منتظری: مراقب تصویرسازی از ایران در جشنواره‌های جهانی باشیم/ معلم: برای سینما بیانیه ندهیم

به گزارش خبرنگار سینمایی ایرنا، این دوره جشنواره کن به دلیل حضور اصغر فرهادی در قامت یکی از دوران بخش رقابتی جشنواره، یک نماینده از سینمای ایران در بخش «دوهفته با منتقدان» و دو فیلم از کارگردانان ایرانی در بخش «مسابقه»، مورد توجه بسیاری از ایرانیان بود.

در همین رابطه، رضا منتظری، فعال رسانه که در این دوره از جشنواره حضور داشت، به ایرنا گفت: جشنواره کن هفتادوپنجم از این حیث برای من بیشتر حائز اهمیت بود که ایرانی­‌تر بود. از نظر اینکه آقای فرهادی به عنوان داور در این دوره حضور داشت. همچنین از سینمای ایران، یک فیلم در بخش دوهفته با منتقدان که بخش مهمی است، حضور داشت و دو فیلم، یکی به اسم ایران و دیگری به نمایندگی از سینمای ایران که یکی عنکبوت مقدس بود و دیگری، برادران لیلا در بخش مسابقه حضور داشتند. البته که برپایی چتر سینمای ایران در بازار فیلم کن نیز از دیگر وجوه ایرانی جشنواره امسال بود.

امید معلم، فعال رسانه نیز که در جشنواره کن امسال حضور داشت، به ایرنا گفت: جشنواره کن همچون دیگر جشنواره‌­های مهم دنیا، ویترینی از سینمای جهان است. آثاری از کشورهای مختلف در جشنواره ثبت‌­نام می­‌کنند. یک هیات انتخاب وجود دارد و دبیر جشنواره معمولا با هیات انتخاب در تماس است. یک سیاست­‌های کلی دارد و بر اساس این، فیلم ­هایی را در بخش­‌های مختلف انتخاب می­‌کنند. ما نمی‌­توانیم تعیین کنیم که چه آثاری در جشنواره کن حضور پیدا کنند چرا که اساسا ما تعیین­‌کننده نیستیم.

عنکبوت مقدس ارتباطی با سینمای ایران ندارد

منتظری درباره فیلم پرحاشیه کن ۲۰۲۲ یعنی عنکبوت مقدس گفت: عنکبوت مقدس ارتباطی با سینمای ایران ندارد. فیلمی است که محصول مشترک ۴ کشور اروپایی است و اصلا هیچ ارتباطی به سینمای ایران ندارد. یک کارگردان ایرانی دارد که ساکن ایران نیست و بازیگر خانم این فیلم، سال­‌ها است که در ایران سکونت ندارد و در فرانسه زندگی می­‌کند.

باید تکلیفمان را در مورد آثار وطنی روشن کنیم

وی افزود: این فیلم تکلیفش مشخص است اما فیلمی مانند برادران لیلا که شرایط متفاوتی نسبت به این فیلم دارد، تصویر مخدوشی از ایران به جهان ارائه می­‌دهد به‌­طوری­‌که مخاطب خارجی که تصوری از ایران ندارد، وقتی این فیلم را مشاهده می‌­کند، یک تصویر بسیار بدی از جامعه امروز ایران در ذهنش نقش می­‌بندد. بنابراین باید تکلیف را در مورد این آثار که در وطن تولید می­‌شوند و در جشنواره­‌های معتبر حهان، تصویری را علیه کشورمان نشان می­‌دهند، روشن کنیم.

عنکبوت مقدس محصول مشترک ۴ کشور اروپایی است و اصلا هیچ ارتباطی به سینمای ایران ندارددر همین رابطه معلم عنوان می‌­کند: نقد اجتماعی نشان­‌دهنده این است که در کشور ما، جریان گفت‌­وگو وجود دارد. فیلم برادران لیلا یک نقد اجتماعی است. یک فیلم ضدتحریمی است چون داستان فیلم در دوران ترامپ می­‌گذرد که تحریم­‌های بسیار سنگینی بر ایران اعمال کرده و فیلم نشان می­‌دهد که طبقه پائین جامعه، چقدر تحت فشار این تحریم‌­ها قرار دارد.

مدیرمسئول مجله دنیای تصویر ادامه می­‌دهد: فیلمساز (سعید روستایی)، این مساله را ندارد که از روی ایران عبور کند. فیلمساز، دغدغه کشورش را دارد. به هر حال شرایط اقتصادی کشور ما خوب نیست و وقتی فیلمساز در دل جامعه حضور دارد، نمی­‌تواند دکمه هشدار خود را روشن نکند و این شرایط اقتصادی را نبیند.

این روزنامه‌نگار با تعجب از اینکه چرا فضای کشور در مورد جشنواره کن، تا این اندازه زرد می­‌شود، گفت: چرا ما تا به این اندازه، توجهات را به روی فرش قرمز برده‌­ایم؟ سعید روستایی حرف­‌های خیلی مهم‌­تری در نشست به زبان آورد ولی آنها دیده نمی‌­شود و یک اتفاق بین دو بازیگر روی فرش قرمز، خیلی مورد توجه قرار می‌گیرد.

عنکبوت مقدس تصویری عقب‌مانده از ایران نشان می‌دهد

منتظری، در ادامه به فیلم عنکبوت مقدس اشاره می­‌کند و می­‌گوید: عنکبوت مقدس قرار بوده یک روایتی باشد از تاریخ معاصر که منجر به یک فاجعه اجتماعی شده است. قرار بوده برداشتی باشد از زندگی سعید حنایی که به قاتل عنکبوتی معروف بود. فیلم از لحظه شروع تا لحظه خاتمه، کاملا عامدانه دارد یک تصویر بدوی، عقب­‌مانده و متحجر از جامعه امروز ایران نشان می­‌دهد.

این منتقد ادامه می‌­دهد: در بخش پایانی این فیلم، همه مدافع سعید حنایی هستند و او حتی یک مخالف هم ندارد. یعنی به­‌جز خانم خبرنگار (زهرا امیرابراهیمی) همه موافق حنایی هستند و دارند او را تشویق و تحسین می­‌کنند و می‌­گویند این راه، باید ادامه پیدا کند و به این ترتیب، جلوی دادگاهش تحصن می‌­کنند، شعار می‌­دهند و از این حرکت، حمایت می‌­کنند. فیلم نشان می­‌دهد که ایرانی‌­ها، از هر سن و طیف فکری، طرفدار این خون­‌ریزی هستند.

عنکبوت مقدس نشان می‌دهد که ایرانی‌ها، از هر سن و طیف فکری، طرفدار این خون‌ریزی هستندقبل از تیتراژ پایانی عنکبوت مقدس از سالن خارج شدم 

منتظری می­‌افزاید: وقتی فیلم تمام شد، منتظر تیتراژ ننشستم چون قبل از آغاز فیلم، یک فیلمساز انگلیسی کنارم نشست و من با افتخار، راجع سینمای کشورم با او گپ زدم و گفتم که کارگردان این فیلم هم ایرانی است. در پایان، به­‌گونه­‌ای از کنار او بلند شدم و در تاریکی، از سالن خارج شدم چون گفتم او الان فکر می­‌کند که من هم یکی از این ­آدم­‌ها هستم که یک عقب­‌مانده متحجر است و امکان دارد هر لحظه، یک چاقو از جیبم دربیاورم و شروع به قتل­‌عام آدم­‌ها کنم.

منتظری، عنکبوت مقدس را فیلم بسیار ضعیفی می­‌داند و عنوان می‌کند: این فیلم دقیقا از بابت ضعف می­‌تواند هم­سو و هم­‌راستا با فیلم­‌هایی باشد که پیش از این علیه ایران تولید شده است. فیلم­‌هایی که وقتی ما آنها را دیدیم، فهمیدیم چه آثار ضعیفی بودند مانند بدون دخترم هرگز یا سنگ­سار ثریا، فیلم‌­هایی که نه ساختار فنی دارند و پر از شعارهای گل­‌درشت هستند علیه کشور ما.

در مقابل، معلم معتقد است که عنکبوت مقدس فیلمی است که می‌­توانست در بخش رقابتی جشنواره کن حضور داشته باشد. او در دلیل این ادعای خود می­‌گوید: فیلم قبلی عباسی (مرز) در جشنواره کن، برنده بهترین فیلم بخش نوعی نگاه شد. عنکبوت مقدس، بهترین فیلم فیلمسازش نیست که این را تمام منتقدان خارجی هم می­‌گویند و فیلم به همین واسطه، نمره متوسطی در نشریات جهانی به دست آورده ولی به لحاظ سینمایی، فیلم استانداردی است. از نظر سینمایی فیلم قابل‌توجهی است. چند جنبه در آن است که اثر را از جانب فنی، مورد توجه می­‌کند ازجمله موسیقی، تدوین و نوع فیلمبرداری آن.

معلم ادامه می­‌دهد: ما شاهد ساخت یک فیلم هستیم که در ایران تولید نشده و فیلمسازش، آن را با تفکرانی که داشته و تفکراتی که آن تهیه­‌کنندگان اروپایی ممکن است داشته باشند، در اردن جلوی دوربین برده است. تا جایی که می­‌دانم، فیلم قرار بوده در ایران ساخته شود اما نشده است. قطعا اگر فیلم در ایران ساخته می­‌شد، یک جور دیگر به تولید می­رسید و یک سری از موارد در فیلم نبود. من در مورد این فیلم نقدی دارم حالا که موافقان قاتل را نشان می­‌دهد، کمی مخالفان قاتل را هم نشان می­‌داد.

در مورد این فیلم نقدی دارم حالا که موافقان قاتل را نشان می­‌دهد، کمی مخالفان قاتل را هم نشان می­‌داد

این فعال رسانه ادامه می­‌دهد: فیلم، با همه نقدهایی که به آن وارد می­‌کنیم یا نمی­‌کنیم، ساخته شده است. حالا نباید ناگهان یک واکنش عجیبی نشان دهیم که فیلمساز را به نماد تبدیل کنیم. این اتفاق، فیلم را مهم­‌تر می­‌کند. ما اگر می­‌خواهیم پاسخی به هر نوع فیلمی دهیم، باید با فیلمسازی­‌مان بدهیم.

بیانیه دادن ها کمکی به سینمای ما نمی کند

معلم با بیان اینکه فیلمی ساخته شده و حالا راهش این نیست که بیائیم و راجع آن بیانیه بدهیم، گفت: این بیانیه دادن­‌ها کمکی نمی‌­کند. طی روزهای اخیر، چند نفر که سینمایی هم نیستند، به من گفتند که عنکبوت مقدس را دیده‌­ای؟ یعنی این کار انجام شده تا تمام مردم ایران این فیلم را تماشا کنند.

وی ادامه ­می‌­دهد: وقتی کارگردانی از ایران می­‌رود، طبیعی است که عنکبوت مقدس می­‌سازد. ما هر چقدر هم که بیانیه بدهیم، آن فیلم اکران می­‌شود و این حرکات، به فروش فیلم کمک می‌­کند. اکنون در غرب می­‌گویند این فیلمی است که مفهومی دارد که ما برویم و ببینیم که ایرانی­‌ها از چه موضوعی عصبانی هستند.

برخی سلبریتی‌های ما، خودتخریبی ملی و فرهنگی می‌کنند

معلم همچنین به مصاحبه ترانه علیدوستی واکنش نشان داده و می­‌گوید: از خانم علیدوستی سوالی می‌­پرسند و ایشان در پاسخ، یک سری از مسائل را مطرح می­‌کنند. من ممکن است با بعضی از مسائل زاویه داشته باشم اما مساله این است که ما همیشه از هنر توقع داریم.

منتظری هم در نقد رفتارهایی از این دست در جشنواره‌­های خارجی از سوی سلبریتی­‌های وطنی گفت: واقعا یک عده از سلبریتی­‌های ما متاسفانه حاضر هستند به قیمت خودتخریبی وطنی و فرهنگی، اظهارنظرهایی داشته باشند تا فقط دیده شوند و احیانا کرنشی هم جلوی غربی­‌ها کنند که یک جایزه‌­ای هم به آنها داده شود. یک هنرمند وقتی که به نمایندگی از کشور خود در جشنواره‌­ای بین‌­المللی حضور پیدا می­‌کند، آیا نماینده فرهنگی کشور خودش هست یا نه؟ آیا باید از کشور و ملیت خودش دفاع کند یا آن را تخریب کند؟

از همین مردم به فرش قرمز کن رسیده اید

برخی سلبریتی‌های ما اظهارنظرهایی دارند تا فقط دیده شوند و احیانا کرنشی هم جلوی غربی‌ها کنند که یک جایزه‌ای هم به آنها داده شود.وی ادامه می­‌دهد: اگر چنین نیست و این آزادی‌­ها نیست، شما چگونه به اینجا رسیده­‌اید و چگونه توانسته‌­اید در این مملکت کار کنید و درآمدهای آنچنانی و میلیاردی داشته باشید. از کجا مطرح شده‌­اید و از کجا رفته‌­اید روی فرش قرمز جشنواره‌­های خارجی شرکت کرده‌­اید؟ از همین کشور و از همین خاک رفته‌­اید.

منتظری ادامه داد: مردم همین خاک و حکومت همین آب و خاک به شما کمک کرده تا به اینحا برسید. درد من اینجاست که ما ایرانی‌­ها، به هر کجا که می­‌رویم، فراموش می‌­کنیم و دچار یک استحاله فرهنگی شده‌­ایم و طی آن، عقبه خود را فراموش می­کنیم. خیلی دوست داریم خودمان را در تضاد با سیاست­‌ها و جریان حاکم نشان دهیم و این­‌گونه می­‌خواهیم خود را مطرح کنیم درحالی که مشغول خودزنی هستیم.

ایران، صاحب گفتمان و صاحب سینما است

معلم در بخش پایانی صحبت­‌های خود و در واکنش به داوری اصغر فرهادی در کن ۲۰۲۲ گفت: حضور جهانی ایران در هر شاخه از ورزش، هنر و حوزه­‌های مختلف دیگر مهم است. پدرم همیشه می­‌گفت: تریبون‌­ها را رها نکنید، احمق‌­ها جای شما را می‌­گیرند. من خیلی به این اصل معتقد هستم. اگر سینمای ما دارای تریبون است، باید از آن تریبون حمایت کنیم و در این راستا، چه دولت و چه مردم کشور باید حمایت کنند. حالا ممکن است در برخی اوقات، آسیب‌­هایی را به همراه داشته باشد که ما باید بزرگ­‌تر از این حرف­‌ها باشیم که وقتی از آسیب ضربه می­‌خوریم، نگوئیم که دیگر نباید حضوری جهانی داشته باشیم بلکه باید اتفاقا حضور داشته باشیم.

معلم با بیان اینکه سینما، جنبه مهم یک تمدن است، افزود: باید این نکته مهم را در نظر گرفت که کشورهای زیادی صاحب سینما نیستند. اینکه ما صاحب سینما و صاحب گفتمان هستیم، خیلی در دنیا مهم است و باید این گفتمان را حفظ کنیم حتی اگر در جایی رئیس هیات داوران نباشیم و تنها داور باشیم. یک جا قرار باشد فیلم­‌مان در بخش مسابقه باشد اما ناگهان بگذارند در بخش دوهفته با منتقدان. هیچ اشکالی ندارد. همین که حضور پیدا کنیم، نام ایران می­‌ماند و این خیلی جذاب است.

منتظری هم در این رابطه اظهار داشت: با اینکه پرچم کشورمان در جشنواره‌­های سینمایی جهان به اهتزاز درمی­‌آید و نام ایران می­‌درخشد، قطعا موافق هستم اما با این مخالفم که حضور سینماگران ایرانی در جشنواره‌­های جهانی در هر بخش و قامتی بخواهد باعث شود که دستاوردهای کشورمان نادیده گرفته شود و فرهنگ کشورمان دچار یک نوع ویرانی شود و تصویری مخدوش از جامعه امروز کشورمان به جهانیان عرضه شود.

هفتادوپنجمین جشنواره فیلم کن با پذیرش فیلم عنکبوت مقدس که توهینی آشکار به ساحت امام رضا (ع) بود و اعطای جایزه بهترین بازیگر زن به زهرا امیرابراهیمی، حواشی متعددی را در میان ایرانیان سراسر جهان به وجود آورد.