ذخیره در جای گاز میدان آرش یک تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت درجای این میدان نیز ۴۲ میلیون نفت خام تخمین زده شده است؛ این میدان گازی که از سوی ایران "آرش" و از سوی دو کشور کویت و عربستان "الدورا" نامیده می‌شود، ده‌ها سال است به جهت تعیین سهم ایران و کویت، به موضوعی برای مناقشه دو کشور تبدیل شده است.
اهمیت میدان آرش علاوه بر حضور لایه‌های نفتی و گازی با مقدار زیاد میعانات گازی، حفظ حاکمیت کشورمان بر آب‌های این منطقه و مناقشه مرزی است که طی ده سال اخیر توسط کشور کویت بوجود آمده است. بر اساس اطلاعات موجود و قوانین بین‌المللی نظیر عمق آب و فاصله تا سرزمین خشکی، مرز دریایی در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی تعیین شده که همین مرز مورد قبول و تاکید کشورمان است.
میدان نفتی و گازی آرش یکی از میادین توسعه نیافته استراتژیک کشورمان است که مشترک با ناحیه بی طرف بین کویت و عربستان است. امتداد ساختمان میدان آرش در آب‌های ایران و ناحیه بی طرف بین کویت و عربستان، به میدان الدوراء کویت می‌رسد که از سال ١٩٧۵ در حال بهره‌برداری است.
طبق این مرز حدود چهل درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش، در آب‌های ایران قرار دارد. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخائر درجا اقدام به حفر یک حلقه چاه اکتشافی (چاه شماره یک آرش) نمود که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول کشورمان است. طی ۱۱ سال گذشته کشور کویت با مستمسک قرار دادن نتایج لرزه نگاری انجام شده توسط شرکت شل برای این کشور، اقدام به تعریف خط مرزی جدید نموده که بر اساس این مرز کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی میدان قرار می گیرد، اما این مرز هیچگاه مورد پذیرش کشورمان قرار نگرفته است.
در دولت‌های نهم و دهم تعیین تکلیف تمامی میادین مشترک در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت و اقدام برای تولید از میدان آرش به شرکت نفت فلات قاره ایران سپرده شد که برداشت لرزه‌نگاری سه بعدی از بخش ایرانی میدان آرش (بر اساس مرز قدیمی) یکی از کارهای مثبت انجام شده توسط این شرکت به شمار می‌رود. در ادامه، طرح توسعه میدان نهایی شد و عملیات ساخت پایه میدان آرش کلید خورد. به موازت فعالیت‌های انجام شده تلاش‌ها برای رفع مناقشه مرزی و امضای معاهده تحدید حدود نیز توسط معاونت امور بین الملل وزارت نفت آغاز شد.
پس از اعلام سفر امیر کویت به کشورمان در سال ١٣٩٣، معاونت امور بین‌الملل وزارت نفت با همکاری کارشناسان ذیربط اقدام به تعریف سناریوهای مختلف مرزی جهت امضای تفاهم نامه فی ما بین رییس جمهوری کشورمان و امیر کویت نمود. این در حالی بود که عملیات ساخت پایه آرش نیز در شرف اتمام بود و این سازه آماده نصب در موقعیت تعیین شده بود، اما متاسفانه پس از سفر امیر کویت، به شکل ناگهانی تمامی فعالیت‌های این میدان به حالت تعلیق درآمد و در سکوت خبری پایه ساخته شده برای این میدان نیز تغییر کاربری داده و برای نصب در یک میدان دیگر آماده شد.
به این ترتیب توسعه این میدان از دستور کار خارج شد. با این حال به دلیل عدم انجام فعالیت توسعه‌ای در بخش عربی میدان، امکان مهاجرت نفت و گاز منتفی بود، اما متاسفانه طی یک سال گذشته تفاهم‌نامه‌ای بین کشورهای عربستان و کویت جهت توسعه این میدان امضا و کشور کویت متولی توسعه این میدان شده است. به این ترتیب در غفلت مسئولان وزارت نفت (به ویژه مسئولان سابق این وزارتخانه)، عملیات توسعه در بخش عربی میدان آرش به پایان رسیده و به زودی بهره برداری از این میدان آغاز می‌شود؛ این در حالی است که کشور کویت بشکل مداوم تاکید بر سهم ١٠٠ درصدی این کشور از میدان الدوره داشته و موجودیت میدان آرش را به رسمیت نمی‌شناسد. در سال های گذشته کم تحرکی دیپلماسی نفتی کشورمان در میدان آرش تا آنجا پیش رفت که حتی توسعه این میدان مشترک بسیار مهم در لیست طرح‌های مدل جدید قراردادهای نفتی نیز قرار نگرفت و عملاً تمامی فعالیت‌ها و اقدامات انجام شده در دولت‌های قبل متوقف شد و حتی اقدامات انجام شده نظیر ساخت پایه (جکت) آرش نیز از بین رفت.
آخرین تحول در خصوص میان نفتی – گازی آرش به تاریخ پنجم فروردین سال جاری (۱۴۰۱) باز می گردد؛ پیش از این قرار بود که با تعیین حدود مرزی در این میدان گازی مشترک، استحصال گاز از آن هم به شکل مشترک میان سه کشور پیش برود، ولی عربستان و کویت، در تاریخ یاد شده و بدون حضور ایران، قراردادی برای توسعه این میدان امضا کردند و به دنبال این اقدام، در تاریخ ۶ فروردین خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان طی سخنانی این توافق را غیرقانونی خواند.
خطیب‌زاده اعلام کرد: بر اساس مذاکرات پیشین، هرگونه اقدام برای بهره‌برداری و توسعه میدان آرش باید با هماهنگی و همکاری هر سه کشور انجام شود.
متعاقب این سخنان، وزارت نفت هم از آغاز اقدامات ایران برای حفاری در این میدان خبر داد.
"جواد اوجی" وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران هشتم فروردین ماه سال جاری (۱۴۰۱) در حساب شخصی خود در توئیتر در خصوص میدان مشترک آرش نوشت: «عملیات حفاری در میدان آرش بزودی آغاز می شود».
وی افزود: مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده و بزودی با نصب پایه (جکت)، عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد؛ گرچه ما مایل به مذاکره و همکاری برای توسعه میادین مشترک هستیم و اقدامات یکجانبه، مانع اجرای طرح مذکور نخواهد گردید.
در تاریخ نهم فروردین دو اتفاق دیگر نیز روی داد؛ ابتدا «احمد ناصر الاحمد الصباح» وزیر خارجه کویت در جریان کنفرانس مطبوعاتی مشترک با «ژان ایو لودریان» همتای فرانسوی‌اش اعلام کرد که «میدان گازی الدوره یک موضع سه جانبه میان این کشور، عربستان و ایران است»، اما با گذشت ساعاتی وی با تغییر سخنانش که معلوم بود تحت فشار آنها را بیان کرده، مدعی شد، میدان نفتی - گازی آرش (الدورا) صرفا کویتی - سعودی است و ایران در این زمینه، طرف ما نیست و آنچه در نشست خبری مطرح شد در خصوص مدارات فلات قاره است».
اتفاقات روی داده در موضوع میدان نفتی – گازی آرش (الدورا) و به رقم توافقات و اسناد موجود نشان می دهد که کویت تحت فشار عوامل خارجی اقدام به تغییر نگرش خود در این موضوع کرده است؛ نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که جمهوری اسلامی ایران باید بر اساس حق طبیعی و قانونی خود اقدامات اکتشافی در این میدان نفتی گازی را همچون ۲۷ میدان مشترک با دیگر همسایگان پیگیری و از حقوق ملت ایران کوتاه نیاید و از آن چشم پوشی نکند.
نکته مهم دیگر هم اینجاست که پرونده میدان آرش می تواند محکی بر شعارهای دوستی و حسن همجواری همسایگان جنوبی باشد؛ همانها که قاعدتا نباید حمایت های ایران را زمان هجوم صدام حسین در آغاز دهه میلادی قرن گذشته، از یاد برده باشند.
نظر شما