چگونه می‌توان از مسمومیت‌ها پیشگیری کرد؟

مسمومیت ( intoxication) مجموعه‌ای از اختلالات بدن است که در اثر جذب ماده‌ای بیگانه که به آن «سَم» گفته می‌شود بروز می‌کند که از راه‌های استنشاق نوعی گاز، بخار، دود یا گرد و غبار، دستگاه گوارشی (خوردن یا آشامیدن)، تماس پوستی (از طریق انتشار از اپیدرم یا عبور از زخم یا سوختگی)، تزریق در خون و انواع مسمومیت حاد مزمن و شغلی باشد.

مسمویت‌های غذایی اغلب در اثر تکثیر میکروب‌ها یا زهرابه آزاد شده از آنها (همچون بوتولیسم) یا جذب مواد غیرخوراکی (همچون برخی از قارچ‌ها) ظاهر می‌شوند و علت مسمومیت‌های دارویی نیز مصرف داروی نامناسب یا جذب بیش از حد آن است.

اعتیاد نیز نوعی مسمومیت اختیاری به الکل، تریاک، کوکائین، هروئین، مرفین و غیره است، و موجب وابستگی به آن ماده می‌شود و همچنین تابش‌های مواد رادیواکتیو نیز موجب مسمومیت می‌شوند.

اول تا هفتم آبان ماه به عنوان هفته پیشگیری از مسمومیت ها نامگذاری شده است و امسال هم پانزدهمین دوره هفته پیشگیری از مسمومیت ها، با ‌شعار «پیشگیری از مسمومیت در همه گیری کرونا، با افزایش آگاهی، مانع مسمومیت دارویی شویم» برگزار می شود.

پانزدهمین دوره هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها مانند هر سال با هدف کاهش مرگ و میر ناشی از مسمومیت‌ها برگزار می‌شود و برای رسیدن به این هدف راهکارهایی مانند تمرکز بر آموزش نحوه پیشگیری از مسمومیت در کودکان، پیشگیری از مسمومیت ناشی از ‌داروها، سموم دفع آفات، مواد شیمیایی، سوء مصرف مواد، مسمومیت با فلزات سنگین، گیاهان و قارچ‌های سمی و گزیدگی‌ها، ‌پیشگیری از مسمومیت با گازها و منوکسید کربن و ارتقای دانش جامعه در خصوص خطرات ناشی از مسمومیت‌ها و نحوه برخورد با این ‌رخداد اتخاذ می‌شود.

هر روز این هفته به یک نام نامگذاری شده و آموزش‌های عمومی و تخصصی درباره نحوه پیشگیری از یک نوع مسمومیت متناسب با آن ارائه می‌شود.

 ایمن‌سازی منازل از نظر بروز مسمومیت‌ها

- داروها، محصولات شوینده و فرآورده‌های آرایشی- بهداشتی (خمیر دندان، دهان شویه، خوشبو کننده) را دور از دسترس کودکان، در ارتفاع بالا و در کمد مجهز به قفل نگه‌داری نمایید.

- محصولات خانگی خطرناک (مانند لوله بازکن، جوهر نمک، جرم‌گیر، محلول سفید کننده و لک‌بر، مواد شوینده، گاز پاک کن، داروها و دیگر مواد شیمیایی) را در بسته‌بندی اصلی آنها و با درب بسته نگهداری کنید و از نگهداری در کمدهای زیر ظرفشویی اجتناب کنید.

- از نگهداری محصولات خطرناک مثل ضدیخ، شیشه پاک کن، بنزین، نفت، سموم علف کش، سموم حشره کش و کودهای باغبانی در کمدهای بدون قفل در پارکینگ و حیاط منزل اجتناب کنید.

- مخلوط کردن فرآورده‌های سفید کننده و جرم‌بَر به دلیل ایجاد گاز سمی خفه کننده، مطلقا ممنوع است و برچسب ظروف سموم و مواد دفع آفات را ابتدا کاملا مطالعه کنید و سپس دقیقا مطابق آن عمل کنید.

- موادی مانند نفت و بنزین را در ظرف اصلی آنها نگهداری کنید و از ریختن این مواد داخل ظروف مربوط به فرآورده‌های خوراکی و نوشیدنی مانند بطری خالی نوشابه جدا پرهیز کنید.

- از قرار دادن کیف دستی و ساک خرید و همچنین کیسه‌های نایلونی که استفاده نمی‌شود در دسترس کودکان پرهیز کنید، این وسایل ممکن است سبب خفگی کودکان شوند.

- مسمومیت با گاز منوکسید کربن کشنده‌ترین مسمومیت غیرعمدی در کشور ماست و شیوع آن در فصل سرما بالاست.

- در هنگام مراجعه به پزشک و دریافت دارو از داروخانه، والدین سالمند خود را همراهی کنید تا از صحت نحوه مصرف دارو مطمئن شوید و نام دیگر داروهای مصرفی را به همراه داشته باشید تا از تجویز مجدد داروها و مصرف همزمان آنها و یا بروز تداخلات خطرناک دارویی پیشگیری شود و استفاده از جعبه‌های تقسیم داروها می تواند کمک شایانی به پیشگیری از مسمومیت و مصرف داروی تکراری در آنها می شود.

- در دوران سالمندی به دلیل تغییرات ساختار در اندام‌های داخلی مانند کبد، کلیه، میزان مایعات، عضلات و چربی بدن، تغییراتی در جذب و دفع داروها حادث خواهد شد، کاهش بینایی، شنوایی و فراموشی و بی اعتنایی به مصرف دقیق داروها می تواند منجر به مسمومیت شود.

پیام‌های اختصاصی مربوط به پیشگیری از مسمومیت با سم فسفید آلومینیوم (قرص برنج)

- از سموم صنعتی و کشاورزی در محیط منزل استفاده نکنید این سموم سلامت خانواده را به خطر خواهد انداخت.
- خرید، فروش، توزیع و ارائه قرص برنج(سم فسفید آلومینیوم) در عطاری ها و سم فروشی ها ممنوع و عاملین این امر مشمول مجازات خواهند شد.
- سالانه تنها به یکی از بیمارستان های مرجع مسمومیت در تهرانشمار زیادی مورد مسمومیت با قرص برنج ارجاع می شود که بخشی از آنها متاسفانه منجر به مرگ می شود.
- برای پیشگیری از آفت زدگی غلات و حبوبات در منزل، به جای استفاده از قرص برنج که بسیار سمی و کشنده است، از سیر و نمک که کاملا بی خطر است استفاده کنید.
 -آیا می دانستید تنفس گاز متصاعد شده از قرص برنج می تواند منجر به مرگ شود. بر اساس گزارشات واصله، سه نفر از اعضای یک خانواده (مادر و دو کودک) در اثر استنشاق تدریجی گاز حاصل از قرص برنج داخل کیسه های برنجی که در گوشه اتاق نگهداری می کردند، فوت کردند.
- در صورت مسمومیت اتفاقی یا تعمدی با قرص برنج، مصدوم باید بدون اتلاف وقت به بیمارستان منتقل شود.

 پیشگیری از مسمومیت ناشی از داروها

 - با مصرف خودسرانه داروها بدون تجویز پزشک، سلامت خود را به خطر نیندازید.
 - مقادیر بالای برخی از داروهای به ظاهر کم خطر، می توانند برای فرد بخصوص کودکان و افراد مسن کشنده باشد.
-شایعترین علت بروز مسمومیت در جهان، مصرف داروها بیش از مقادیر درمانی است.
 - هفتاد درصد از مسمومیت های ارجاع شده به مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم کشور، مسمومیت های دارویی هستند.
 - دهان، شایعترین راه ورود سموم به بدن م است.
- داروها را دور از دید و دسترس کودکان و در ارتفاع بالا ودر کمد مجهز به قفل نگه داری کنید.
- در هنگام بیماری کودکتان مراقب باشید تا دوز تکراری دارو به وی ندهید.
- برای کاهش تب در کودکان، داروی استامینوفن را بر اساس وزن و سن کودک و با مشورت پزشک و داروساز به کودک بدهید و مقادیر بیش از حد درمانی استامینوفن می تواند ایجاد مسمومیت کند.
- داروهای مصرفی افراد خانواده را دور از دسترس کودکان نگهدارید.
- از قرار دادن دارو در کیف دستی پرهیز کنید تا مانع خورده شدن دارو توسط کودکان شود.
- داروهای خود را در مقابل چشم کودکان نخورید، چرا که کودکان از رفتار بزرگسالان تقلید می کنند و ممکن است دور از چشم والدین داروها را به دهان ببرند.
- اگر به کودک خود دارو می دهید به او تفهیم کنید که این دارو است و از کلماتی مثل آبنبات، شکلات و یا خوراکی استفاده نکنید.
- بهتر است داروهای بیمار افسرده و یا بیمارانی که تعادل رفتاری ندارند و یا افرادی که سابقه اقدام به خودکشی دارند را دور از دسترش آنها قرار دهید و مراقبت دقیقی در خصوص میزان داروی مصرفی آنها به عمل آورید.
- بر مصرف داروی افراد مسن خانواده نظارت داشته باشید، چراکه آنها به دلایل زیر ممکن است داروی خود را به اشتباه یا به طور تکراری مصرف کنند: تشابه ظاهری شکل داروها، ابتلا به فراموشی، عدم اطلاع از نام داروها، بی سوادی یا کم سوادی و یا خوانا نبودن مقادیر مصرفی دارو مندرج روی جعبه دارویی.
- بهترین کار برای پیشگیری از خوردن دوز تکراری دارو، یادداشت کردن  دفعات مصرف دارو و یا قرار دادن قرص ها در داخل جعبه های مخصوص تقسیم بندی شده (برحسب صبح، ظهر و شب) است.
- مصرف مقادیر بالای بسیاری از داروها در اقدام به خودکشی، ممکن است در ابتدا علامت و نشانه خاصی نداشته باشد ولی وضعیت فرد مسموم به طور ناگهانی وخیم شود.
- بروز مسمومیت توسط برخی از داروها هرچند ممکن است منجر به مرگ نگردد ولی مقادیر بالای این داروها می توانند منجر به صدمات دائمی کبد و کلیه فرد مسموم شود.
 - داروها را مطابق با توصیه پزشک یا داروساز و نه بیشتر از آن مصرف کنید، چراکه با مصرف چند برابر مقادیر درمانی داروها به طور خودسرانه، نه تنها روند درمان شما سریعتر نمی شود، بلکه دچار عوارض سوء و یا مسمومیت با داروها خواهید شد.
- مصرف بیش از مقادیر توصیه شده داروهای مسکن سبب مسمویت و تخریب کلیه ها خواهد شد.
- مصرف خودسرانه داروی استامینوفن برای درمان درد و تب بیش از مقادیر درمانی، منجر به صدمات کبدی خواهد شد.
- داروها بخصوص داروهای خوش طعم مخصوص کودکان را از دسترس آنها دور نگه دارید، ممکن است با استفاده از غفلت شما، کودک اقدام به مصرف دارو کند.
-در برخورد با فرد مسموم غیر هوشیاری که در کنارش بسته های داروی خورده شده وجود دارد، ضمن حفظ خونسردی خود و عدم القاء استفراغ در این فرد، بسته های دارویی را همراه بیمار به بیمارستان ببرید.
- در مسمومیت های تعمدی با دارو، بهتر است در صورت هوشیاری فرد مسموم، نام دارو یا داروهای مصرفی و تعداد هر یک از آنها را از وی بپرسید و به کادر درمانی اطلاع دهید.
- در اغلب مسمومیت های اتفاقی و یا تعمدی با داروها، برای اطلاع از نحوه انجام اقدامات اولیه، هرچه سریع تر با شماره تلفن مرکز اطلاع رسانی اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.
- چنانچه در خانه کودک زیر ۵ سال دارید، حتما داروها را در کمدهای بالاتر و مجهز به قفل قرار دهید.
- کودکان کنجکاوند و ممکن است زمانی که افراد سالمند فامیل در حال مصرف داروهای خود هستند، کودکان اقدام به چشیدن و یا بلعیدن دارو کنند.
- برای پیشگیری از مسمومیت دارویی کودک خود، از والدین خود بخواهید داروهای مصرفی خود را دور از دسترس کودکان نگهداری کنند.
-  متاسفانه سالانه تعدادی از کودکان کشورمان به دلیل مصرف ناخواسته شربت متادون که در شیشه داروهای دیگری نگهداری می شده است به کام مرگ می روند.
- در منازل قدیمی، لوله های آب سربی و رنگ مورد استفاده در چارچوب و دیوار که حاوی سرب است می تواند منجر به مسمومیت با سرب شود.
- مسمومیت با سرب در کودکان می تواند منجر به بروز اختلالات رفتاری، کند ذهنی، اختلال در یادگیری، اختلال در رشد و منجر به بروز تشنج  شود.
- مسمومیت با سرب می تواند از طریق تنفس و یا خوردن ذرات معلق سرب موجود در هوا، خاک و یا آب صورت گیرد.
- شستشوی مرتب دست ها در کودکان مانع تماس آلودگی سرب محیط با دهان آنها می شود.
- از دسترسی کودکان به اسباب بازی های پلاستیکی بازیافت شده و یا اسباب بازی های رنگ آمیزی شده ای که دارای ورقه های پوسته پوسته رنگ هستند خودداری کنید.
 - از آنجا که کودکان نوپا همه چیز را به دهان می برند اگر تخت و گهواره رنگ آمیزی شده ای دارند، از تماس این وسایل با دهان کودک  جلوگیری کنید.
- اگر به واسطه شغل خود با مشتقات سرب در تماس هستید، برای جلوگیری از انتقال آلودگی، قبل از ورود به منزل لباس کار خود را تعویض کنید.
 - برخی از لوازم آرایش بخصوص غیر استاندارد و حتی سرمه، حاوی مقادیر بالای سرب هستند و  از مصرف آنها خودداری کنید.
 - سرب موجود در خون افراد شهر نشین بسیار بیشتر از روستائیان است.
 - مصرف غذا های چرب سبب افزایش سرعت جذب سرب توسط بدن انسان می شود.
 -هوای محیط نزدیک به بزرگراه ها، خاک و محیط اطراف مناطق صنعتی مانند کارخانجات باتری سازی، رنگ سازی چند برابر دیگر نقاط حاوی سرب است.

 پیشگیری از بروز مسمومیت ها در اطفال

  - کودکان زیر ۵ سال، پرخطرترین گروه سنی از نظر بروز مسمومیت هستند.
 - کودکان خردسال ممکن است هر چیزی را به دهان ببرند. این عمل بخشی از آموزش و درک این گروه سنی از محیط اطرافشان است و این عمل زمینه ساز بروز مسمومیت است.
 - در هنگام بیماری کودکتان مراقب باشید تا دوز تکراری دارو به وی ندهید.
- کیف دستی، ساک خرید و کیسه های نایلونی را دور از دسترس کودکان قرار دهید. ممکن است داخل آنها وسایلی باشد که توسط کودک بلعیده شود و یا کودک ضمن بازی آنها را روی سر خود کشیده و سبب خفگی وی شود.
-گل ها و گیاهان آپارتمانی را دور از دسترس کودکان قرار دهید و هنگام بازی کودکان در فضای باز مراقب آنها باشید تا توسط گل ها و گیاهان سمی، مسموم نشوند.
  - نام گیاهان خانگی را به خاطر بسپارید و آن را روی برچسبی کنار آنها بنویسید، بسیاری از گیاهان و گل های آپارتمانی مانند خرزهره و دیفن باخیا، سمی هستند و تماس پوست با آنها و یا به دهان بردن آنها منجر به مسمومیت و سوختگی مخاط می شود.
 - از نگهداری گیاهان و گل های آپارتمانی مانند خرزهره و دیفن باخیا در منازلی که دارای کودک می باشد خودداری کنید.
- مواد شیمیایی، شوینده و سفید کننده را در منزل در کمدهای دارای قفل و دور از دید و دسترس کودکان قرار دهید.
- درب کمدهایی که در آن مواد شیمیایی خطرناک را نگه می دارید با قفل یا طناب محکم کنید.
- داروهای مصرفی افراد خانواده را دور از دسترس کودکان نگهدارید.
 -در هنگام بروز مسائل و مشکلات خانوادگی، بیشتر مراقب کودکان باشید. در این شرایط کودکان در برابر حوادث و مسمومیت اتفاقی آسیب پذیرترند.
-  همیشه پس از استفاده از مواد شیمیایی سریع درب آن را ببندید، ولی بدانید هیچ ظرف دربسته ای از دسترسی کودکان در امان نیست.
-  هیچگاه الکل و ضد یخ را در دسترس کودکان قرار ندهید.
-در صورتیکه کودک شما ماده ای غیر خوراکی را بلعید، با مرکز اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.
-بلع باطری کوچک ساعت (باتری مینیاتوری) در کودک می تواند با عوارض جدی همراه باشد. در این موارد کودک را در اسرع وقت به یک مرکز درمانی منتقل کنید.
- از دسترسی کودکان به اسباب بازی های دارای باتری، بخصوص باتری های دیسکی و مینیاتوری خودداری کنید.
- شماره تلفن های زیر را در دسترس و یا در کنار تلفن نصب کنید: شماره تلفن پزشک کودک، شماره تلفن اورژانس: ۱۱۵.
- محصولات شیمیایی و شوینده، نفت و بنزین را همیشه در ظرف اصلی آن نگهداری کنید. هیچگاه این فرآورده ها را در ظرف مواد خوراکی (مانند بطری نوشابه) نگه داری نکنید. این عمل سبب خورده شدن اتفاقی این مواد توسط کودکان می شود.
- متاسفانه نگهداری شربت متادون (جهت ترک اعتیاد) در ظرف خالی نوشابه و شیشه خالی دارو، منجر به مسمومیت ناخواسته و مرگ دهها کودک شده است.
 -از نگهداری شربت متادون در داخل یخچال و در کنار بقیه نوشیدنی ها خودداری کنید.
 -به کودکان بیاموزید هیچ چیزی ننوشند و یا نخورند مگر اینکه با اجازه بزرگسالان باشد.
 - داروهای خود را در مقابل چشم کودکان نخورید، چرا که کودکان از رفتار بزرگسالان تقلید می کنند و ممکن است دور از چشم والدین داروها را به دهان ببرند.
 - زمانی که شما در منزل نیستید و کوک را به فرد دیگری می سپارید، کودکان در معرض بیشترین خطر مسمومیت قرار دارند.
 -اگر به کودک خود دارو می دهید به او تفهیم کنید که این دارو است و از کلماتی مثل آبنبات، شکلات و یا خوراکی استفاده نکنید.
 -در هنگام استفاده از محصولات شیمیایی و پاک کننده چنانچه مجبور شدید به زنگ درب ورودی و یا تلفن جواب دهید، قبل از هر چیز درب ظرف را ببندید و هرگز از کودک خود چشم برندارید.
-عمده ترین موارد مسمومیت در کودکان در اثر خوردن داروها، مواد شیمیایی و محصولات خانگی مانند مواد آرایشی بهداشتی، فرآورده های شوینده، سفیدکننده و لوله باز کن، لاک پاک کن (استون) و گیاهان آپارتمانی سمی بوده است.
- مسمومیت اتفاقی در اثر بلع نفت در کودکان بسیار خطرناک است و در صورت بلع نفت توسط کودک هر چه سریع تر او را نزدیک ترین مرکز درمانی منتقل کنید.
- اگر کودکی نفت را ببلعد کشنده نیست، ولی اگر کودک وادار به استفراغ شود این امر می تواند منجر به مرگ وی شود.
-  کودکان کنجکاوند و ممکن است زمانی که افراد سالمند فامیل در حال مصرف داروهای خود هستند، کودکان اقدام به چشیدن و یا بلعیدن دارو کنند.
  

 پیشگیری از مسمومیت ناشی از گازها و منوکسید کربن

- علایم تماس طولانی با منوکسید کربن، سردرد، گیجی، ضربان شدید شقیقه ها، وزوز گوش و خواب آلودگی است در ادامه تماس، فرد مسموم دچار تهوع، استفراغ و تپش قلب می شود.
 - تماس با مقادیر بالای منوکسید کربن در مدت طولانی می تواند سبب  تهوع، استفراغ، تپش قلب، کاهش هوشیاری، آسیب دائمی عصبی، کما و مرگ شود.
-  علایم مسمومیت با منوکسید کربن در کودکان تهوع، استفراغ و اسهال است که با مقادیر پایین تری از منوکسیدکربن بروز می کند.
- در هنگام استفاده از بخاری های نفتی و گازی، برای پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسید کربن، اطمینان از نصب صحیح و کارکرد مناسب دودکش ها الزامی است.
-  سرد بودن لوله دودکش بخاری، دلیل بر خارج نشدن دود و گاز سمی است.
- استفاده از آب گرمکن نفتی یا گازی و یا دستگاه پکیج در داخل محیط حمام و یا محیط های کوچک دربسته منجر به سوخت ناقص و مسمومیت با گاز خواهد شد.
-  منوکسید کربن گازی بی رنگ، بی بو و بدون طعم و غیر محرک است که در اثر سوختن ناقص سوخت های فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین، گازوئیل، دود اگزوز اتومبیل و ذغال چوب حاصل می شود.
-  مسمومیت با منوکسید کربن یکی از مرگبارترین انواع مسمومیت هاست. برای پیشگیری از بروز آن توصیه های ایمنی در مورد استفاده از وسایل حرارتی را رعایت کنید.
- در هنگام بروز آتش سوزی علاوه بر ایجاد گاز منوکسید کربن، گاز سیانید از سوختن مواد پلاستیکی ایجاد می شود که شدیدا سمی است.
- علایم و نشانه های مسمومیت با گاز منوکسید کربن می تواند به صورت بسیار متفاوت در افراد ظاهر شود.
   

 پیشگیری از مسمومیت های ناشی از مواد غذایی و گیاهان سمی

- باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، مواد افزودنی غیر مجاز، فلزات سنگین، باقیمانده سموم نباتی از عوامل مهم ایجاد مسمومیت های غذایی محسوب می شوند.
- مسمومیت با مواد غدایی می تواند در اثر آلودگی غذا در جریان تولید فرآورده های غذایی، تهیه و نگهداری آنها ایجاد شود.
- از مصرف کنسروهایی که در قوطی آنها آثار نشت، برآمدگی و فرو رفتگی و زنگ زدگی مشاهده می شود خودداری کنید.
 - آیا می دانید نوعی از مسمومیت غذایی موسوم به " بوتولیسم" از کشنده ترین انواع مسمومیت ها بشمار می رود؟
 بوتولیسم در اثر مصرف مواد غذایی  مانند سوسیس، کالباس، کنسرو ماهی، کنسرو ذرت، کنسرو لوبیا، کشک خام و عسل طبیعی که در شرایط نامناسب و غیر بهداشتی تهیه و نگهداری شده اند ایجاد می شود.
 علایم و نشانه های بوتولیسم به صورت تاخیری (۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف غذای آلوده به باکتری) و به صورت تاری دید، دوبینی، افتادگی پلک، عدم توانایی حرکتی، سختی در بلع، اختلال تکلم و یبوست ظاهر می شود.
-آیا می دانید اسهال یکی از علایم در بسیاری از مسمومیت های غذایی است؟
- مسمومیت با گیاهان یکی از شایع ترین علل بروز مسمومیت های اتفاقی در کودکان در جهان بشمار می آید.
- مصرف یک گیاه توسط حیوانات اهلی و وحشی، دلیلی بر غیر سمی بودن آن برای انسان نیست.
- برخی از گیاهان تزئینی موجود در آپارتمان ها و باغچه ها می توانند سبب بروز مسمومیت در انسان شوند.
 - در صورت بلعیدن قسمت های مختلف یک گیاه مانند میوه، دانه و برگ آن توسط کودکان حتما با مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم تماس حاصل بگیرید.
- سعی کنید نام گیاهان موجود در محیط کار و زندگی خود را بدانید، تا در موارد بروز مسمومیت به گروه پزشکی اطلاع دهید.
- مسمومیت با گیاهانی مانند خرزهره، دیفن باخیا، گل انگشتانه، آزالیا، شوکران و کرچک می تواند کشنده باشد. در صورت وقوع  مسمومیت با این گیاهان  بیمار را در اسرع وقت به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل کنید.
-  مسمومیت با قارچ های سمی بسیار خطرناک است. از مصرف قارچ هایی که نوع آنها را نمی شناسید جدا خودداری کنید.
 - آیا می دانید برخی از قارچ های سمی در صورت مصرف خوراکی می توانند باعث نارسایی حاد کبدی و مرگ شوند؟
 - آیا می دانید تشخیص قارچ های سمی از انواع غیر سمی از روی شکل ظاهری آنها کاری دشوار بوده و نیاز به تجربه و تبحر دارد؟
  - در منزل خود از نگهداری گیاهان تزئینی که دارای میوه ها و ظاهر جذاب برای کودکان هستندد خودداری کنید.
 - کنجکاوی ذاتی کودکان زیر ۵ سال و وجود جذابیت در شکل و رنگ بخش های مختلف یک گیاه سمی منجر به بلعیده شدن آن توسط کودک می شود.
- شیره سمی برخی از گیاهان سمی آپارتمانی مانند دیفن باخیا و کالادیوم در صورت خورده شدن می تواند سبب تورم، خارش و سوزش مخاط دهان وخفگی و یا آسیب گوارشی فرد مسموم شود.
 - برخی از داروهای گیاهی در صورت مصرف بیش از حد یا نابجا می توانند مسمومیت های منجر به مرگ ایجاد کند.
 - بخور اوکالیپتوس در صورتیکه به اشتباه خورده شود، حتی در مقادیر کم (یک قاشق) می تواند کشنده باشد. از القای استفراغ در مسمومیت با این فرآورده خوداری کنید مصدوم را سریع به بیمارستان منتقل کنید.

پیشگیری از بروز مسمومیت با سموم دفع آفات و  مواد شیمیایی و شوینده خانگی

 - در هنگام استفاده از فرآورده های شیمیایی و سموم مختلف اعم از سموم خانگی یا صنعتی، حتما در نور کافی برچسب روی بسته بندی را مطالعه کرده سپس مصرف نمائید.
- در هنگام استفاده از مواد شیمیایی و فرآورده های شوینده و پاک کننده پنجره ها را باز کنید تا هوا به خوبی در محیط جریان داشته باشد.
 - از اختلاط مواد شیمیایی مانند جوهر نمک و جرم بر با  فرآورده های سفید کننده جدا خودداری کنید. بخارات و گازهای ناشی از این اختلال بسیار سمی و خفه کننده است.
- پس از مصرف مواد شوینده، سفید کننده، جرم برو لوله بازکن در محیط های دربسته و کوچک مانند دستشویی و حمام به هیچ عنوان در این مکان ها توقف نکنید، چرا که گازهای تولید شده در این محیط بدون تهویه مناسب حفظ کننده و سمی است.
- ضمن استفاده از مواد شیمیایی حتما از وسایل محافظت کننده مانند دستکش بلند، کفش نفوذ ناپذیر- لباس آستین بلند- شلوار بلند و جوراب استفاده کنید.
-برچسب روی ظروف سموم دفع آفات و بروشور آن را ابتدا کاملا مطالعه کنید و سپس جهت استفاده دقیقا مطابق دستور عمل کنید.
- هرگز سموم دفع آفات را در ظروف مشابه مواد خوراکی و آشامیدنی (مانند بطری نوشابه) نگهداری نکنید.
- استفاده بی رویه از سموم دفع آفات نه تنها باعث بروز مقاومت در آفات می شود، بلکه می تواند از طریق ایجاد باقیمانده در محصولات و آلودگی محیط زیست برای انسان مضر محسوب شود.
-در هنگام سم پاشی مزارع، باغات و باغچه ها حتما از ماسک، دستکش و لباس مناسب استفاده کنید.
-از به کار بردن مقادیر بیش از حد توصیه شده  سموم برای مقاصد کشاورزی خودداری کنید.
- در صورت تماس سموم دفع آفات با پوست، ناحیه آلوده را با مقادیر فراوان آب و صابون شستشو دهید.
- هر گونه مصرف خوراکی با سموم دفع آفات را جدی بگیرید و بیمار را برای درمان در اسرع وقت به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل کنید.
- در صورت تماس پوست و یا چشم با مواد اسیدی و یا قلیایی پوست و چشم را با مقادیر فراوان آب شستشو داده و مصدوم را به مرکز درمانی منتقل کنید.
- در صورت تماس پوست و یا چشم با مواد اسیدی و یا قلیایی هرگز از مواد قلیایی و یا اسیدی جهت خنثی سازی استفاده نکنید.
- در صورت بلع مواد با خاصیت خورندگی مانند اسیدها و قلیاها، هرگز بیمار را وادار به استفراغ نکنید. این کار می تواند سبب وخیم شدن وضع بیمار گردد. آن را شناسایی
 - آیا می دانید سم حشره کش فسفید آلومینیوم با نام "قرص برنج" قاچاق محسوب می شود و خرید و فروش آن ممنوع است.

پیشگیری از مسمومیت ناشی از گزیدگی ها

-علایم گزیدگی با افعی درد تیز و سوزاننده در محل گزش است که در عرض ۱تا۵ دقیقه بعد از گزش ظاهر می شود.
- تورم در محل گزیدگی مار افعی نیم تا ۴ ساعت بعد از گزش بروز می کند که ممکن است در عرض ۲۴-۱۲ ساعت افزایش یابد و کل اندام مبتلا را درگیر کند.
  در طی ۳۶-۲۴ ساعت پس از گزیدگی افعی، ممکن است تاول های کوچک در محل ایجاد شوند و از علائم گزش مار افعی تهوع و استفراغ، بی حسی در اطراف دهان، صورت و پوست سر و گزگز نوک انگشتان، تب و لرز، تعریق، ضعف و بی حالی و سرگیجه است.
 یکی از مشخص ترین و مهم ترین علایم و نشانه های گزیدگی با افعی ها، اختلالات انعقادی خون بوده و به صورت خونریزی از بینی، وجود خون در خلط، خون در ادرار، خون در مدفوع، خونریزی در شکم و داخل چشم و مغز مشاهده می شود، اختلال در عملکرد کلیه، کاهش سطح هوشیاری و شوک قلبی- عروقی از علائم گزش مار افعی است.  
- علایم گزیدگی با مارکبری و مار مرجانافتادگی پلک ها، خواب آلودگی، ضعف عضلانی، فلج، اختلال تکلم و تنفس، آبریزش از دهان، استفراغ و تهوع است.
- علایم گزیدگی با مار آبی (دریایی) درد عضلانی و تغییر رنگ ادرار به رنگ قهوه ای یا سیاه است.
-در هنگام مارگزیدگی قبل از انتقال مصدوم به مرکز درمانی باید بیمار را آرام کنید و از حرکات بیش از حد او جلوگیری کنید.
- مصدوم مار گزیده را باید از محل حادثه (جهت جلوگیری از حمله مجدد مار) دور کرد.
- عضو محل گزیدگی مار را باید بی حرکت و هم سطح یا کمی پایین تر از سطح قلب نگه داشت.
- بستن یک نوار محکم و پهن، چند انگشت بالاتر از محل مارگزیدگی به ویژه اگر محل گزیدگی در دست ها یا پاها باشد، ضروری است.
- بستن نوار بالاتر از محل مارگزیدگی نباید آنقدر سفت باشد که جریان خون اندام را مختل کند. اگر ورم باعث سفت شدن نوار شد، آنرا باز کنید و از محلی بالاتر ببندید. هر ۱۰ تا۱۵ دقیقه، به مدت ۱ دقیقه نوار را باز کرده و دوباره ببندید. این کار باید تا زمان آماده شدن پادزهر ادامه یابد.
- در مارگزیدگی باید از سرد کردن عضو با آب سرد یا یخ خودداری کرد.
- هر چه سریعتر فرد مار گزیده را به اورژانس بیمارستان منتقل کنید و زمان را با تلاش برای کشتن و یا گرفتن مار از دست ندهید.
- اگر طی ۵ تا ۷ سال اخیر مصدوم مارگزیده، واکسن کزاز تزریق نکرده است به پزشک اطلاع دهید.
- در مارگزیدگی علائم واکنش های حساسیتی شدید مانند عطسه، مشکل در تنفس یا تورم سریع و شدید، درد شکم، تهوع، سرگیجه، درد قفسه سینه، خرخر صدا وکبود شدن رنگ لبها از جمله مواردی هستند که سریعاً باید به اورژانس مراجعه شود.
- کودکان زیر سه سال، بیماران قلبی، دیابتی، افراد مسن و معلولان حرکتی و بیماران مبتلا به آلرژی در معرض خطر بالای حساسیت پس از گزش مار هستند.
 - گزش متعدد مار در ناحیه سر و گردن خطرناکتر است و بهتر است در این موارد حتما به پزشک مراجعه کنید.
 - گزش عقرب می تواند منجر به بروز درد شدید در ناحیه گزش شود اما علائم تهدیدکننده حیات و حوادث منجر به مرگ به ندرت رخ می دهد.
 - تورم ناشی از گزش عقرب، عموما محدود به ناحیه گزش است و احساس بی حسی و سوزش در ناحیه گزش برای ۴ تا ۶ ساعت بوجود می آید و معمولا پس از ۲۴ ساعت بهبود می یابد.
 - زنبور گزیدگی ممکن است در اثر نیش  انواع زنبور مانند زنبورعسل و زنبور سرخ بروز کند.
 - نیش زنبورعسل ماده، به کیسه محتوی زهر متصل است و پس از گزش در زخم باقی می ماند و محتویات کیسه زهر به زخم منتقل می شود. بنابراین برداشتن سریع نیش از روی زخم، جهت جلوگیری از ورود بیشتر سم به زخم ضروری است.
 - علائم زنبور گزیدگی معمولا در عرض چند ساعت ناپدید می شود.
  -اگر فرد زنبورگزیده مشکل تنفسی داشت و یا تورم شدید و سریع در محل گزش بروز کرد، باید به پزشک مراجعه کنید.
 - زنبورها و زنبورهای سرخ بطور مکرر نیش می زنند و محل گزش آنها به سادگی عفونی می شود.
  - چنانچه گزش زنبور در نقاط مختلف و آن هم در ناحیه گردن و سر بروز کند، جدی تر است و می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
  - فرد زنبور گزیده برای چند روز از نظر تشدید درد یا باقی ماندن تورم یا علائم شبیه آنفولانزا و یا تب باید تحت نظر باشد و در صورت بروز این علائم سریعاً به پزشک مراجعه شود.
  -  برای پیشگیری از بروز گزیدگی ها بطور کلی از دست زدن به جانوران گزنده خودداری کنید.
 -  اقدامات اولیه در گزش های معمولی زنبور شستشوی محل زنبور گزیدگی با آب و صابون است.
  - روی محل زنبور گزیدگی کمپرس سرد یا کیسه محتوی یخ قرار دهید و به طور متوالی هر ۱۵ دقیقه یکبار کیسه یخ را از روی پوست بردارید. از قراردادن مستقیم یخ روی پوست اجتناب کنید و از گرم کردن موضع بپرهیزید.
  - برای جلوگیری از گزیدگی حشرات در هنگام سفر حشره کش، پشه بند و یا دیگر وسایل ایمنی را همراه داشته باشید.
  - حشره "دراکولا" یا "بند" نه نیش می زند و نه گاز می گیرد بلکه ترکیبات سمی و محرکی ترشح می کند که باعث ایجاد زخم در محل عبور خود از روی پوست می شود.
     سم حشره "دراکولا" یا "بند" باعث ایجاد صدمات بافتی، زخم و تاول می شود. علائم به صورت قرمزی، بروز طاول و یا جوش های کوچک همراه با خارش و در انتها ورقه ورقه شدن و پوسته پوسته شدن پوست است.
     درمان قطعی برای سم حشره دراکولا یا بند وجود ندارد و عارضه بعد از مدتی خود به خود خوب می شود. له شدن حشره دراکولا یا بند روی پوست و یا خاراندن پوست سبب انتشار سم و تشدید زخم های روی پوست خواهد شد.
      برای تخفیف عارضه پوستی سم حشره دراکولا، می توان در ساعات ابتدایی، با آب و صابون معمولی محل عارضه را شستشو داد و با تمیز نگه داشتن محل عارضه می توان از بروز مشکلات ثانویه ازجمله عفونتهای باکتریایی جلوگیری کرد همچنین هرچه پوست مرطوبتر باشد شدت عارضه بیشتر است، به طور تجربی استعمال الکل سفید بر روی موضع آلوده به سم حشره دراکولا یا بند می تواند در کاهش علایم موثر باشد.
- با رعایت چندنکته ساده می‌توانیم از خودمان در برابر گزش حشرات محافظت کنیم.
-برای پیشگیری از گزش حشرات می توان علاوه بر نصب توری به پنجره‌ها، پوشیدن لباس‌های محافظت‌کننده و آستین بلند در محیط های باز غیر شهری، از پشه بند و مواد حشره کش در شب استفاده کرد.
 - نگهداری حیوانات خانگی باعث تجمع بیشتر حشرات می‌شود. بنابراین لازم است نگهداری حیوانات اهلی توام با رعایت بهداشت باشد.
   - اگر در محل زندگی درختان زیادی وجود دارد باید برای پنجره‌های خانه ازتوری استفاده شود و در پارک‌ها از آویختن لباس‌ها روی درخت خودداری شود.
  - درمناطقی که حشرات زیاد وجود دارد، بهتر است روی پوست بدن مخصوصا بدن کودک از کرم های دور کننده حشرات استفاده کرد، اما باید توجه داشت استفاده دائم از این موادسبب حساسیت بیشتر می شود.
   - به هیچ‌ وجه کندوی زنبور عسل را دستکاری و زنبورها راتحریک نکنید.
   - اگر زنبور در نزدیکی خود دیدید به جای نابود کردن آن بامگس‌کش، موقتا آن منطقه را ترک کنید.
   - از پوشیدن لباس‌هایی با رنگ روشن واستفاده از عطرهای تند در مناطقی که حشرات زیادی دارند، جدا خودداری کنید؛ زیراتمام این موارد باعث جذب زنبورها می‌شود.
   - در محیط‌های باز، پیراهن آستین بلند و شلوار بلند به کودکان بپوشانید.
   - اگر سابقه واکنش حساسیتی شدید به نیش زنبور دارید، با پزشک خود برای مقابله با آن مشورت کنید.

 پیشگیری ازمسمومیت ناشی ازسوء مصرف مواد در جوانان

- ناخالصی های موجود در انواع مواد مخدر، در برخی موارد از خود ماده مخدر مرگبارتر است.
- مشکلات خانوادگی، طلاق، بیکاری، فقر و بحران های روحی از عوامل مستعدکننده فرد به سوء مصرف مواد هستند.
-فرآورده های مخدر و اعتیادزای "پان" یا"پراگ"برخلاف ادعای مطرح شده مبنی بر خوشبو کنندگی دهان و یا ترک سیگار، سبب بروز اعتیاد می شوند.
- مسمومیت با مواد مخدر یکی از مرگبارترین انواع مسمومیت ها محسوب می شود.
- آیا می دانید بر اساس گزارشات موجود مصرف حتی یک عدد قرص اکستازی، منجر به مرگ شده است.
- سوء مصرف شیشه گرچه ظاهر فرد معتاد را سریعا دگرگون و قابل شناسایی نمی کند، ولی اعتیاد  به آن به مراتب خطرناکتر از مواد مخدر دیگر است.

- امتحان کردن مصرف مواد در جمع دوستان و از روی کنجکاوی، آغاز حرکت در مسیر بی بازگشت اعتیاد است.
- سکته های قلبی و مغزی، تشنج، نارسایی کبد و کلیه و تخریب سلول های مغزی و عضلانی از عوارض مسمومیت با قرص اکستازی و شیشه است.
- مصرف مواد توهم زا مانند حشیش، اکستازی،   شیشه می توانند سبب بروز حوادث مرگبار مانند سقوط از ارتفاع، تصادف، نزاع، ارتکاب به جنایت و خودکشی در فرد مصرف کننده شوند.
- مصرف انواع داروهای هورمونی با هدف بدنسازی در جوانان می تواند سبب بروز عوارض وخیمی مانند عقیمی، نارسایی قلبی و کبدی، کوتاهی قد و بزرگ شدن سینه در مردان و پرمویی و خشونت صدا در خانم ها شود.
-  مصرف همزمان مواد مخدر با برخی از داروهای خواب آور و آرام بخش می تواند سبب بروز مسمومیت های شدید و حتی مرگ در فرد مصرف کننده شود.
- مسمومیت با مواد مخدر یکی از علل مهم مرگ ناشی از مسمومیت های شیمیایی در بسیاری از کشورها است.
-  قاچاقچیان برای دستیابی به سود بیشتر و برای اضافه شدن وزن مواد، به مواد مخدر مانند تریاک، فلز سرب می افزایند که این امر سبب مسمومیت حاد با سرب و مرگ معتادان می شود.
 - استفاده خودسرانه از فرآورده های قاچاق و بدون مجوز برای بدنسازی و پرورش اندام در جوانان، خطرابتلا به انواع اختلالات جسمی و روانی را برای مصرف کننده در بردارد.
  - یکی از عوارض روانی سوء مصرف استروئیدهای آنابولیک در جوانان، پرخاشگری و بروز رفتارهای ضد اجتماعی است. تزریق مواد مخدر از طریق سرنگ های آلوده، غیر استریل و مشترک با خطر بروز انواع بیماری های عفونی خطرناک مانند ایدز و هپاتیت همراه است.
- استعمال سیگار در نوجوانان و جوانان، اولین گام در جهت حرکت به سوی اعتیاد و سوء مصرف مواد است.
- هر گونه تغییرات رفتاری غیر عادی و ناگهانی مانند گوشه گیری، بی خوابی، بی حوصلگی، پرخاشگری، غیبت از محل کار و تحصیل، بی نظمی و ناامیدی در فرزندان خود را جدی گرفته و در پی بررسی علت آن باشید.
- افزایش سطح آگاهی در مورد  عوارض ویرانگر اعتیاد و آموزش صحیح پیشگیری از بروز سوء مصرف مواد، اساسی ترین گام در مبارزه با این بلای خانمانسوز است.
 - استعمال سیگار سبب بروز انواع سرطان مانند سرطان مری، ریه، مثانه می شود.

گزارش از ناهید حاجی‌خانی