خاطر آشفته گیلان از کابوس زلزله رودبار

به گزارش ایرنا، آخرین روز خرداد ۱۳۶۹ بود؛ کسی خبر نداشت در پس آرامش شبانه تکراری، نیمه شب اندام زمین را لرزشی مهیب فراخواهد گرفت که تا سالیان سال در ذهن ها ماندگار شود، زمین رودبار چنان لرزید که همه را تا مدت ها در بهت و شوک فرو برد، زمین لرزه ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ رودبار-منجیل با بزرگی ۷.۴ موجب کشته شدن ۴۰ هزار نفر ، ویران شدن شهرهای رودبار و منجیل، و آسیب دیدن بیش از ۷۰۰ روستا و بسیاری از سازه های عمرانی در استان گیلان شد.

گیلان این پردیس سبز ایران با ۲ و نیم میلیون نفر جمعیت بعنوان یکی از پرتراکم ترین استان های کشور بر روی گسل های متعددی قرار گرفته که عبارتند از گسل شمال البرز، گسل آستارا ، کلیشم ، لاهیجان ، منجییل ، جیرنده.
ثبت بیش از ۳۰۰ زمین لرزه با بزرگای متوسط سه تا پنج  (MN) ،توسط دستگاههای لرزه نگاری از سال ۱۳۷۰ تاکنون در استان گیلان، نشان از زمین ساخت جنبا و لرزه خیزی بالای این استان دارد.
بر اساس اطلاعات دریافتی از مرکز لرزه شناسی گیلان در حال حاضر گسل البرز بسیار فعال به نظر می رسد و احتمال دارد بسیاری از زمین لرزه های گیلان و مازندران نتیجه جابه جایی در طول این گسل باشد.
تمرکز کانونی زمین لرزه های سده گذشته و دگرشکلی مشاهده شده در رسوبات جوان و ستبر نهشته های بستر کاسپین جنوبی در سوی باختر، به عنوان نشانی از گسترش ساختارهای پیش رونده چین و گسل، با سوی جنبش خاوری به سامانه گسلی آستارا نسبت داده شده است.
مهمترین رویداد لرزه ای گستره رودبار، زمین لرزه ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ با بزرگی ۷.۴ است که موجب کشته شدن ۴۰ هزار نفر ، ویران شدن شهرهای رودبار و منجیل، و آسیب دیدن بیش از ۷۰۰ روستا شد.

زلزله رودبار تجربه تلخی که باید از آن درس گرفت

زلزله ۶۹ رودبار شاید تقدیری نوشته شده بر پیشانی این سرزمین بود اما پیشگیری از حوادث اینچنینی تا حد توان و امکان علمی و نیز مدیریت بحران مسائلی است که این گونه حوادث گوشزد می کنند.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان این رویداد تلخ را تجربه ای گرانسنگ و نقطه عطفی بر نگاه جامعه و حوزه مدیریت بحران نسبت به رویدادها و حوادث غیرمترقبه ای چون زمین لرزه در مناطق پر جمعیت خواند.
مسلم امانی اظهار داشت: پس از وقوع زلزله رودبار نخستین شیوه نامه ساختمان و مسکن کشور (آیین نامه ۲۸۰۰) به همراه نقشه راه طرح جامع توسعه مناطق شهری و روستایی تدوین و چندین بار ویرایش و به روز رسانی شد.

آیین نامه هم کاری از پیش نبرد

با این همه به گفته آگاهان، به رغم تدوین این آیین نامه ها مواردی از بی توجهی در ساخت و سازها در گیلان از کلانشهر رشت تا روستاها دیده می شود که یکی از این مناطق خطرساز مسکن مهر رودبار است.
مراکز مهمی از جمله مسکن مهر، بیمارستانها و مراکز تجاری را نیز می توان نام برد. همچنین در مسیر آزادراه قزوین رشت، خطوط انتقال نیرو، خط راه آهن و سکونت گاه های روستایی مواردی از ساخت و ساز های غیر اصولی و بدون رعایت نکات فنی همچنان دیده می شود.

چه باید کرد

مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان در خصوص راهکار کاهش مخاطرات زمین لرزه گفت: با توجه به قرار داشتن گیلان روی گسل ها سازه‌ها نباید روی گسل‌ها ساخته شوند.
امانی با بیان این که مطالعات تدقیق گسل شهری کلانشهرها در اولویت برنامه های استان قرار گرفت افزود: از قرار معلوم با حمایتهای استانداری و شهرداری رشت طرح مورد نظر اجرایی شد تا اطلاعات پایه بر روی زمین به متولیان امر ساخت و ساز ارائه شود تا گسل‌های مهم شهر و روستا را به‌خوبی بشناسند و با توجه به قوانین نظام مهندسی ساختمان و آیین نامه های اجرایی در هنگام احداث پروژه های زیربنایی و روبنایی جهت توسعه و عمران شهری و روستایی اجرا نمایند.

وی تصریح کرد: با توجه به گستردگی و جایگاه حساس لرزه زمین ساختی استان از دیدگاه احتمال رخدادهای آتی لرزه ای در کلان شهر و شهرهای دیگر، همینطور میزان جمعیت روزافزون در معرض خطر زمین لرزه نیازمند اراده مسئولان، تدوین راهبردهای طرح جامع شهرهای بزرگ و به دور از تغییرات آنی مدیریتی، همگرایی بین دستگاههای اجرایی و تربیت نیروی کارشناسی کارآمد در همکاری هدفمند در حوزه مطالعات لرزه خیزی و زمین شناسی زمین لرزه هستیم.

ایران از لرزه خیزترین نقاط جهان

ایران یکی از مستعدترین کشورهای لرزه خیز جهان است. رییس مرکز لرزه نگاری گیلان با بیان این مطلب گفت: با توجه به توسعه شهرها، روستاها و آبادی های در مناطق مختلف کشور، تقریباً اکثر مناطق جمعیتی یا بر روی گسل یا در حوالی و نزدیک آن قراردارند که بسیاری از این گسل ها دارای پتانسیل لرزه خیزی است.
احمد شکر زاده اظهار داشت: از آنجا که عمدتاً تمرکز جمعیتی در شهرها و روستاهای کشور قرار دارد، بی شک این نقاط بیشتر می‌توانند در معرض خطر زمین لرزه های بزرگ باشند. لذا رصد فعالیت گسل‌ها و ثبت زمین‌لرزه‌ها بخصوص خرد لرزه ها که عموماً توسط تجهیزات تخصصی ایستگاههای لرزه نگاری انجام می شود، می تواند کمک بزرگی به پیش آگاهی و آمادگی بیشتر مردم در مواجهه با پدیده مهمی همچون زمین لرزه و نیز بهره گیری از این اطلاعات در امور زیربنائی مناطق مختلف کشور و به عبارتی جامع تر مکمل امور مدیریت بحران زلزله در مناطق شهری و روستائی باشد.
حالا که هم علم و هم تجربه به مدد مردم آمده بی توجهی به اینگونه نگرانی ها دیگر قابل بخشش نیست. بی شک با توجه به قرار گرفتن گیلان بر روی گسل های متعدد، تجربه تلخ زلزله های فاجعه بار، اجرای هرگونه طرح عمرانی و احداث سازه ها باید با توجه به وضعیت زمین شناسی و آیین نامه های اجرایی باشد.
گذشتگان اگر علم کافی در خصوص زمین شناسی و لرزه نگاری نداشتند بر آنها چندان حرجی وارد نیست اما اکنون دیگر بی توجهی به جان مردم پذیرفتنی نیست.