ایران و چشم انداز همکاری اقتصادی با آسه آن

معمولا کشورها در هر دوره ای با پایان جنگ سرد و شکل‌گیری رویکرد منطقه‌گرایی نو در عرصه بین المللی می کوشند سیاست های خود را در قالب امضای توافق های دوجانبه و یا چندجانبه و همچنین توسعه همکاری با سازمان ها و نهادهای منطقه‌ای تحقق بخشند، اقدامی که جمهوری اسلامی ایران نیز از آن قاعده مستثنی نیست.
در سوم مرداد  ۱۳۹۷ بود که ایران و ۱۰ کشور عضو اتحادیه جنوب شرق آسیا از جمله  اندونزی، فیلیپین، سنگاپور، تایلند، ویتنام، برونئی، لائوس، مالزی، میانمار و کامبوج در چهل و نهمین اجلاس خود که به میزبانی لائوس برگزار شده بود، اسناد الحاق ایران به پیمان مودت و همکاری جنوب شرق آسیا تحت عنوان «تاک» را امضا کردند و در واقع، امضای این اسناد سبب شد ایران رسما با پیوستن به این اتحادیه بتواند از ظرفیت‌های پنجمین قدرت اقتصادی دنیا در جهت تقویت توانمندی‌های اقتصادی خود بهره جوید.

آسه‌آن از زمان تاسیس خود در سال ۱۹۶۷، تلاش هایی را برای توسعه اقتصادی، برقراری ثبات سیاسی کشورهای عضو و همچنین ثبات منطقه آغاز کرده است با وجود اینکه هدف اولیه از تاسیس آن توسط تایلند، سنگاپور، فیلیپین، مالزی و اندونزی مقابله با گسترش کمونیست ها در ویتنام و شورش های داخلی در مرزهای خود با این کشورها بود.

این اتحادیه بعدها در سال 1976 پس از نشست خود جزیره بالی در اندونزی اقتصاد را محور اصلی همکاری های خود قرار داد. سپس در سال های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۹ برونئی، ویتنام، لائوس، میانمار و کامبوج نیز به این اتحادیه پیوستند تا اهداف اقتصادی خود را به طور مشترک پیگیری کنند.

آ سه آن بعد از آن همواره بر توسعه همکاری‌های اجتماعی، تکامل روابط اجتماعی- فرهنگی بین کشورهای عضو و همچنین تعیین راهبردهایی برای حل مشکلات منطقه تأکید داشته است.

همچنین آسه آن به عنوان نهادی که از سابقه تاریخی بیش از ۵۰ سال برخوردار است؛ از زمان تاسیس خود تاکنون اهداف خود را بر همکاری و همگرایی بیشتر درون منطقه‌ای متمرکز ساخته و همواره سعی کرده است مرکزیت خود را در راه دستیابی به این اهداف حفظ کند.

آمارهای مربوط به تجارت آسه آن نشان می‌دهد تجارت درون منطقه‌ای در آن در دهه ۱۹۷۰ حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بود که این رقم در اواسط دهه ۲۰۰۰ به بیش از ۲۵ درصد رسیده است.

بررسی شاخص‌های اقتصادی اعضای این اتحادیه موید آن است که این کشورها در سالیان اخیر با رشد و پیشرفت اقتصادی چشمگیری روبرو بوده اند، که یکی از عوامل این موفقیت را باید افزایش تعاملات و وابستگی متقابل اقتصادی و همچنین افزایش تجارت درون منطقه‌ای این کشورها در چارچوب منطقه گرایی هوشمند دانست.

تا جایی که رشد تولید ناخالص داخلی حقیقی (real GDP) این کشورها، در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶، حدود ۵.۵ درصد و در سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ به ترتیب ۵.۳ و ۵.۱ و ۴.۹ درصد بوده است. این درحالی است که رشد تولید ناخالص داخلی حقیقی برای اتحادیه اروپا بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ از ۲.۷ درصد و برای آمریکا نیز از ۲.۹ درصد، تجاوز نکرده است.

جدول زیر بطور نمونه برخی از شاخص‌های اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه آسه‌آن را برای سال 2018 نشان می‌دهد:

آسه آن همچنین در سند چشم انداز ۲۰۲۵ خود نیز بر همگرایی و یکپارچگی بیشتر در ابعاد مختلف تاکید کرده است.

گفتنی است یکی از محورهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال های اخیر گسترش روابط با کشورهای آسیایی در قالب سیاست «نگاه به شرق» است که در این گزارش «سیاست نگاه به شرق با تمرکز بر منطقه آسه آن» مورد واکاوی و ارزیابی قرار می‌گیرد.

«آسه آن» پنجمین اقتصاد بزرگ دنیا:

نگاهی به آمارها نشان می‌دهد این بلوک اقتصادی اگرچه تاکنون با فرازها و فرودهای فراوانی روبرو بوده است، اما در نهایت توانسته است مدلی موفق از تجارت درون منطقه‌ای را در معرض نمایش قرار دهد.

در حال حاضر آسه آن پنجمین اقتصاد بزرگ جهان به شمار می‌آید  که براساس برنامه ریزی های درون منطقه‌ای، پیش بینی شده است این بلوک اقتصادی تا سال ۲۰۳۰ به چهارمین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شود.

همچنین گزارش‌های سالانه اتحادیه جنوب شرق آسیا حاکی است که کشورهای عضو این بلوک در نیم قرن اخیر به خوبی توانسته‌اند مدل موفقی از همکاری‌های اقتصادی- تجاری درون منطقه ای را به نمایش گذارند، به گونه ای که هر سال شاهد رشد تولید ناخالص داخلی این اتحادیه در جهان هستیم.

از دیگر سو، منطقه جنوب شرق آسیا با جمعیتی افزون بر ۶۵۰ میلیون نفر، یکی از بازارهای مهم و بالقوه جهانی به شمار می‌آید که تاکنون توانسته است کارنامه موفقی از همکاری‌های تجاری منطقه‌ای را به خود اختصاص دهد.

یکی از مهمترین اقداماتی که این بلوک اقتصادی، در ۴ سال گذشته یعنی در دوران «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری سابق آمریکا انجام داد، مخالفت با طرح حمایت گرایی شدید اقتصادی و همچنین تاکید بر گسترش مراودات و معاملات تجاری در مدل چندجانبه گرایی در جهان بوده است.

این اتحادیه حتی با استقبال از ورود دیگر قدرت‌های اقتصادی مانند استرالیا، ژاپن، چین، کره جنوبی و هند هر روز راه را برای افزایش گستره فعالیت‌ها و اهداف اقتصادی خود باز کرده است.

همچنین کشورهای عضو این اتحادیه کوشیده‌اند با گسترده کردن فعالیت‌های تجاری خود، سطح تجارت منطقه‌ای را به اقصی نقاط جهان گسترش دهند.

سرمایه گذاری در زیرساخت‌های انرژی

رشد سریع اقتصادی منطقه جنوب شرق آسیا در دو دهه گذشته، سبب افزایش سرمایه گذاری، بهبود شرایط کاری، رشد ارتباطات، نوآوری و ثبات سیاسی در این منطقه شده است. این تغییرات همچنین موجبات افزایش رفاه مردم را در منطقه آسه آن در پی داشته است.

به نوشته روزنامه «جاکارتاپست» اندونزی، پیش‌بینی شده است که به دنبال احیای اقتصادی پسا کرونا در منطقه آسه آن، فعالیت‌های اقتصادی افزایش یابد و همچنین نیاز بیشتر به انرژی در تمامی ‌بخش ها احساس شود.

به باور کارشناسان، سرمایه گذاری در بخش های مرتبط با انرژی از هم‌اکنون تا سال ۲۰۴۰ بیش از پیش ضروری بنظر می‌رسد.

پیمان مودت ایران و آسه آن:

نظر به ظرفیت های فراوان این اتحادیه، امضای اسناد الحاق ایران به تاک توسط «محمد جواد ظریف» وزیرامورخارجه چشم انداز جدیدی را در روابط کشورمان با این منطقه سیاسی و اقتصادی از جهان گشوده و زمینه را برای توسعه همکاری‌ با این بلوک منطقه‌ای بیش از پیش فراهم آورده است.

به عبارت دیگر امضای توافقنامه تاک سبب شد تا ایران به طور رسمی‌ با پیوستن به آن بتواند از ظرفیت های پنجمین قدرت اقتصادی دنیا برای توسعه تعاملات اقتصادی خود استفاده کند.

از دیگر سو، خروج امریکا از برجام و فشارهای غیرقانونی که در زمان «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری سابق امریکا بر ایران اعمال شد، سبب شد جمهوری اسلامی ایران فرصت بیشتری برای بحث و گفت وگو در خصوص نحوه گسترش روابط دو جانبه با این بلوک منطقه‌ای داشته باشد.

تاک که در فوریه سال ۱۹۷۶ از سوی کشورهای اندونزی، مالزی، تایلند، فیلیپین و سنگاپور به امضاء رسید و بر اساس اصلاحیه ای که در سال ۱۹۸۷ صورت گرفت، مقرر شد که کشورهای دیگر خارج از حوزه جنوب شرق آسیا نیز بتوانند به عضویت در این پیمان منطقه ای درآیند.

هند و چین نخستین کشورهایی بودند که در سال ۲۰۰۳ در جزیره بالی اندونزی اسناد پیوستن به تاک را امضاء کردند و تا سال ۲۰۰۹ میلادی ۱۶ کشور از جمله آمریکا به این پیمان منطقه ای پیوستند و اتحادیه اروپا نیز پس از انجام برخی اصلاحات که اجازه عضویت نهادهای غیردولتی را نیز در آن گنجاند، به عضویت 'تاک' در آمد.

این پیمان منطقه‌ای در حال حاضر دارای ۳۵ عضو است که مراکش، مصر، شیلی، نروژ، برزیل و انگلستان به ترتیب تازه ترین کشورهایی هستند که به تاک پیوسته اند.

در پایان می‌توان گفت منطقه آسه آن با بیش از ۶۵۰ میلیون نفر جمعیت، از ظرفیت های اقتصادی فراوانی برخوردار است و می تواند بازار مناسبی برای ایران به شمار آید.

نظر به اهمیت این بلوک منطقه‌ای، در حال حاضر اکثر کشورها و اتحادیه‌های مهم مانند اتحادیه اروپا درصدد استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی این منطقه هستند و ایران نیز می‌تواند با توسعه زیرساخت ها و افزایش صادرات به این منطقه بتواند گوی سبفت را از سایر رقبای خود برباید.

از دیگر سو به سبب نیاز کشورهای این منطقه به انرژی، امید آن می‌رود که ایران بتواند نقش مهمی را در پر کردن خلاءهای موجود در این بخش انرژی در منطقه آسه آن ایفا کند.

همچنین پیش بینی می‌شود در صورت رفع تحریم های ظالمانه آمریکا علیه ایران بتوانیم در آینده شاهد رونق همکاری‌های اقتصادی میان دو طرف باشیم.