مناسبات ایران و ترکمنستان روی دور تند توسعه/ خراسان رضوی با سه گذرگاه مرزی در خط مقدم همکاری‌ها

به گزارش ایرنا، ترکمنستان، به عنوان همسایه شمالی ایران، در کنار تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان و ازبکستان پنج کشور محصور در آسیای مرکزی هستند که برای انجام تبادلات تجاری خود، نیازمند مرزهای امن زمینی و مسیرهای جاده ای مطمئنی هستند و ایران سریعترین، امن‌ترین و کوتاه‌ترین مسیر برای دستیابی این کشورها به آبهای آزاد است.

از آن میان ترکمنستان، با هزار و ۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک با ایران، به عنوان دروازه آسیای مرکزی از جایگاه بسیار ویژه ای در بخش تجارت بین المللی منطقه برخوردار است.

بررسی آمار پنج ماهه مبادلات تجاری بین دو کشور ایران و ترکمنستان نشان می دهد که از ابتدای دولت سیزدهم بیش از یک میلیون تن کالا به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار بین ایران و ترکمنستان مبادله شده است که این رقم رشدی ۸۰ درصدی را در مقایسه با بازه زمانی مشابه نشان می دهد.

با این حال می طلبد رتبه ایران به عنوان یکی از ۱۰ کشور طرف تجارت با ترکمنستان به جایگاه بالاتری دست یابد.

چشم انداز تبادلات تجاری ۱۰ میلیون تنی

البته می توان رشد ۸۰ درصدی تبادلات اقتصادی بین ایران و ترکمنستان را پیش درآمد افق تازه مناسبات دو کشور پس از ۳۰ سال همسایگی از سال ۱۹۹۱ میلادی تاکنون دانست و مطابق گفتگوهای رد و بدل شده اخیر بین مسوولان ۲ کشور، ۱۰ میلیون تن مبادلات کالا بین دو همسایه را می توان چشم انداز معقولی از توسعه روابط  اقتصادی ایران و ترکمنستان دانست.

تاکنون سفرهای متعددی از سوی روسای جمهور و وزیران خارجه ۲ کشور به تهران و عشق آباد انجام شده و زنجیره ای از توافقات و گره گشایی ها برای توسعه روابط دوجانبه صورت گرفته است.

به عنوان نمونه در جریان سفر ماه گذشته رییس‌ جمهور ترکمنستان به ایران، در مجموع ۱۳ سند همکاری بین دو کشور امضا شد اما در این میان ۹ سند همکاری در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری، حمل و نقل، سرمایه‌گذاری، فناوری های نوین، محیط زیست، ورزشی، انرژی، قضایی، آموزشی و تحقیقاتی و گردشگری در حضور روسای جمهور دو کشور به امضا رسید.

ترکمنستان بی‌طرف در جهان و طرفدار توسعه روابط با همسایه

سفیر ایران در عشق آباد به تازگی در گفتگویی که با پایگاه اطلاع رسانی رهبری KHAMENEI.IR  انجام داد، گفت: اصولاً ترکمنستان کشور بی‌طرفی در مناسبات بین‌الملل است و دو بار هم این بی‌طرفی را در سازمان ملل اعلام و تأکید کرده است که وارد هیچ گروه‌بندی‌ بین‌المللی، سیاسی و امنیتی نمی‌شود، سفر اخیر رییس جمهور ترکمنستان هم برای همه‌ دنیا و هم برای خودشان این پیام را داشت که ایران جزو اولویت‌های روابط خارجی‌شان است.

غلام‌عباس ارباب خالص افزود: به همین خاطر، رهبر انقلاب هم فرمودند که مواظب مداخلات بعضی از کشورها باشید. قطعاً طرف ترکمنستانی روی این موضوع کار خواهد کرد. آن‌ها هم می‌دانند حساسیت ما نسبت به چه کشورهایی است.

سفیر ایران در ترکمنستان ادامه داد: ترکمن‌ها قائل به حفظ مناسبات همسایگی مثبت و امن با ما هستند. رئیس‌جمهور قبلی ترکمنستان به من گفت امنیت شما امنیت ماست و امنیت ما امنیت شماست و ما این مساله را به‌خوبی مدنظر داریم. ما هم می‌دانیم شما نسبت به چه کشورهایی حساسیت دارید و ما به‌تناسب سیاست خارجی‌مان‌ ارتباطاتی با دنیا داریم، اما مطمئن باشید که ارتباطات ما با آن‌ها تهدیدی را متوجه شما نخواهد کرد.

ارباب خالص افزود: هم‌جواری ما با ترکمنستان ظرفیت‌های ما را در حوزه ترانزیت بسیار بالا برده است. ما چهار گذرگاه گمرک مرزی داریم و تمام تجارت ترانزیت منطقه‌ای ایران با آسیای مرکزی از طریق ترکمنستان انجام می‌شود و بالعکس تمام تجارت منطقه ای ترکمنستان نیز از طریق جمهوری اسلامی ایران یا به غرب یا به جنوب ختم می‌شود.

توسعه ترانزیت محلی و منطقه ای

سفیر ایران در ترکمنستان گفت: اخیراً هم همکاری‌های خوبی صورت‌گرفته و همکاری‌های ترانزیت ما از همکاری‌های دوجانبه به همکاری‌های چندجانبه با قزاقستان، چین و تاجیکستان گسترش پیداکرده است و از جنوب هم با عمان، قطر، هند و روسیه همکاری داریم.

ارباب خالص ادامه داد: ترکمن‌ها در یکی دو سال اخیر روی همکاری‌های دریایی ما حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند و از طریق بندر ترکمن، امیرآباد و بندر انزلی می‌خواهند ارتباط ایجاد کنند تا ظرفیت را بالا ببرند که بتوانند از طریق بندرعباس، بندر شهید رجایی و چابهار به دریای آزاد دسترسی‌ پیدا کنند. ما هم با این رویکرد مثبت قرار است همکاری‌های آبی‌مان را گسترش بدهیم.

وی گفت: همکاری‌های ریلی‌مان نیز با ایجاد راه‌آهن سه‌جانبه قزاقستان، ترکمنستان و ایران از نقطه سرخس در خراسان رضوی گسترش پیدا کرده و به اینچه‌برون در استان گلستان رسیده است که این گسترش، ظرفیت همکاری‌های تهران و عشق آباد را خیلی بالا برده و باعث جلب توجه کشورهایی مثل چین، هند و روسیه شده است تا از این طریق بتوانند ارتباطاتشان را برقرار کنند.

ایران معبر انتقال برق و انرژی

سفیر ایران در عشق آباد خاطرنشان کرد: در حوزه انتقال انرژی شامل سوخت و برق، ترکمنستان روی کشور ما حساب ویژه‌ای باز کرده است. آغاز انتقال آن‌هم سال قبل با سوآپ گاز به آذربایجان در سفر آقای رئیسی به ترکمنستان کلید خورد که الآن دارند افزایش می‌دهند و اکنون ارمنستان نیز دومین کشوری است که می‌خواهد از این ظرفیت استفاده کند و احتمالا عراق هم در آینده‌ نزدیک از این ظرفیت استفاده خواهد کرد.

ارباب خالص گفت: در حوزه‌ برق هم آن‌ها به‌دنبال ترانزیت برق از کشور ما به کشورهای ثالث از جمله ترکیه هستند. کشور ما برای انتقال گاز و برق مسیر بسیار مطمئنی است و ترانزیت و سوآپ می‌تواند پیوندهای ما را در حوزه همکاری‌های راهبردی چندین برابر کند.

توسعه روابط قطع شده با ترکمنستان

نماینده مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی، سفر پیش روی رییس جمهور ایران به ترکمنستان را با اهمیت خواند و گفت: توسعه روابط و سفر مسوولان کشور به کشورهای همسایه، نه تنها برای استانهای مرزی همچون خراسان رضوی بلکه برای کشور در مسیر رفع مسائل و مشکلات بسیار حائز اهمیت است.

حجت الاسلام نصرالله پژمانفر، روابط ایران با ترکمنستان را دارای سابقه و تجربه طولانی دانست و گفت: این ارتباطات در دولت قبل به دلایلی به حداقل کاهش پیدا کرد و عملا قطع شد که اکنون در دولت سیزدهم، این روابط با رونق همراه شده است، سفر پیش روی رییس جمهور کشورمان به ترکمنستان می تواند در حوزه آب، انرژی و تجارت تاثیر خاصی بر استان خراسان رضوی و همچنین در بعد ملی برای کشور داشته باشد.  

تحول تجارت و ایجاد گذرگاه های جدید مرزی کلات 

وی فعالیت دوباره مرزها و بازارچه های مرزی بین ایران و ترکمنستان را بسیار با اهمیت توصیف کرد و گفت: در این میان باز شدن بازارچه های جدید مرزی بین خراسان رضوی با ترکمنستان و توسعه فعالیتهای اقتصادی می تواند در دستور کار قرار گیرد.

نماینده مشهد و کلات در مجلس خاطرنشان کرد: در دهه های گذشته یک گمرک و بازارچه مرزی در محدوده روستای سنگدیوار شهرستان مرزی کلات با ترکمنستان فعال بوده است که اکنون این گذرگاه مسدود است.

پژمانفر ادامه داد: از آنجا که شهرستان کوهستانی و مرزی کلات در یک بن بست جغرافیایی در شمال خراسان رضوی قرار دارد، بازگشایی این گذرگاه مرزی به شکل گمرک یا بازارچه مرزی، می تواند موجبات توسعه محلی منطقه و رونق تولید و صادرات در استان را فراهم کند و در ابعاد ملی نیز توسعه روابط ۲ کشور را عمق بخشد.

تعمیق روابط با ایران، اولویت ترکمنستان

نماینده شهرستان های قوچان و فاروج در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به سفر ماه قبل «سردار بردی‌ محمداف»، رییس‌جمهور ترکمنستان به ایران گفت: پس از استقرار دولت سیزدهم، اراده مشترکی برای توسعه روابط بین ایران و ترکمنستان شکل گرفته است و رییس جمهور ترکمنستان تعمیق روابط با ایران را به عنوان یک اولویت برای کشورش در نظر دارد.

علی آذری افزود: در دیدار بردی محمداف با مسوولان عالیرتبه کشور، بر بازگشایی و فعالیت بیشتر همه مرزهای بین دو کشور تاکید شد تا فعالیت‌های تجاری ترانزیتی و سیاسی از جمله در مرز باجگیران و بازارچه مرزی این منطقه از سر گرفته شود.

وی سیاست خارجه دولت و مجلس را مبتنی بر روابط با کشورهای همسایه دانست و گفت: در نشست مشترک رییس جمهور ترکمنستان و هیات همراه وی با رییس و جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، بر توسعه همکاری ها در استانهای مرزی تاکید شد و مطالبات مردم شهرستان مرزی قوچان در خراسان رضوی برای آغاز فعالیت تجاری و گمرکی مرز باجگیران مطرح شد.

تسریع در اجرای توافقات، راه جبران کمبودهای گذشته

نماینده قوچان و فاروج گفت: یکی از راههای جبران کاهش روابط دو کشور در دوره های گذشته، شتاب در اجرای توافقات و تعهدات دوطرف در دوره پیش رو است از آن جمله توسعه واحدهای تجاری در مرز باجگیران و تقویت فرصت های محلی در استان های گلستان و خراسان رضوی در خصوص توسعه مناسبات تجاری و مرزی است.

وی ادامه داد: یکی از آسیب هایی که گریبانگیر توسعه تجارت در مرز باجگیران (شهرستان قوچان) شده، وجود برخی ناامنی‌ها است که در کشورهای اطراف منطقه وجود داشته و همین مساله موجب برخی نگرانی ها برای همسایه شمالی شده است.

آذری گفت: بر اساس اظهارات وزیر کشور، ظرفیت ایران و ترکمنستان در دوره جدید برای تبادل و ترانزیت ۱۰ میلیون تن کالا در سال پیش بینی شده است و ما نیز معتقدیم بخشی از این ظرفیت ترانزیتی می تواند از طریق مرز باجگیران انجام شود.

وی ادامه داد: حضور موثر رییس جمهور ترکمنستان در ایران حکایت از اراده این کشور برای اجرای توافقنامه های اقتصادی، سیاسی و ترانزیتی است و امیدواریم با بازگشایی و توسعه ترددهای تجاری در مرزهای کشور، به ویژه مرز باجگیران، با ترکمنستان، شاهد آغاز دوره جدیدی از همکاری و روابط سیاسی و اقتصادی بین دو کشور باشیم.

به گزارش ایرنا، چهارشنبه هفته جاری آیت الله سیدابراهیم رئیسی، رییس جمهوری اسلامی ایران در رأس هیأتی عالیرتبه از مقامات سیاسی و اقتصادی کشورمان برای شرکت در ششمین اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر به ترکمنستان سفر می‌کند.

رئیس جمهور در این سفر علاوه بر شرکت و سخنرانی در اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر، با روسای جمهور کشورهای حاضر در اجلاس نیز دیدار و گفت وگو خواهد داشت.

هرچند بررسی نحوه همکاری‌ کشورها پیرامون موضوعات دریای خزر هدف اصلی این نشست است اما پیگیری مصوبات سفرهای قبل و بسط زنجیره گره گشایی ها میان دو کشور در دستور کار قرار می گیرد.

در اثبات این زنجیره گره گشایی ها باید به سفر ماه قبل سردار بردی محمداف، رییس جمهور ترکمنستان به ایران و دیدارش با رهبر معظم انقلاب اشاره کرد، پیش از این سفر بود که  زمزمه از سرگیری ترانزیت مستقیم جاده ای از خاک ترکمنستان به کشورهای آسیای مرکزی به گوش رسید و چند روز بعد ترانزیت زمینی از سرخس خراسان رضوی به ازبکستان فراهم گردید و اکنون چند روزی است ترانزیت زمینی از مرز لطف آباد این استان به ازبکستان نیز از سرگرفته شده است.

هر چند راه زیادی تا رسیدن به نقطه مطلوب در روابط تجاری ایران و ترکمنستان مانده است، اما سفر فردا آیت الله رئیسی به عشق آباد و ادامه رایزنی ها به زنجیره توافقات به دست آمده خواهد افزود، توافقاتی که در گام نخست توسعه تجارت، صادرات و روابط دو جانبه محلی در استانهای مرزی همچون خراسان رضوی را فراهم خواهد کرد و از طرفی به استحکام روابط عمیق اقتصادی ۲ کشور منجر خواهد شد.

خراسان رضوی از شمال و شمال شرق ۵۳۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکمنستان دارد که این مرز در محدوده شهرستان های قوچان، درگز، کلات، سرخس و صالح‌آباد واقع است.

ترکمنستان دارای چهار گذرگاه در ایران است که گذرگاه مرزی سرخس، لطف آباد، باجگیران (هر سه در خراسان رضوی) و اینچه برون (در گلستان) با ایران است که عمده ترددهای تجاری ریلی و جاده ای به ترتیب از طریق سرخس، اینچه برون و لطف آباد انجام می شود.