به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات ایرنا؛ مجمع ناشران انقلاب اسلامی همزمان با ایام شهادت شهید سیدعلی اندرزگو دوازدهمین نشست «طعم کتاب» را با محوریت نقد و بررسی کتاب «سفر صبح» با حضور محمد عزیزی، نویسندۀ اثر و جواد کامور بخشایش، منتقد ادبی، در مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار کرد.
در ابتدای این نشست، محمد عزیزی این کتاب را رمانی برگرفته از زندگانی شهید سیدعلی اندرزگو خواند و گفت: سفر صبح سعی کرده که ابعاد مختلف زندگی شهید اندرزگو را در قالب ادبیات و درک شرایط زمانی به گوش مخاطب خود برساند. سیدعلی اندرزگو چریکی انقلابی بود و سعی داشتم که بدون هرگونه شعاری وی را به جامعه معرفی کنم. اندرزگو با تیم و افراد محدود خود با فعالیت‌های شگرف در نقش‌های متفاوت برای پیروزی انقلاب کوشید. بازگویی این‌گونه مسائل در ادبیات ما لازم و ضروری است. من این کتاب را بر اساس شناخت خودم و از اسناد برجای مانده نوشتم و از هیچ نهادی برای نوشتنش دستور و سفارشی نگرفتم.
روایت و نگارش کتاب زندگی سیدعلی اندرزگو بدیع است
در ادامه جواد کامور بخشایش با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی و ارتباطات انقلابی سیدعلی اندرزگو، سفر صبح را اثری اقتباسی از زندگانی این شهید و پررنگ‌کننده ویژگی‌های شهید دانست و گفت: کتاب تلاش می‌کند زندگی مبارزاتی شهید اندرزگو را به تصویر بکشد و تمام هم و غم خود را برای ارائه بهترین نوع قالب داستانی، یعنی رمان، به کار برده است.
وی افزود: ویژگی منحصربه‌فرد این کتاب که از آن می‌توان به عنوان یک ابداع جدید نام برد، این است که اثر در دل خود که همان متن اصلی است، اسنادی را آورده است و به مخاطب ارائه می‌کند. منابع و اسناد در قسمت‌های مختلف به برجسته‌سازی ویژگی‌های مبارزاتی این شهید بزرگوار پرداخته است.
روش استفاده از اسناد و روایت‌ها در خلق کتاب «سفر صبح» خاص است
این منتقد ادبی همچنین روش استفاده از اسناد و روایت‌ها را خاص خواند و گفت: به نظر من کتاب به‌صورت صحنه به صحنه جلو می‌رود و در هر صحنه راوی‌های مختلفی شروع به روایت می‌کنند و شخصیت داستان را جذاب‌تر نشان می‌دهند. راوی‌ها همان اسنادی هستند که نویسنده با مهارت خاص خود، آن را به متن اصلی کشانده تا اطلاعات اصلی به‌طور مستقیم به مخاطب برسد.
کامور بخشایش که سابقۀ داوری در جایزۀ ادبی شهید سیدعلی اندرزگو را در کارنامۀ خود دارد، در ادامه با بیان اینکه سفر صبح جنبه‌های تاریخ‌نگاری‌اش برجسته‌تر از دیگر جنبه‌ها است افزود: کتاب در یک نگاه کلی یک روایت تاریخی است و با زبان و ویژگی‌های اسناد توانسته است تاریخ‌نگاری کند. تاریخ‌نگاری همان جریانی است که دشمنان در مقابل، دست به تحریف و تخریب آن زده است که حقایق برای جامعه و نسل‌های بعداز انقلاب باقی نماند. کتاب در زوایای دیگر به مبارزه با دشمن در این موضوع برخاسته است.
شهید اندرزگو گویای بسیاری از جنایات رژیم پهلوی است
این یک هویت ملی و دینی است که ما بتوانیم مبارزان خودمان را به نسل‌های پیش‌رو معرفی کنیم
عزیزی با اشاره به فعالیت‌های خود در حوزه انقلاب اسلامی خاطرنشان کرد: من خود در زمان قبل از انقلاب می‌زیسته‌ام و بسیاری از حقایق را دیده‌ام. متاسفانه در تلاش‌اند تا با تحریف تاریخ معاصر، رژیم گذشته را وارونه به ما نشان دهند. شخصیت شهید اندرزگو خود، گویای بسیاری از جنایات و حقایقی است که در زمان رژیم پهلوی صورت گرفته است و من پیش خود گفتم حیف است که ما شهید اندرزگو را در لباس ادبیات به مردم نشناسانیم.
کامور بخشایش نیز با بیان ضروری بودن پرداختن به شخصیت‌ها و الگوهای انقلابی خاطرنشان کرد: به یقین ما باید آرمان‌ها و ارزش‌ها و شخصیت‌های انقلاب را با زبان رمان به مردم جهان معرفی کنیم. این یک هویت ملی و دینی است که ما بتوانیم مبارزان خودمان را به نسل‌های پیش‌رو معرفی کنیم.
وی همچنین در شیوه بررسی شخصیت شهید اندرزگو در کتاب سفر صبح گفت: این کتاب می‌کوشد تا شهید را از چند منظر بررسی کند. منظر اول، مستند بودن رخدادهای زندگی شهید اندرزگو است که با آوردن اسناد در متن کتاب به این مسئله پرداخته است.
بخشایش خاطرنشان کرد: از منظر دوم، گفت‌وگوهایی است که اپیزود به اپیزود (قسمت به قسمت) نوشته شده و مخاطب را با خود همراه می‌سازد. منظر سوم گویاسازی روایت‌ها و اسناد است که از آن می‌توان به‌عنوان یک قالب جدید نام برد. به نظر من این ابداع جدیدی است که آقای عزیزی برای نوشتن این رمان به کار گرفته‌اند.
گاهی زمان و شرایط، نویسنده را برای نگارش آماده می‌کند
عزیزی شناخت زمان نوشتن را یکی از عوامل مهم در روایت دانست و گفت: برخی مواقع فضا و شرایط زمانی خودش تو را برای نوشتن آماده می‌کند. به تو می‌گوید با چه سبکی بنویسی. من اسناد و روایت‌ها را به عنوان یک راوی انتخاب کردم.
اگر من بخواهم دوباره درباره سیدعلی اندرزگو بنویسم، این سبک نوشتن و این رمان را کنار می‌گذارم و از نو با قالبی نو می‌نویسم. رمان نقش بسیار خوبی دارد و بر روی مخاطب تأثیر می‌گذارد و گمان می‌کنم تأکیدهای مقام معظم رهبری که درباره نوشتن و نویسندگی است، منظور نوشتن رمان است
عزیزی در پایان سخنان خود اظهار داشت: جوهر اصلی کارهای تاریخی و رمان‌های تاریخی، مستند است. یعنی شما نمی‌توانید چیزی که در شخصیت قهرمان نیست به آن اضافه کنید. همانطور که حق ندارید چیزی را از آن کم کنید. اگر برخی از فرعیات و جزئیات روزمره داستان از تخیل نویسنده باشد، مشکلی نیست ولی نمی‌توان کلیت ماجرا را تغییر داد.
گسست‌های روایی با قلم نویسنده در کتاب «سفر صبح» پر شده است
استفاده از اسناد فراوان باعث شده کتاب به اطنابی دچار شود که خواننده را با خستگی روبه‌رو می‌کند
کامور بخشایش هم در بخش پایانی سخنان خود گفت: نویسنده گسست‌های روایی را با قلمش در این کتاب پر کرده است. به نظر من کتاب شروع بسیار خوبی دارد. مخاطب با رمانی روبه‌رو می‌شود که سراسر دلهره و اضطراب است. کلا زمینه اصلی اثر، خوف و دل‌نگرانی است که با شخصیت همسر، این مسئله پررنگ می‌شود. البته ما در صفحات بیستم به بعد با یک افت روایی روبرو می شویم؛ یعنی یک داستان تاریخی می‌بینید که با آوردن اسناد تاریخی این افت شکل می‌گیرد. این کتاب زندگی‌نامه‌نویسی است. البته به سبک استاد عزیزی است که سبک خاص و ویژه‌ای هم هست.
وی همچنین با اذعان به قوت‌ها و ابداعات کتاب سفر صبح گفت: استفاده از اسناد فراوان باعث شده کتاب به اطنابی دچار شود که خواننده را با خستگی روبه‌رو می‌کند. اگر نقل‌قول‌ها و اشاره به اسناد کلی صورت می‌گرفت، بهتر بود. یعنی آقای عزیزی مفهوم و محتوای اسناد را در کتاب بیاورد و به عنوان دانای کل سوم از آن استفاده کند.
بخشایش یادآور شد: وجه دیگری که این کتاب می‌توانست داشته باشد و ندارد، این است که ما از شکل‌گیری شخصیت اندرزگو از دوران کودکی چیزی نمی‌بینیم. ما از دوران مبارزه با این شهید روبه‌رو هستیم. بنابراین وجه پنهان زندگی شهید اندرزگو که ما می‌توانیم در آن خاستگاه فکری، فرهنگی، زیست اجتماعی و جغرافیای سیاسی آن را بشناسیم، نیامده است. یعنی مخاطب نمی‌داند چه اتفاقاتی افتاد که شهید اندرزگو، تبدیل به شهید اندرزگو شد.
نظر شما