برنامه موشکی سعودی ها صدای آمریکا را درآورد

کارشناسان مسایل منطقه معتقدند که سه عامل مهم باعث شده که رژیم سعودی به دنبال ساخت موشک های بالستیک باشد و در این مسیر از کارشناسان و متخصصان چینی یاری بگیرد، موضوعی که مقامات واشنگتن را نگران و به واکنش واداشته است.

از مهم ترین مسایلی که موجب شده رژیم سعودی به فکر ساخت و توسعه برنامه موشکی خود باشد، جنگ یمن می باشد؛ جنگی که از ششم فروردین ماه سال 1394 از سوی ائتلاف متجاوز عربی – آمریکایی به سرکردگی سعودی علیه مردم بی دفاع یمن شروع شده و تاکنون نیز ادامه دارد.

در چند سال اخیر رزمندگان یمنی موفق شده اند با دستیابی به ساخت و توسعه فناوری موشک های بالستیک و پهپادی موازنه جنگ را تغییر دهند، به حدی که سعودی ها با استفاده از سامانه های گرانقیمت پدافند هوایی «پاتریوت» و دیگر سامانه های پدافندی غربی هم نتوانسته اند با موشک ها و پهپادهای یمنی مقابله کنند، از این رو سعودی ها که در حدود هفت سال گذشته نتوانسته اند به نتیجه دلخواه خود در تجاوز به یمن برسند، به فکر ساخت موشک های بالستیک با کمک چین افتاده اند.

به اعتقاد کارشناسان مسایل منطقه، رقابت با فناوری موشکی جمهوری اسلامی ایران دلیل دوم ساخت موشک های بالستیک توسط سعودی ها می باشد، اقدامی که به نظر تا رسیدن به نقطه مطلوب، فاصله بسیاری دارد.

دلیل سوم، پیگیری شتابنده هژمونی (قدرت برتر) عربی توسط سعودی ها می باشد که سران ریاض فکر می کنند این مسیر می تواند آنها را به این رویا نزدیک نماید.

در حالی که سعودی ها به طور محرمانه به دنبال ساخت موشک های بالستیک می باشند و قرارداد این مساله را با چینی ها منعقد کرده اند، اما واشنگتن به عنوان همپیمان راهبردی ریاض در دوره «جو بایدن» با این مساله به چند دلیل مخالف است.    

در همین مسیر سناتور آمریکایی «ادوارد مارکی» ضمن هشدار درباره شعله‌ور شدن آتش رقابت تسلیحاتی در غرب آسیا، توقف برنامه ساخت موشک بالستیک توسط سعودی‌ها را خواستار شده است.

مارکی سه شنبه گذشته در پیامی توئیتری اعلام کرد که «گزارش‌ها درباره اینکه چین در حال کمک به برنامه موشک بالستیک عربستان سعودی است، عمیقاً نگران کننده بوده، اما غافلگیر کننده نیست».

این عضو کمیته روابط خارجی سنای آمریکا و کمیته فرعی امور غرب آسیا معتقد است که «کنگره باید لایحه منع سلاح‌های کشتار جمعی سعودی‌ها را تصویب کند تا از برنامه تسلیحاتی نامشروع آنها جلوگیری شود، چرا که این مساله می‌تواند آتش رقابت تسلیحاتی در منطقه را شعله‌ور کند».

مارکی بهار امسال به همراه سه سناتور آمریکایی دیگر، لایحه «توقف فعالیت‌های مربوط به توسعه تسلیحات کشتار جمعی» را ارائه کرده بود که در آن آمده است، هدف این لایحه «احیای نظارت و برداشتن گام‌هایی در راستای ممانعت از دسترسی به فناوری‌های حساسی خواهد بود که می‌توانند مسیر عربستان سعودی برای دستیابی به سلاح اتمی را هموار کند».

هشدار مارکی پس از آن مطرح شد که شبکه «سی‌ان‌ان» در گزارشی اعلام کرد، گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که سعودی ها با کمک چین در حال ساخت موشک‌های بالستیک هستند.

در ابتدای این گزارش به نقل از سه منبع اطلاعاتی آمریکایی آمده است: عربستان در گذشته موشک‌های بالستیک از چین خریداری کرده است، اما تاکنون هرگز قادر به ساخت (و استفاده) این گونه موشک‌ها نبوده است.

سی‌ان‌ان افزود: تصاویر ماهواره‌ای به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که پادشاهی سعودی در حال حاضر موشک های بالستیک را حداقل در یک مکان تولید می‌کند.

طبق اعلام سی ان ان، «دولت بایدن اکنون با پرسش‌های فزاینده‌ای مبنی بر اینکه آیا پیشرفت‌های موشکی بالستیک عربستان می‌تواند به طور چشمگیری پویایی قدرت منطقه‌ای را تغییر دهد و تلاش‌ها برای گسترش مفاد توافق هسته‌ای با ایران به‌منظور محدود کردن فناوری موشکی خود را پیچیده‌تر کند، مواجه است. (تقویت مفاد برجام) هدف مشترک عربستان، آمریکا، اروپا، اسرائیل (رژیم صهیونیستی) و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس است».

«جفری لوئیس» یک کارشناس تسلیحات و استاد موسسه مطالعات بین‌المللی «میدل‌بری» معتقد است، درحالی‌که توجه جهانی معطوف به برنامه موشکی ایران است، به همان میزان به برنامه عربستان برای توسعه و تولید موشک‌های بالستیک توجه نمی‌شود.

به گفته لوئیس، «تولید موشک‌های بالستیک از سوی عربستان نشان می‌دهد که هرگونه تلاش دیپلماتیک برای کنترل و مهار اشاعه موشکی (در منطقه) مستلزم درگیر کردن برخی بازیگران منطقه‌ای دیگر مانند عربستان و اسرائیل است که موشک های بومی خود را تولید می‌کنند. برنامه عربستان برای تولید موشک‌های بالستیک موجب پیچیده‌تر شدن معادلات منطقه‌ای خواهد شد، زیرا این کشور علاوه بر اینکه رقیب منطقه‌ای ایران است، شریک مواضع آمریکا، اروپا، اسرائیل و امیرنشین‌های دیگر خلیج فارس برای کنترل تهران نیز هست.

بنا بر اعلام سی ان ان، هر نوع واکنش دولت جو بایدن به همکاری موشکی ریاض - پکن، به‌دلیل ملاحظات دیپلماتیک، حساس است؛ زیرا واشنگتن به‌دنبال ازسرگیری تعاملات با چین در عرصه‌های مختلف، از جمله تغییرات آب‌وهوایی، بازرگانی و شیوع «ویروس کرونا» است. «سیا» و شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز تاکنون از واکنش به این گزارش خودداری کرده‌اند، اما در مقابل سخنگوی وزارت خارجه چین گفته است که این کشور و عربستان «شریک راهبردی همه‌جانبه» هستند و از جمله با هم مراوده نظامی دارند و «این گونه همکاری‌ها ناقض هیچ‌یک از قوانین بین‌المللی نیست و با کنوانسیون منع سلاح‌های کشتار جمعی نیز مغایرت ندارد».

همکاری موشکی چین و عربستان از چه زمانی آغاز شد؟

پس از پایان جنگ تحمیلی رژیم بعث صدام علیه ایران، «ملک فهد» شاه وقت عربستان و شاهزاده «سلطان بن عبدالعزیز» وزیر دفاع وقت این کشور تصمیم گرفتند با چین تماس بگیرند. ملک فهد به دو پسرش، یعنی «بندر بن سلطان آل سعود» سفیر وقت عربستان در ایالات متحده و برادرش «خالد بن سلطان آل سعود» که در آن زمان فرماندهی پدافند هوایی عربستان را برعهده داشت، ماموریت داد تا با پکن برای خرید و نصب مخفیانه موشک‌های بالستیک گفت وگو کنند. در همان زمان بندر بن سلطان به‌طور خصوصی با «هان شو» همتای چینی وقت خود در واشنگتن، تماس گرفت و پرسید که آیا پکن به ریاض موشک می‌فروشد یا خیر؟، پاسخ چین همان موقع مثبت بود، همان‌طور که «هنری کیسینجر» سیاستمدار و دیپلمات سابق آمریکایی در کتابش به آن اشاره کرده است، بندر بن سلطان به پاکستان سفر کرد و در آنجا با مقامات چینی به‌طور مخفیانه ملاقات داشت.

در ژوئیه ۱۹۸۵، بندر بن سلطان برای اولین بار پس از سه دیدار مخفیانه، به پکن سفر کرد تا درباره جزئیات خرید موشک‌های بالستیک از چین با دولتمردان پکن بحث و گفت وگو نماید. در دهه ۱۹۹۰ خالد بن سلطان معاون وزیر دفاع وقت عربستان‌ عقیده داشت که رشد اقتصادی سریع چین دیر یا زود پکن را به یک قدرت نظامی بزرگ تبدیل خواهد کرد و ریاض باید نقش چین در خاورمیانه را مد نظر قرار دهد. در همان حال عمده نیاز ریاض به تسلیحات نظامی را غرب و به‌ویژه آمریکا تامین می‌کرد. همکاری ریاض و واشنگتن در اکثر حوزه‌ها در سال‌های قبل باعث می‌شد تا نقش آمریکا در تامین تسلیحات مورد نیاز عربستان روزبه روز افزایش یابد.

«نیوزویک» در سال ۲۰۰۷‌ در گزارشی اعلام کرده بود که چین به‌طور مخفیانه به عربستان موشک‌های بالیستیک پیشرفته‌ای را با تایید آمریکا فروخت. بر اساس این گزارش در همین سال چین به‌طور مخفیانه موشک‌های بالیستیک میان‌برد «دانگ فنگ» (دی اف-۲۱)‌ با سوخت جامد را به عربستان سعودی فروخت، ولی تحویل آن به چند سال بعد موکول شد. این معامله از جهات مختلف نه تنها برای ریاض بلکه برای پکن نیز جالب‌ توجه بود، چرا که تمایل چین به افزایش فروش تسلیحات پیشرفته در خاورمیانه را نشان می‌داد. همچنین پکن علاقه خاصی به تجهیز عربستان سعودی به فناوری پیشرفته نظامی داشت، زیرا ریاض نقش مهمی در تامین انرژی این کشور به‌ویژه در بخش نفت ایفا می‌کند.

در ادامه و در سال ۲۰۱۴ ریاض تمایل خود را برای خرید جنگنده چندمنظوره «تاندر» (جی اف- ۱۷) چین اعلام کرد. در سال ۲۰۱۴ چین اقدام به ارسال موشک بالیستیک میان‌برد دانگ فنگ (دی اف-۳ آ) به عربستان نمود و ریاض برای اولین‌بار در رژه نظامی در آن سال آن‌ها را به نمایش گذاشت‌. تا پیش از انتشار گزارش اخیر سی‌ان‌ان، برخی از تحلیلگران آمریکایی بر این باور بودند که عربستان توانایی پرتاب موشک‌های پیچیده با سوخت مایع را ندارد.

اطلاعات و اخبار موجود نشان می دهد که حدود سه سال است که همکاری پکن – ریاض در عرصه ساخت موشک های بالستیک آغاز شده و واشنگتن نیز این موضوع را می داند، ولی تاکنون اقدامی در این باره نکرده است.

بنا بر اعلام سی‌ان‌ان، سرویس های جاسوسی آمریکا سه سال پیش (۲۰۱۹) کاخ سفید را از آغاز همکاری چین و عربستان برای پایه‌گذاری برنامه موشکی سعودی مطلع کرده بودند، هرچند این موضوع به طور محرمانه اعلام شده بود، اما دولت «دونالد ترامپ» در آن زمان اعضای کلیدی کنگره را در جریان این اطلاعات نگذاشت. سران وقت حزب «دمکرات‌» در کنگره آمریکا همان زمان نیز با انتقاد از دولت ترامپ، او را متهم می کردند که در قبال مقامات عربستان رویکردی ملایم دارد و در همین راستا ترامپ تاکید داشت که خریدهای تسلیحاتی سعودی از آمریکا اهمیت دارد و هزاران خانواده آمریکایی از آن درآمد دارند و منتفع می شوند!

کارشناسان مسایل منطقه معتقدند که عدم واکنش ترامپ در آن زمان، به عربستان امکان داد تا برنامه موشک‌های بالستیک خود را به طور محرمانه ادامه دهد و همین مساله رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه را افزایش خواهد داد.

نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که با توجه به خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در چند ماه گذشته و همچنین تغییر عنوان نیروهای آمریکایی مستقر در عراق از نظامی به مستشاری، یانکی ها به هیچ وجه از منطقه خاورمیانه چشم‌پوشی نخواهند کرد و در عین حال نیاز کشورهای منطقه به تسلیحات نظامی و عطش پکن برای حضور بیشتر در منطقه و رقابت با واشنگتن، شرایط مناسبی را برای چین فراهم کرده تا هم زمینه حضور و نفوذ پکن در معادلات سیاسی اقتصادی منطقه افزایش یابد و هم سهم فروش تسلیحات چینی به‌ویژه موشک‌های بالستیک در منطقه افزایش یابد، اقدامی که مطمئنا رقابت تسلیحاتی در غرب آسیا را افزایش خواهد داد.

کارشناسان مسایل منطقه همچنین معتقدند، با توجه به رقابت ریاض با ابوظبی در به دست آوردن «هژمونی» کشورهای عربی و راه اندازی اولین نیروگاه هسته ای امارات در سال گذشته میلادی (2021) می‌توان پیش‌بینی کرد که روند برنامه هسته‌ای عربستان که شامل احداث نیروگاه اتمی است، شتاب بیشتری خواهد گرفت تا ریاض از ابوظبی در این زمینه عقب نماند.