نشست ادبی «ذکر جمیل سعدی» به تبیین تأثیرگذاری وی بر شاعران پارسی پرداخت

به گزارش ایرنا، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز چهارشنبه در نشست ادبی «ذکر جمیل سعدی»، پس از مقدمه‌ای مفصل با تأکید بر اشعار و نثر سعدی گفت: بی‌گمان فردی نیست که پیام‌های سعدی به گوش او نرسیده و از آن محظوظ نشده باشد وقتی بلبل در گوش سعدی و بر همه ما فریاد می‌زند «دانی چه گفت مرا آن بلبل سحری/تو خود چه آدمیی کز عشق بی‌خبری»، نمایش‌گر بخش بزرگی از شخصیت چند بعدی و چندگانه شیخ شیراز است.

دکتر علی‌اکبر صیادکوه،  بیان کرد: از همه بخش‌های آثار شعر سعدی چهره پر احساس، شهودگر، آگاه و پرجنب و جوش کسی پیداست که از افتادن در دام سکون روزمرگی بیزار است و با هستی در پیوند است و در نظرش هر ورقی از درخت دفتر معرفت روزگار است.

وی تصریح کرد: سخن گفتن از چنین شخصیتی که همیشه در زیر ذره‌بین ادیبان و علما و دانشمندان بوده است کاری سخت و دشوار است و از سویی بسیار آسان و در هر برگ از آثار سعدی موضوعات فراوانی را می‌توانیم پیدا کنیم و بیابیم، ویژگی‌های که خود چنانکه آن را نامیده چون گلستان و بوستان و مرغزاری پیراسته است که هر صحنه از آن چنان دل را صید می کند که نمی‌داند به کدامین سوی بنگرد، مانند عکاسی که اجزای تمام هستی را عکسبرداری کرده و در آثارش با ظرافت و لطافت فراوان نقل کرده است.

صیادکوه گفت: وقتی در چنین فضایی وارد میشویم تا می‌خواهیم از صحنه‌های جذاب تصویری بگیریم، صحنه ناب دیگری جلوه‌گر می شود و خواننده و عکاس حیران و مبهوت می شود و این امر مدام در آثار سعدی تکرار می شود در هر گوشه ای از آن می‌توان مرواریدهای بسیاری را صید کرد بنابراین سخن گفتن درباره سعدی همانگونه که سبک غالب آثار سعدی، «سهل ممتنع»، یعنی سهل و دشوار است.

وی با مقایسه شخصیت سعدی و آثارش با سایر ادبای بزرگ ایران زمین گفت: اگر شاعران بزرگی فارسی چون: فردوسی، مولوی، نظامی و حافظ، که آثار بلامنازعی را در ادبیات فارسی آفریده‌اند با هم مقایسه کنیم می‌بینیم که این این شاعران فقط در یک حوزه درخشیده‌اند؛ نظامی در مثنوی عاشقانه مولوی، در حوزه ارجمند غزل و مثنوی پررمز و رازآلود عرفانی فردوسی در عرصه حماسه و حافظ با تمام قدرتمندی زبانی و ادبی فقط در حوزه غزل صاحب نظر است، ولی وقتی در آثار سعدی اندیشه کنیم می‌بینیم که وی در میدان‌های مختلف وارد شده و در همه آنها تبدیل به نقطه عطفی در ادبیات فارسی شده است.

این استاد زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: برای مثال اگر تاریخ نثر فارسی را بنگریم خواهیم دید که با نثری ساده و بی‌پیرایه آغاز و به واسطه جریان‌های مختلف در طی ادوار دچار دشواری شده و در قرن ششم می‌بینیم که نثر فارسی چنان دشوار و پیچیده شده که وقتی به دست شیرازی دیگری، یعنی وصاف الحضره شیرازی می‌رسد،‌ آن را مصنوع‌تر می‌کند، کاری که با همشهری نزدیکش کاملاً متفاوت است. وی ادامه داد: در این عصر که نثر دارد به سمت پیچیدگی می‌رود، نثری که باید پشتیبان نظم و شعر باشد و نباید به شعر تشبه کند، سعدی متوجه این نقص می‌شود و دوباره با زبان ساده با موزون خود جریان نثر فارسی را به سمت سلامت می‌برد.

وی با بیان اینکه این امر نشان می‌دهد هنرهای اصیل خود به راحتی تسلیم نمی‌شوند، افزود: سعدی البته شاعر جامع‌الاطراف است و حتی اگر از دیدگاه طنز پردازی به زبان سعدی آثار سعدی بنگریم طنزهایی لطیف و زیبایی را می‌بینیم.

این عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با ذکر چند حکایت چون: مؤذن بدآواز و  علت ترک سماع توسط سعدی در گلستان تأکید کرد: چنان که من در یکی از کتاب‌هایم به نام «مقدمه‌ای بر نقد زیبایی‌شناسی سعدی» گفته‌ام، حساسیت سعدی به صدا و شنیدن بیش از حساسیت او به صورت زیباست.

 وی با بیان حکایت چگونگی ترک سماع سعدی در گلستان‌، بیان کرد: که اگر مراد سعدی از بیان آن، تنها طنز لطیفی که در آن است نبوده باشد، از این مقوله متفاوت، با بخشیدن دستار خود به مطرب و قوال بدآواز به شکرانه رسیدن به حرف شیخ، نتیجه‌گیری عالی می‌کند.

صیادکوه تصریح کرد: همچنین در عرصه مثنوی‌سرایی اخلاقی کمتر شاعری را می‌بینیم که مثنوی‌های او به این درجه عالی رسیده باشند البته تفاوتی بین عالی بودن نثر و شعر سعدی نمی‌توان قائل بود چنانکه همیشه بین محققان این اختلاف است که آیا گلستان زیباتر است یا بوستان.

وی ادامه داد: از دیگر سو هنجارشکنی‌هایی که سعدی در اشعارش به کار می‌برد، بسیار حساب شده است و اشعار به نحوی هستند که حتی یک کلمه از آن را اگر در شعر جابه‌جا کنیم، تنظیم مطالب به هم می‌ریزد. وی با بیان حکایت شکسته شدن سر پارسا به وسیله مطربی مست و البته شکسته شدن بربط، گفت: تضاد شخصیتی که در این داستان وجود دارد بسیار قابل توجه است قاعدتاً منتظریم که کنش پارسا این باشد که محتسب خبر کند، سیلی به صورت مست بزند، او را دشنام دهد، که همه این‌ها هنجار روزگار است، ولی پارسا با هنجارگریزی درستی، فردا صبح با مشتی سیم و زر به سراغ مست می‌رود و می‌گوید که دیشب مست بودی و معذور، بربط تو شکسته شد و این زر برای خرید بربط توست.

وی ادامه داد: سعدی در پایان حکایت چنین نتیجه‌گیری اخلاقی می‌کند که: «از آن دوستان خدا بر سرند/ که از خلق بسیار بر سر خورند»، مثال عملی از زندگی پیامبر اسلام (ص) است در حالی که در کوچه‌های مکه بر سر پیامبر خاکستر می‌ریختند، ایشان تحمل می‌کردند و در جدال با معارضان برنمی‌آمدند.

وی تأکید کرد: از موجی که سعدی در میان معاصران و ادبای پسین خود ایجاد کرده و تغییر و تحولی که در عرصه شعر و نثر فارسی ایجاد کرده است، به سادگی نمی توان از آن گذشت.

ویژه برنامه گرامیداشت سعدی شیرازی با عنوان ذکر جمیل سعدی، به همت  محفل ادبی قند پارسی اداره کل کتابخانه‌های عمومی فارس با حضور دکتر علی اکبر صیادکوه، دکتر غلامرضا کافی  استاد دانشگاه شیراز و دکتر نجمه دری، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، شعرخوانی شاعران، پخش کلیپ و... برگزار شد.

اول اردیبهشت ماه در تقویم جمهوری اسلامی ایران به نام روز بزرگداشت سعدی شیرازی نامگذاری شده است.