ازدواج آگاهانه و موانع پیش روی آن

به گزارش ایرنا این روزها بحث افزایش ازدواج و فرزندآوری بسیار داغ است یکی از مقدمات و پیش زمینه های افزایش جمعیت همان ضرورت ازدواج و تشکیل خانواده است.

برای ثبات یک ازدواج و شکل گیری درست آن هم ضرورت ازدواج آگاهانه مطرح می شود که مشاوره های روانشناسی و حقوقی پیش از ازدواج و لزوم استمرار مشاوره های روانشناسی در طول برقراری یک زندگی مشترک از جمله این ضرورت ها است.

در این راستا خبرگزاری ایرنا با مشارکت موسسه مردم نهاد "ئاواتی ژیانه وه" ۲ متخصص این حوزه و یک جوان سنندجی که به تازگی ازدواج کرده است میزگردی برگزار کرده است.

موسسه مردم نهاد "ئاواتی ژیانه وه" سنندج در حوزه آسیب‌های اجتماعی با تاکید بر آسیب‌های رفتاری زیر نظر معاونت امور جوانان اداره کل ورزش و جوانان استان فعالیت دارد و از سال ۱۳۹۹ فعالیت خود را شروع کرده است.

مهمانان این میزگرد نیز عبارت بودند از انور دستباز عضو هیات علمی دانشگاه کردستان، امیرمحمد زندی وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی و یک جوان سنندجی که به تازگی ازدواج کرده است.

عضو هیات علمی گروه مشاوره دانشگاه کردستان و مشاور در این گفت و گو با اشاره به اینکه ازدواج مقوله‌ای فوق‌العاده پیچیده و چند وجهی است که متغیرهای بسیاری در آن دخالت دارد گفت: زندگی گذشته فرد، سبک تربیتی خانواده، فرهنگ جامعه، قوانین و مقررات نوشته و نانوشته، شرایط اقتصادی، برهه زمانی و... در ازدواج دخیل هستند.

انور دستباز ادامه داد: اگر با ساده سازی ازدواج به یکی از موارد اشاره شده بخواهیم آسیب‌شناسی ازدواج را انجام دهیم، دچار خطا شده‌ایم در شرایط کنونی جامعه، بعضی از آیتم‌ها از جمله شرایط اقتصادی، شرایط اشتغال جوانان، ناامنی شغلی و... نیز تاثیر منفی بر مقوله ازدواج دارد.

دستباز افزود: آسیب های فرهنگی از جمله رسم و رسوم های دست ‌و پاگیر، دیگر عوامل تاثیرگذار بر ازدواج است چشم و هم چشمی و رسوم هزینه تراش بعد مهم آسیب شناسی ازدواج، خانواده است. خانواده ها آنگونه که باید و شاید، فرزندان خود را پرورش نداده اند خانواده هایی که با هم تعارض دارند و خانواده ای که از ابتدا به درستی شکل نگرفته، بر ازدواج دو جوان تاثیر دارد.
 

ایرنا: بعد اصلی تاثیرگذار بر ازدواج، خود فرد است؛ مهمترین پرسش این است که آیا این فرد به بلوغ رسیده است؟

دستباز: ما چهار نوع بلوغ داریم، بلوغ جنسی، بلوغ منطقی و شناختی و بلوغ هیجانی سه نوع از این بلوغ هستند مهمترین دلیل حضور در دادگاه‌ها نیز مرتبط با بلوغ هیجانی است چون فرد توانایی مدیریت و کنترل هیجانات خود مانند خشم، غم، اندوه و... را ندارد، بلوغ شغلی چهارمین نوع بلوغ است که در چندین سال اخیر با توجه به شرایط اقتصادی اضافه شده است.

وی اضافه کرد: دومین فاکتور مهم برای داشتن زندگی مناسب، داشتن مهارت‌های لازم است در عصر تکنولوژی، لازمه پیشرفت در هر شغلی، کسب مهارت است متاسفانه در جامعه اکنون، در امر ازدواج، جوانان به مهارت‌های مورد نیاز خود توجه نمیکنند.

دستباز ادامه داد: می بینیم جوانان مهارت‌های ارتباطی ضعیفی دارند. توانایی همدلی، توانایی شنونده خوب بودن، انتقاد پذیر بودن، توانایی مهارت حل مساله، درک متقابل و مهارت ابراز وجود صحیح از این جمله است. زوجین به جای حل مساله، مساله را تنش‌زا می کنند. عدم وجود این مهارت، مشکلات را بحرانی و بغرنج می کند جوانان باید مهارت ابراز وجود صحیح به معنای توانایی درخواست خواسته‌های خود بدون تحقیر و نابود کردن طرف مقابل را داشته باشند.

وی افزود: مساله سوم، اختلالات روانی از اضطراب و افسردگی گرفته تا اختلالات شخصی، دوقطبی، بایپلار، وسواسی و... است که زمینه مشکلات در ازدواج را فراهم می کند.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: در کنار تمام این موارد، آیتم چهارم، الگوهای ذهنی فرد است که ما بعنوان طرح‌واره آن‌ها را می شناسیم فرد در خانواده پرورش یافته، یک سری الگوها و طرح واره ها را از والدین خود گرفته، گاها این الگوها، الگوهایی ناکارامد، ناسازگار و مشکل آفرین است.

ایرنا: مشاوره ازدواج تا چه اندازه می تواند مانع طلاق شود و به شناخت طرفین کمک می کند؟

دستباز: در حوزه مشاوره و روانشناسی خانواده، چند مورد وجود دارد مشاوره قبل از ازدواج که بیشتر هدف آن شناخت زوجین از یکدیگر و تصمیم بر اساس این شناخت است. زوج درمانی مورد بعدی است که شامل زوج‌هایی است که ازدواج کرده اند اما هنوز دارای فرزند نیستند و نیازمند مشاوره هستند.

وی ادامه داد: بعد دیگر، خانواده درمانی است که شامل زوجهای دارای فرزند است که وجود فرزند و نقش او، مورد توجه قرار می گیرد در این موارد، تعارضات شدید به وجود آمده امکان جدایی زوجین را افزایش میدهد.

این مشاور و روانشناس اضافه کرد: مورد بعدی مشاوره ازدواج، شامل زوج هایی است که وارد مرحله طلاق می شوند در این جلسات مشاور کمک می کند تا فرد، نقاط ضعف خود را در رابطه شناسایی و در روابط بعدی مدیریت کند.

دستباز اضافه کرد: در مشاوره طلاق، حتی اگر موفق به اصلاح رابطه و از سرگیری زندگی مشترک نشویم مشاور به شناخت فرد از خود و دلایل شکست رابطه کمک می کند.مورد بعدی، مشاوره بعد از طلاق است که فرد بعد از بحران طلاق، دچار آسیب شده است و نیازمند کمک تخصصی مشاور است.

وی یادآور شد: در مشاوره قبل از ازدواج دو دسته افراد به ما مراجعه می کنند افرادی که دچار مشکلات حاد فردی هستند و برخلاف تشویق‌های دولت برای ازدواج، توصیه مشاور بر ازدواج نکردن آنها است چون این نوع ازدواج آسیب‌زا است مانند افرادی که به مواد مخدر اعتیاد دارند، افرادی که اختلال شخصیت دارند این افراد به دلیل ریسک شدیدی که دارند توصیه می شود تا زمانی که درمان نشده‌اند، ازدواج نکنند.

دستباز اضافه کرد: دسته دوم، شامل افراد عادی است که در مشاوره های قبل از ازدواج دو مورد بررسی می شود مورد اول هماهنگی‌های لازم از نظر مذهبی، فرهنگی، اقتصادی، موقعیت مکانی و موقعیت شغلی است هرچه هماهنگی بیشتر باشد، احتمال سازگاری و دوام رابطه بیشتر است. مورد دوم، برمی گردد به خود فرد که تا چه اندازه مهارت‌های ذکر شده را دارا است، تا چه اندازه قدرت سازگاری و همانگی دارد.

وی اظهار داشت: در مشاوره قبل از ازدواج، دو طرف را با هم بررسی می کنیم گاهی طرفین در زندگی شخصی خود مشکلی ندارند اما زمانی که در رابطه قرار می گیرند به دلیل ویژگی‌های مشترک، ناتوانی در کنترل و مدیریت هیجانات اصطکاک ایجاد می شود اما اگر فردی که دچار یکی از این مشکلات است، کنار فردی که نرمال است قرار بگیرد، آسیب کم می شود برای مثال فرد زودرنج در کنار فرد صبور.

دستباز افزود: اگر ریسک رابطه بالا باشد، هشدارهای لازم داده می شود و اگر ریسک رابطه کمتر باشد، مشاور شروع به آموزش می کند آموزش حل مساله، آموزش مهارت‌های ارتباطی، آموزش درک متقابل و آموزش مدیریت هیجانی از این جمله است.

این استاد دانشگاه گفت: اگر فرد مشاهده کرد خود و طرف مقابل بعد از آموزش، تغییر کرده اند، راه برای ازدواج هموار می شود اما گاهی با وجود ارائه آموزش‌ها باز هم تنش بالا است و ریسک ادامه رابطه آسیب زا وجود دارد و دو طرف نیز متوجه این موضوع می شوند.

وی اضافه کرد: در مرحله قبل از ازدواج، مشاوران به دنبال ساخت پازل طرفین هستند نه تراشیدن آن چونکه تراشیدن و اصلاح طرفین، برای مراحل بعد از ازدواج و در جهت تداوم رابطه است.

دستباز ادامه داد: متاسفانه بیشتر جوانان ما مهارت شناخت و مدیریت هیجانات خود را ندارند در نتیجه پیشنهاد مشاوران قبل از ازدواج، شرکت در دوره‌های هوش هیجانی است این آموزش‌ها فقط شامل جوانان در آستانه ازدواج نیست بلکه باید برای خانواده‌ها هم انجام شود خانواده‌های ما به شدت درگیر انتظارات هستند، درگیر راهکارهایی هستند که شاید در زمان خودشان کارایی داشته اما در این مقطع زمانی کارآمد نیست، سختگیری‌ها یا سهل انگاری‌هایی که می کنند، دید گزینشی نسبت به شخص مورد نظر برای ازدواج دارند.
 

امیرمحمد زندی وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی هم در رابطه با مبحث الزامی شدن مشاوره پیش از ازدواج گفت: در چندسال اخیر بحث بر سر این موضوع که مشاوره ازدواج باید الزامی شود، وجود دارد اما متاسفانه در حد بحث مانده است. موافق و مخالف‌هایی در مجلس و خارج از مجلس برای این بحث وجود دارد. تا به این لحظه، زیرساخت‌هایی که منتج به این شود که مشاوره قبل از ازدواج الزامی شود وجود ندارد.

وی با اشاره به بخشی از این زیرساخت ها اظهار داشت: بخش عظیم ازدواج‌ها در روستاها انجام می شود. بسیاری از روستاها چندماه دسترسی به شهر ندارند. در نتیجه بحث اول، ساخت زیرساخت‌های آن از لحاظ قانونی و حقوقی است که فعلا مهیا نشده است.

ایرنا: چه دلایلی بیشتر موکلین شما را به سمت طلاق کشانده و عامل ناپایداری ازدواج آنها چه بوده است؟ آیا مشاوره های روانشناسی و حقوقی در پایداری آن راهگشا است؟

زندی: در بخش بزرگی از موکلین طلاق ما، متقاضی طلاق بیشتر خانم‌ها هستند. بیشتر اختلافات نیز بحث اختلافات مالی است. در بحث ازدواج از نظر حقوقی متاسفانه زوجین هیچ اطلاعی از مواردی که امضا می کنند ندارند. تعهداتی که در سند ازدواج وجود دارد، جز مهریه که برای مرد تعهد ایجاد می کند، سنگینی مابقی تعهدات روی زوجه است. هرچند که اثبات این موارد در دادگاه سخت است، اما مواردی است که زوجه بتواند بر اساس آنها طلاق بگیرد.

وی ادامه داد: نکته اساسی که وجود دارد، حتی اگر زوجین شناخت کافی از موارد موجود در سند ازدواج داشته باشند، در زمان عقد خطبه، هیچگونه حق دخالتی ندارند چون معمولا ازدواج‌ها به دلیل نگاه سنتی و عرفی جامعه از طرف دو نفر معتمد طرفین به عنوان وکیل زوجین انجام می شود. وجود کلاس‌های مشاوره‌ای حقوقی قبل از ازدواج برای آگاه‌سازی طرفین نسبت به حق و حقوق خود که در قالب سند ازدواج امضا می کنند و ایجاد تعهد می کند، ضروری و راهگشا است. می توان حتی در زمان مشاوره خانواده قبل از ازدواج نیز به این موارد قانونی اشاره کرد.

ایرنا: شروط ضمن عقد چقدر می تواند بازدارنده یا مشوق باشد؟

زندی: خانم‌های مراجعه کننده به ما در چند سال اخیر، معمولا تنها شرطی را که می خواهند اعمال کنند، حق طلاق است. وکالت در طلاق یا به قول عامه حق طلاق، وکالت زوج به زوجه برای درخواست طلاق است. زوجه برای اجرایی کردن وکالت در طلاق باید حتما برای زوج وکیل بگیرد چون بر اساس شرع و قانون، خود توانایی طلاق شخص خود را ندارد.

دید و نگاه قانون به مقوله ازدواج، دید سنتی تشویقی است به این معنی که تلاش می کند هیچ قانون دست و پاگیری در زمینه ازدواج مقرر نشود. با توجه به اینکه در چندسال آینده با پدیده پیری جمعیت مواجه خواهیم شد، دولت تمام تلاش خود را برای انجام ازدواج آسان به کار خواهد گرفت و هیچ قانونی برای منع ازدواج وجود ندارد.

مشاوره حقوقی و قوانین قبل از طلاق

به گفته وی طلاق شامل ۲ نوع توافقی و یک طرفه است، نوع اول بر اساس توافق طرفین انجام می شود اما نوع دوم می تواند از طرف زوج یا زوجه مطرح شود. مرد در قانون هیچ دلیل و شرطی برای درخواست طلاق لازم ندارد. اما برای درخواست طلاق از جانب خانم، شروط ضمن عقد و مواردی که در سند ازدواج امضا شده است، شرایط طلاق را بر اساس مستندات و حکم دادگاه ایجاد می کند.

این حقوقدان افزود: مشاوره قبل از طلاق در بحث طلاق یک طرفه وجود ندارد و با داوری جایگزین می شود قبل از سال ٩١ تمام پرونده های طلاق‌ به داوری ارجاع می شد از سال ٩١ قانون حمایت از خانواده مصوب شد که بر اساس ماده ٢٥ این قانون، به صراحت بیان شده است در صورتی که زوجین متقاضی طلاق توافقی باشند، دادگاه باید موضوع را به مرکز مشاوره خانواده ارجاع دهد در این موارد طرفین می توانند تقاضای طلاق توافقی را از ابتدا در مراکز مذکور مطرح کنند.

وی ادامه داد: در صورت عدم انصراف متقاضی از طلاق، مرکز مشاوره خانواده موضوع را با مشخص کردن موارد توافق جهت اتخاذ تصمیم نهایی به دادگاه منعکس می کند زمان، فاصله و تعداد این جلسات نیز بر اساس بخش‌نامه های رئیس کل دادگستری هر استان تعیین می شود و قانون واحد کشوری ندارد.

زندی اضافه کرد: بر اساس این قانون، در طلاق یک طرفه الزام مشاوره قبل از طلاق وجود ندارد و فقط مساله داوری مطرح است که متاسفانه داورهایی که از جانب زوجین معرفی می شوند اصلا تخصصی در این زمینه ندارند و صرف شرایط قانونی از جمله متاهل بودن و عدم سابقه کیفری و... توانایی داوری را دارا می شود در اکثر موارد زوجین اقوام معتمد و درجه اول خود را بعنوان داور معرفی می کنند. در حالی که نهاد داوری به این دلیل ایجاد شد تا دو نفر که بی‌طرف هستند و از بیرون گود به زندگی این زوج نگاه می کنند ابراز نظر تخصصی کنند. طلاق در هر زمینه‌ای چه حقوقی چه روانشناختی و غیره، نیاز به اهل فن و تخصص دارد.

وی یادآور شد: مشکل دیگری هم که بحث مشاوره پیش از ازدواج با آن مواجه است و برای بسیاری از جمعیت جامعه آن را دور از دسترس کرده است عدم پشتیبانی بیمه ها و بیمه های تکمیلی از مشاوره روانشناسی یا حقوقی است. انتظار می رود قانونگذاران و مسوولان به این حوزه هم ورود کنند تا بیمه ها مشاوره را هم تحت پوشش قرار دهند.

ضرورت کنار گذاشتن احساسات در جلسات مشاوره

یک جوان سنندجی که تازه ازدواج کرده است هم در رابطه با دلایل دوری جوانان از مشاوره و ازدواج گفت: چند نفر از دوستانم قبل از ازدواج حتی در چندین جلسه مشاوره شرکت کرده بودند اما  کار آنان بعداز حدود ۶ ماه الی یک سال به جدایی و طلاق انجامید به همین دلیل من تصمیم گرفتم که خودم بیشتر مواردی که در زندگی برایم مهم است را با طرف مقابلم در میان بگذارم و هیچ گونه تعارف و خجالتی در میان نباشد.

سیروس رنجبر افزود: من فکر می کنم در کلاس های مشاوره کار با احساسات پیش می رود، به نظر می‌رسد در زمان مشاوره یکی از طرفین به دلیل مختلف یا احساسات نمی‌تواند به صورت کامل حرف خود را بیان کند و در برخی مواقع با مواردی کنار می‌آید اما در طول زندگی نمی‌تواند آن را عملی کند.

وی اضافه کرد: تمام حواشی های اضافی که امروز وارد ازدواج جوانان شده است مانند تهیه جهیزیه کامل و جامع و بدون هیچ کم و کسری، عروسی های گران قیمت و سالگرد های ازدواج، بالا رفتن سطح توقعات مادی، گرایش به تجمل‌گرایی و نوعی وسواس و سختگیری در نهایت موجب دلسردی در انتخاب همسر و ازدواج در جوانان می‌شود.

به گفته او امروزه مشکلاتی مانند اوضاع نابسامان اقتصادی که جوانان زیادی را درگیر کرده است و وجود بیکاری از عوامل مهم کمرنگ شدن ازدواج است و متاسفانه باعث دوری از ازدواج و گرایش به سمت روابط نامتعارف است.

شرکت کنندگان در این میزگرد در نهایت به این نتیجه رسیدند که بسیاری از موانع و ترس‌هایی که برای جوانان در مسیر ازدواج ایجاد می‌شود همین هزینه‌های گزاف، تشریفات و یک سری بدعت‌های غلط هستند.

امروزه برخی از جوانان به خاطر اینکه دیگران از مراسم و جشن عروسی آنان راضی باشند زیر بار بدهی‌های سنگینی می‌روند که یک جشن باشکوه برگزار کنند در صورتی که هزینه این جشن می‌تواند صرف زندگی زوجین شود و به طور قطع در خوشبختی آنها تاثیر بسیار بالایی خواهد داشت.