی قرار می دهند و قیمت گذاری می کنند.
مدرسی در پاسخ به این سئوال که ویژگی منحصر به فرد این شاهنامه چه بوده است؟ گفت: اغلب نسخه هایی که از شاهنامه وجود دارد، نسخه هایی کامل و یکدست نیست اما نسخه تازه خریداری شده از شاهنامه بسیار یکدست و کامل است که با خط زیبای نستعلیق نوشته شده و دو برگ آغازین آن دارای کتیبه های بسیار زیبا است.
معاون اداره کل کتاب های خطی و نادر با اشاره به نگهداری اسناد در جعبه های حفاظتی گفت: کارشناسان اداره کل نسخ خطی با درخواست از اداره آسیب زدایی و مرمت اداره کل مرمت و حفاظت سازمان اسناد و کتابخانه ملی به منظور حفاظت و نگهداری بهینه از نسخه های خطی، جعبه های حفاظتی را طراحی و ساخته اند که اتفاق بسیار خوبی است و از همین رو برای حفظ دیگر داشته ها به تازگی جعبه های جدیدی به منظور نگهداری نسخه های قدیمی سفارش داده ایم تا گنجینه و میراث معنوی کشورمان در بهترین شرایط حفظ و نگهداری شود.
اداره کل کتاب‌های خطی و نادر کتابخانه ملی ایران، از بخش‌های مختلف تشکیل شده است. بخش نخست از این اداره کل به فرآهم آوری نسخ خطی، چاپ سنگی و آثار هنری تعلق دارد. در این بخش خریداری نسخ خطی، چاپ سنگی و آثار هنری انجام می شود. ترغیب مالکان به اهدای منابع خود به کتابخانه ملی ایران همچنین تشویق مراکز و مالکانی که شرایط لازم و استاندارد نگهداری نسخ را ندارند برای اینکه منابع در اختیار را در کتابخانه به امانت بگذارند. مانند دانشگاه تربیت مدرس که سال‌هاست منابع خطی خود را به امانت در اختیار قرارداده است.
کمیته فراهم آوری نسخ خطی پس از دریافت منابع، آنها را در اختیار یک گروه ۵ نفره از بزرگترین نسخه شناسان کشور و نخبگان این حوزه قرار می دهند، نسخ از جنبه های مختلف می شود تا قیمت آنها به مالکان اعلام و در صورت تفاهم نسخ خریده شود. البته گاهی به دلیل پیچیدگی و فوق تخصصی بودن ابعاد این نسخه ها با دیگر کارشناسان و هنرمندان چیره دست همکاری می شود. اطلاعات اولیه نسخه‌ها پس از خریداری، بلافاصله وارد سامانه سازمان می‌شود تا پژوهشگران مطلع شوند چه نسخه‌هایی موجود است و در نهایت نسخه تصویر برداری شده در سایت مربوط برای استفاده مخاطبان بارگذاری می‌شود.
بخش کتاب‌های خطی کتابخانه ملی، ابتدا با حدود ۳۰۰۰ نسخه خطی متعلق به کتابخانه عمومی معارف در سال ۱۳۱۶ ایجاد گردید. منابع این بخش به تدریج روبه فزونی نهاد تا اینکه در سال ۱۳۵۵ مجموعا تعداد ۵۳۰۰ جلد نسخه خطی اصل وعکسی جمع آوری شد. روند فراهم آوری کتاب های خطی وچاپ سنگی با دریافت مجموعه های اهدایی وخرید نسخه های خطی همچنان ادامه پیدا کرد و از سال ۱۳۸۵ با جدیت و تلاش بیشتری دنبال شد، چنانکه هم اکنون بالغ بر ۲۵۴۰۰ جلد کتاب خطی و ۲۷۳۰۰ جلد کتاب چاپ سنگی در گنجینه کتاب های خطی ونادر جمع آوری شده و نگهداری می شود.
پیش از آنکه کتابخانه ملی بدین نام خوانده شود، در سال های ۱۳۱۳و۱۳۱۴ از نسخه های خطی کتابخانه که در آن زمان حدود ۳۰۰ جلد بود فهرستی در دو مجلد، با عنوان فهرست کتب خطی کتابخانه عمومی معارف بر اساس الفبای نام کتاب ها توسط مرحوم عبدالعزیز جواهرکلام تهیه و تدوین شده بود. در این فهرست تعداد ۳۴۸ نسخه خطی و در ذیل آن ۴۶ نسخه عکسی فهرست و معرفی شده است. بعد از آن کمیسیونی متشکل از ایرج افشار، مجتبی مینوی، عباس زریاب خویی، محمدتقی دانش‌پژوه و سیدعبدالله انوار، نمونه فیشی شامل مشخصات کتابشناسی و نسخه شناسی کتاب های خطی را تنظیم کردند که تا سال ۱۳۴۷ کار فهرست نویسی کتاب های خطی کتابخانه ملی برمبنای آن تداوم یافت. سید عبدالله انوار بر اساس همان کاربرگه به فهرست نویسی نسخه های خطی پرداخت و تا سا ل ۱۳۵۸ تعداد ۱۰ مجلد فهرست نسخه های خطی کتابخانه را به چاپ رساندند.
تعداد ۳۰۸۲ نسخه خطی فارسی در مجلدات ۱ تا۶ و تعداد۱۹۷۵ نسخه عربی در مجلدات ۷ تا ۱۰ فهرست و معرفی شده‌اند. سپس بالغ بر ۲۷۰۰ نسخه خطی عربی در مجلدات ۱۱ تا ۱۹ فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه ملی از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۱ توسط آقایان دکتر حبیب الله عظیمی و دکتر علینقی منزوی و خانم‌ها دکتر امیره ضمیری و زهره معیری و مجلدات ۲۱ و ۲۲ (ادعیه و قرآن‌ها) توسط دکتر رضا خانی‌پور معرفی شده است .
از فروردین ۱۳۸۶ کار ذخیره و بازیابی مکانیزه اطلاعات کتاب های خطی و چاپ سنگی از طریق سیستم جامع کتابخانه ملی (سیستم بومی شده استاندارد یونی مارک) صورت می گیرد و در کنار آن کار اسکن کردن کتاب ها نیز در دست اقدام است.
نظر شما