بحران انرژی و بازگشت جهان به سوی انرژی هسته‌ای

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از پایگاه خبری تک‌ اِکسپلور (Tech Xplore)، با افزایش هزینه‌های واردات انرژی در سراسر جهان و بروز بحران‌های ویرانگر اقلیمی، تلاش کشورها برای یافتن منابع جایگزین و تمایل به استفاده از انرژی هسته‌ای رو به فزونی است.

سرمایه‌گذاری در انرژی هسته‌ای پس از فاجعه فوکوشیما در ژاپن در سال ۲۰۱۱، بدترین حادثه هسته‌ای جهان بعد از فاجعه چرنوبیل در سال ۱۹۸۶، کاهش یافت؛ زیرا نگرانی‌ها درخصوص امنیت استفاده از این نوع انرژی افزایش یافت و دولت‌ها را ترساند.

در حادثه‌ اتمی فوکوشیما در سال ۲۰۱۱، در پی زلزله ۹ ریشتری و سونامی و در اثر از کار افتادن ماشین‌آلات نیروگاه هسته‌ای شماره ۱ فوکوشیما متعلق به شرکت نیروی برق توکیو، نشت مواد رادیواکتیو به وقوع پیوست. متخصصان این حادثه را بعد از حادثه چرنوبیل بزرگ‌ترین فاجعه اتمی می‌دانند و از نظر پیچیدگی آن را در مقام نخست فجایع اتمی جهان قرار می‌دهند چرا که تمام رآکتورهای نیروگاه فوکوشیما در نتیجه این رویداد با مشکل مواجه شد.

اما پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین در ماه فوریه (بهمن ۱۴۰۰)، کمبود منابع انرژی و فشار اروپا برای کنارگذاشتن نفت و گاز روسیه، اکنون ورق به نفع استفاده از انرژی هسته‌ای برگشته است. دولت‌ها با تصمیم‌های دشواری روبه‌رو می‌شوند؛ زیرا افزایش هزینه‌ استفاده از گاز و برق و کمیاب‌بودن منابع انرژی، آن‌ها را با تهدید جدی برای زمستان امسال روبه‌رو کرده است.

برخی کارشناسان معتقدند که انرژی هسته‌ای نباید به‌عنوان یک گزینه در نظر گرفته شود؛ اما عده ای دیگر بر این نظر هستند که در مواجهه با بحران‌های فراوان این انرژی باید بخشی از ترکیب انرژی جهان باقی بماند.

ژاپن، کشوری که حادثه سال ۲۰۱۱ به تعلیق بسیاری از راکتورهای هسته‌ای منجر شد، یکی از کشورهایی است که درباره استفاده از انرژی هسته‌ای تجدیدنظر کرده است. فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر ژاپن، خواستار تلاش برای احیای صنعت انرژی هسته‌ای این کشور و ساخت نیروگاه‌های اتمی جدید شده است.

کشورهای دیگری که به دنبال دورشدن از انرژی هسته‌ای بودند نیز برنامه‌هاهایشان را حداقل برای مدتی کوتاه، کنار گذاشتند. کمتر از یک ماه بعد از آغاز جنگ روسیه و اوکراین، بلژیک برنامه خود را برای حذف انرژی هسته‌ای در سال ۲۰۲۵، یک دهه عقب انداخت.

در حالی که انرژی هسته‌ای که در حال حاضر در ۳۲ کشور استفاده می‌شود، ۱۰ درصد از برق جهان را تأمین می‌کند، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) پیش‌بینی‌های خود را در سپتامبر (شهریور) برای اولین‌بار پس از فاجعه سال ۲۰۱۱ افزایش داد. اکنون، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتظار دارد که ظرفیت نصب‌شده در مطلوب‌ترین سناریو تا سال ۲۰۵۰ دو برابر شود.

استدلال اقلیمی

حتی در آلمان، بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا، پایبندی به انرژی هسته‌ای دیگر غلط دانسته نمی‌شود؛ زیرا بحران انرژی بحث تعطیلی سه نیروگاه هسته‌ای آخر این کشور را تا پایان سال ۲۰۲۲ دوباره مطرح کرده است.

ماه گذشته، برلین اعلام کرد که پیش از تصمیم‌گیری درباره پایبندی به حذف تدریجی، منتظر نتیجه یک «آزمون استرس» در شبکه برق ملی خواهد بود.

جرالد نوبائر(Gerald Neubauer)، کارشناس اقلیم و انرژی صلح سبز آلمان، گفت: روی‌آوردن به انرژی هسته‌ای راه‌حلی برای بحران انرژی نیست. نمی‌توان انرژی هسته‌ای را کاملاً جایگزین گاز روسیه کرد؛ زیرا این انرژی در آلمان بیشتر برای گرمایش استفاده می‌شود نه تولید برق.

وی افزود: راکتورها فقط در مصرف گازی که برای تولید برق استفاده می‌شود صرفه‌جویی می‌کنند و کمتر از یک درصد در مصرف گاز صرفه‌جویی می‌کنند.

اما به گفته نیکلاس برگمانز (Nicolas Berghmans)، کارشناس انرژی و آب‌وهوا، گسترش استفاده از انرژی هسته‌ای «می‌تواند کمک کند». او معتقد است اروپا در وضعیت انرژی بسیار متفاوتی قرار دارد و با چندین بحران روبه‌رو است که همپوشانی دارند: مشکل عرضه گاز روسیه، خشکسالی که ظرفیت سدها را کاهش داده است، تولید ضعیف نیروگاه‌های هسته‌ای فرانسه؛ ضمن اینکه همه اهرم‌ها مهم هستند.

لابی حامی انرژی هسته‌ای اظهار می‌کند که این انرژی یکی از بهترین گزینه‌های جهان برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی است؛ زیرا به صورت مستقیم دی‌اکسیدکربن منتشر نمی‌کند.

انرژی هسته‌ای در بیشتر سناریوهایی که توسط هیات بین‌دولتی تغییر اقلیم، کارشناسان آب‌وهوای سازمان ملل، برای کاهش بحران جهانی آب‌وهوا ارایه می‌شود، سهم زیادی را به خود اختصاص می‌دهد.

اختلاف نظرها

با افزایش نیاز به برق، چندین کشور تمایل خود را برای توسعه زیرساخت‌های هسته‌ای ابراز کرده‌اند؛ از جمله چین که در حال حاضر دارای بیشترین تعداد راکتور است؛ همچنین جمهوری چک، هند و لهستان (زیرا انرژی هسته‌ای جایگزینی برای زغال سنگ است). بریتانیا، فرانسه و هلند نیز جاه‌طلبی‌های مشابهی دارند و حتی در آمریکا نیز طرح سرمایه‌گذاری جو بایدن، رییس‌جمهور این کشور، مشوق توسعه این بخش است.

کارشناسان هیات بین‌دولتی تغییر اقلیم اذعان دارند که ترجیحات اجتماعی ممکن است استقرار انرژی هسته‌ای را محدود کند؛ زیرا هنوز درباره این موضوع اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. دلیل این اختلاف نظرها احتمال وقوع حوادث فاجعه‌بار و نحوه دفع ایمن زباله‌های رادیواکتیو است که به صورت یک مشکل حل‌نشده باقی مانده است.

برخی کشورها مانند نیوزیلند مخالف انرژی هسته‌ای هستند و در اتحادیه اروپا نیز به‌شدت درباره این موضوع بحث شده است که آیا باید این انرژی را در فهرست انرژی‌های سبز قرار داد یا خیر.