علیرضا عنایتی، دستیار وزیر امور خارجه و مدیر کل خلیج فارس در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی ایرنا درباره اهمیت برگزاری سومین دور مجمع گفتگوی تهران و اینکه این نشست چقدر می‌تواند به مفاهمه گفت‌وگو در منطقه کمک کند، گفت: گفت‌وگوهای تهران دربرگیرنده موضوعاتی است که در اولویت همسایگی ایران قرار می‌گیرد و براساس توصیه‌های آیت‌الله رئیسی رئیس جمهور کشورمان با عبارت «اولویت‌بخشی به همسایگان و پیشبرد مناسبات فیمابین»، همواره سیاست وزارت امور خارجه در این جهت قرار گرفته است.
وی افزود: ما در ادارات سیاسی و ادارات دو جانبه در وزارت خارجه همواره به این موضوع اهتمام داشتیم که راه‌های پیشبرد مناسبات و افق‌هایی که برای مناسبات فیمابین بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای منطقه ترسیم شده، را شناسایی کنیم، دیدگاه‌ها را ببینیم و برای محقق شدن این دیدگاه تلاش کنیم.
مجمع گفت‌وگوهای تهران بال دیگر سیاست همسایگی است
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه بیان کرد: در امتداد کاری که ادارات سیاسی دوجانبه در مرکزیت وزارت امور خارجه انجام می‌دهند، ما شاهد برگزاری این نشست که نشست اندیشمندان و پژوهشگران است، قرار داریم و این بال دیگری است از آنچه که در سیاست همسایگی از سوی ادارات سیاسی دنبال می‌شود. به این معنی که در بخش پژوهش و متفکرین و اندیشمندان هم همین سیاست دنبال شده و همین چارچوب ملاک عمل است.
عنایتی عنوان کرد: امروز جمع زیادی از پژوهشگران و اندیشمندان کشورهای همسایه و بخشی هم از کشورهای خلیج‌فارس در این نشست حضور داشتند و بر یک ایده که همان توسعه سیاست‌های همسایگی است، مبتنی بر اعتماد متقابل در جهت پیشرفت، توسعه و آبادانی منطقه، همه بر این نکته تاکید داشتند، اقدامی که با حضور کشورهای منطقه خواهد بود و توسط خود کشورهای منطقه مدیریت می‌شود.
وی درباره اینکه آیا بحث رویکرد یا سیاست دولت در حوزه پیگیری همکاری با کشورها و همسایگان منطقه با توجه تحولات متعددی که اخیرا در حوزه بین‌المللی، جنگ اوکراین در منطقه یا تحولاتی که در داخل کشور اتفاق افتاده کم‌رنگ‌تر شده است یا خیر اظهار کرد: این یک سیاست مستمر و پایدار از سوی جمهوری اسلامی در اولویت‌بخشی به همسایگان است و ما در دهه‌های متمادی علیرغم فراز و فرودهای منطقه‌ای به این عنصر توجه داشتیم.
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه تصریح کرد: در دوره ریاست جمهوری آیت‌الله رئیسی بر این عنصر تاکید مضاعفی صورت گرفت و ما در همان امتداد حرکت کردیم. تحولاتی که در بیرون منطقه انجام شده ممکن است به شکلی بتواند بر متغیرات داخل منطقه تاثیر بگذارد اما ما همواره سیاست همسایگی و توسعه مناسبات همسایگی را جزء اولویت‌های خودمان می‌بینیم و آن را به عنوان یک متغیر مستقل، مدنظر قرار می‌دهیم.
عنایتی افزود: در پانزده ماهی که از عمر دولت سیزدهم گذشته، ما مناسبات خود را با کشورهای خلیج‌فارس کاملا به سمت مثبت توسعه یافته می‌بینیم. سفرای کویت و امارات به ایران بازگشته‌اند. این توسعه مناسبات طی دوره‌ای که شاهد هستیم، رو به پیشرفت بوده است.
آخرین وضعیت گفت‌وگوهای ایران و عربستان
وی درباره توقف یا منتفی شدن گفتگوهای ایران و عربستان گفت: ما پنج دور گفتگو با عربستان سعودی داشتیم. فاصله بین این گفتگوها هم متفاوت بوده است. بعضی از ادوار گفتگوها به هم نزدیکتر و بعضی از ادوار آن از همدیگر فاصله داشته است. ما دور پنجم گفتگوها را انجام دادیم. دیدگاه‌های بین طرفین رد و بدل گردید. بعضی از آن اقداماتی که مدنظر و جزء تفاهمات دو کشور بوده، اجرایی شده و ما در سال جاری شاهد یک حج کاملا موفق بودیم و با این دیدگاه، کار را به پیش بردیم.
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه ادامه داد: الان هم از اظهارات مسئولان عربستان سعوی، مشخصا وزیر خارجه عربستان که اخیرا اعلام کرده که ما دست خود را همچنان به سمت ایران می‌گشاییم، از این اظهارات استقبال می‌کنیم و گفتگوی ایران و عربستان و عادی شدن مناسبات فیمابین قطعا به نفع منطقه ما و در چارچوب اولویت همسایگی قرار می‌گیرد. از ناحیه جمهوری اسلامی ایران مشکلی از این بابت وجود ندارد.
ایده گفت‌وگو و تشکیل مجمع منطقه‌ای ضرورت است
عنایتی درباره اینکه پیشنهاد وزیر خارجه مبنی بر آمادگی ایران برای برگزاری نشست وزرای خارجه و دفاع کشورهای همسایه از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس و ابعاد آن گفت: ایده گفتگو و تشکیل یک مجمع منطقه‌ای یکی از ضرورت‌های منطقه ما است. اگر ما به نهادهای بیرون منطقه خودمان نگاه کنیم مثل آ س آن، نفتا، بریکس یا هر نهادی که در بیرون منطقه خلیج‌فارس تشکیل شده، با یک رویکرد اقتصادی، سیاسی و مشارکت کشورهای همجوار برای توسعه مفهوم امنیت، در خلیج‌فارس ما با فقدان این نهاد مواجه هستیم.
وی خاطرنشان کرد: البته در خلیج فارس یک نهادی طی دهه‌های گذشته به نام «راپنی» وجود داشته که به محیط زیست می‌پردازد و دربرگیرنده هشت کشور خلیج فارس است.
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه افزود: ما واقعا نیازمند ایجاد نهادی با حضور هشت کشور خلیج‌فارس شامل کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به علاوه ایران و عراق هستیم که این کشورها بتوانند با یکدیگر تشریک مساعی و دیدگاه‌های خودشان را بیان کنند تا در جهت رفع مشکلات و توسعه مبادلات با هم همفکری کنند.
عنایتی یادآور شد: این به صورت کلی ایده‌ای است که جمهوری اسلامی ایران همواره بر آن تاکید داشته است.
وی بیان کرد: امروز آقای وزیر تاکید کردند که نشستی در این قالب به عنوان وزرای خارجه و وزرای دفاع تشکیل شود. دیدگاه کاملاً مشخص است و اهداف آن در جهت هم‌افزایی توان کشورهای منطقه با یکدیگر است تا بتوانند از داخل، با اقدامات و ابتکارات درونی بتوانند به مسائلی که در منطقه ما وجود دارد، بپردازند و اگر مشکلاتی هست برای آنها چاره‌جویی کنند.
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه افزود: مهمترین رکن در جهت تشکیل این نشست منطقه‌ای، استفاده از عنصر گفتگو است و برای اینکه درباره یکدیگر صحبت نکنیم، می‌توان در یک نشستی با همدیگر صحبت کنیم و ایده آقای وزیر کاملا روشن است و ما امیدواریم که در جهت تکوین یک نشست منطقه‌ای، به ترتیبی که آقای وزیر اعلام کردند، شاهد سیگنال‌های مثبتی از طرف‌های مقابل باشیم.
عنایتی درباره اینکه آیا واکنشی در این خصوص از کشورهای منطقه دریافت کردید یا خیر گفت: شاید از زمانی که این ایده مطرح شده، من اخبار را دنبال نکرده‌ام تا ببینم چه بازخورد و بازتابی داشته است اما قطعا یک نشست مشترک بین وزرای خارجه و تاکیدی که آقای وزیر در صراحت عنوانی که به وزارت دفاع داشتند، می‌تواند زمینه‌بخش گفتگوی مستقیم کشورهای منطقه با همدیگر باشد که توسط وی بیان شد و امیدوارم سیگنال‌های مثبتی دریافت کنیم.
جزییات برگزاری کنفرانس بغداد ۲ و اهمیت حضور وزیرخارجه
وی درباره حضور امیرعبداللهیان در نشست بغداد و موضوعات مطرح در حاشیه این نشست اظهار کرد: این اجلاس، اجلاس دومی است که با محوریت عراق با عنوان همکاری و مشارکت برگزار می‌شود. در اجلاس «یک»، امیرعبداللهیان به عنوان اولین روز کاری‌شان در مصدر وزیر امور خارجه در این اجلاس شرکت کردند. تمرکز آن اجلاس، بر عراق و حمایت از روند سیاسی در عراق، مبارزه با تروریسم، پیشرفت، آبادانی و توسعه عراق، نقش سازنده عراق در معادلات منطقه‌ای و کشورهای همجوار بود.
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه ادامه داد: در اجلاس «دو» هم براساس اطلاعاتی که در اختیار طرف ایرانی قرار گرفته، با همان پیش‌زمینه این اجلاس در جهت حمایت از عراق تکرار می‌شود.
عنایت خاطرنشان کرد: برای همه ما کاملا روشن است که حمایت ایران از عراق معطوف به اجلاس بغداد یک یا بغداد دو یا بغداد سه که ممکن است در آینده تشکیل شود، نیست.
وی یادآور شد: ما از سال ۲۰۰۳ در همه زمینه‌ها از عراق حمایت کردیم. هم از روند سیاسی عراق کاملا مبتنی بر آرای مردم، منهای اینکه خروجی آن چه باشد، از روند عملیات سیاسی کاملا حمایت کردیم. پذیرای نخست وزیران مختلف در ادوار مختلف عراق در جمهوری اسلامی ایران بودیم. اخیرا آقای محمد شیا السودانی نخست وزیر عراق از جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد.
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه افزود: دیدارهای متقابل ایران و عراق در سطح وزرا شاید بتوان گفت که غیرقابل شمارش است. اگر قرار باشد ما یک کارنامه یکساله در رفت و آمدها ارائه دهیم، این میزان آنقدر زیاد است که اگرچه قابل حصول است اما واقعا این دیدارها به وفور به صورت متقابل صورت می‌گیرد.
عنایتی بیان کرد: در بخش دیدارهای مردمی چه در مناسبت اربعین حسینی و چه در زیارتی که اتباع عراقی از مشهد مقدس و اماکن زیارتی و تاریخی ایران انجام می‌دهند، این دیدارها به وفور انجام می‌شود.
وی گفت: در بخش توسعه مبادلات تجاری، ما بیش از ۱۰ میلیارد دلار تبادلات تجاری با خدمات فنی و مهندسی و صادرات گاز و برق حدود ۱۳ میلیارد دلار سالانه با عراق تبادل داریم.
در بحث حفظ امنیت در عراق، مبارزه با تروریسم و داعش حضور جدی داشتیم
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه ادامه داد: در بحث حفظ امنیت در عراق، مبارزه با تروریسم و داعش حضور جدی داشتیم. سردار سرافراز شهید سلیمانی نماد بارز مبارزه با تروریسم بود که توسط نیروهای آمریکایی در عراق به شهادت رسید.
عنایتی بیان کرد: حضور ما در این اجلاس، نماد یک واقعیت در امتداد حمایت مداوم و مستمری است که از عراق در محیط منطقه‌ای خودش داریم. ما از نقش سازنده عراق در مناسبات منطقه‌ای کاملا استقبال می‌کنیم. توسعه مناسبات عراق با کشورهای همسایه خودش مانند ترکیه، عربستان، کشورهای شورای همکاری و شام جدید از نظر ما یک رویکرد سازنده، مثبت و ایجابی یک نقشی در جهت وفاق همسایگان تلقی می‌شود.
وی گفت: مناسبات ایران و عراق و تلاش‌های عراق برای انجام گفتگوهای ایران و عربستان موضوعی کاملا مشهود بوده است لذا حضور ما در اجلاس یک امر غریب و دور از ذهنی نیست. ما همیشه همراه عراق و در کنار دولت و ملت عراق، بودیم، هستیم و خواهیم بود.
عنایتی در پاسخ به این سوال که آیا مشارکت‌کنندگان جدیدی هم در این نشست حاضر خواهند شد و آیا ترکیب آن می‌تواند در آینده هم حتی کشورهایی مثل سوریه که در آن حضور ندارند، به آن اضافه شوند،گفت:سال گذشته با خود عراق با حضور ۱۰ کشور برگزار شد و امروز با حضور ۱۲ کشور برگزار می‌شود. بحرین و سلطنت عمان به این مجموعه افزوده شده‌اند. عنوان اجلاس، «همکاری و مشارکت» است و دربرگیرنده یک محدوده جغرافیایی نیست. سوریه در آینده می‌تواند به این اجلاس ملحق شود یا کشور منطقه‌ای دیگری. البته این تصمیم بر عهده عراقی‌ها است که چگونه تصمیم‌گیری کنند.
وی درباره اینکه آیا حضور نمایندگانی از اتحادیه اروپا به صورت موقتی است یا قرار است آنها هم به این اجلاس اضافه شوند، گفت: در اجلاس سال گذشته از سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، شورای همکاری خلیج فارس، سازمان همکاری اسلامی، اتحادیه عرب و سازمان ملل، این چهار نهاد شرکت داشتند. امسال اتحادیه اروپایی هم به این مجموعه اضافه شده است.
مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه درباره اهمیت برگزاری جلسات در حاشیه این نشست بیان کرد: قطعا اجلاس برای خود و در جهت تحقق عنوان این اجلاس موضوعیت دارد اما بی‌گمان در حاشیه اجلاس، ملاقات‌های نشسته، ایستاده یا فرصتی که پیش بیاید، حتما کشورها فرصت را مغتنم می‌شمارند و با همدیگر خوش و بش و گفتار و تبادل افکار خواهند کرد.
عنایتی درباره دیدارهای احتمالی دوجانبه در حاشیه اجلاس گفت: ما کاملا براساس دیدگاه گفت‌وگو محور و دیدگاه بازی که جمهوری اسلامی ایران برای همکاری با کشورهای منطقه بر این عنصر تاکید دارد، آماده گفت‌وگو، توسعه مناسبات و یافتن مسیرهایی برای ترکیب مناسبات فیمابین هستیم.
وی ادامه داد: بی‌گمان این گفت‌وگوهای کشورهای منطقه با یکدیگر و بدون تاکید، حضور و مداخله یک عنصر خارجی نکته‌ای بوده که همواره مدنظر ایران بوده و این نشست می‌تواند برای انجام این نوع گفتگوها فرصت مناسبی باشد.
نظر شما