به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، در حالی که به ماه‌های پایانی سال نزدیک می‌شویم، بحث تدوین بودجه سال آینده برای نهادهای مختلف مطرح است و رایزنی‌ها با سازمان برنامه و بودجه برای اعتبارات مناسب با ماموریت‌های نهادها شدت می‌یابد.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان متولی اصلی امر آموزش عالی در جدول بودجه سال جاری بودجه‌ای معادل ۳۸۱,۷۸۳,۰۱۷ میلیون ریال برای انجام برنامه‌های آموزشی، پژوهشی، توسعه‌ای و خدماتی دارد. بر اساس آمار موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بیش از ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار دانشجو در کشور تحصیل می‌کنند که از این تعداد یک میلیون و ۸۴۷ هزار و ۱۶۴ نفر در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی وابسته به این وزارت‌خانه و بقیه در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مشغول به تحصیل هستند. هر چند آمار دانشگاه آزاد از سال ۹۶-۹۵ به موسسه ارائه نشده است.
افزون بر این، پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی مختلف و متعددی نیز زیرمجموعه وزارت علوم فعالیت می‌کنند که هر کدام نقش مهمی در پیشبرد تحقیقات در حوزه‌های تخصصی خود دارند و معمولا نتایج دستاوردهای آنها برای پیشبرد فعالیت نهادها و وزارتخانه‌های مختلف عرضه می‌شود. موضوع بودجه و درآمدهای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در دو سطح برای بودجه سال ۱۴۰۲ و برنامه هفتم مطرح است و بار دیگر این سوال مطرح شده است که آیا این نهادهای علمی، آموزشی و تحقیقاتی باید مستقل از بودجه دولتی اداره شوند یا به دولت وابسته باشند و اگر باشند، میزان وابستگی آنها چقدر است.
هشتمین جلسه مجمع پژوهشگاه‌های ملی کشور اخیرا با حضور نمایندگانی از سازمان برنامه و بودجه و با هدف رایزنی برای تامین بهتر بودجه پژوهشگاه‌های کشور برگزار و مسائلی از جمله استقلال مالی پژوهشگاه‌ها و افزایش درآمد اختصاصی آنها با این هدف مطرح شد.
پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران سال ۱۳۶۵ با عنوان مرکز تحقیقات و توسعه علوم و تکنولوژی پلیمر آغاز به کار کرد و بعدها نام آن به پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران تغییر یافت. این پژوهشگاه با هدف توسعه علوم و فناوری مواد پلیمری و پتروشیمیایی، تربیت نیروی انسانی متخصص و پژوهشگر، تقویت ارتباط با صنعت و دانشگاه، رفع نیازهای کشور در این رشته فنی و مشارکت در تولید جهانی علم تاسیس شده است. هم اکنون این پژوهشگاه با زیربنای ۵۵ هزار مترمربع در زمینی به مساحت ۱۷ هکتار در شهرک علم و فناوری پژوهش در کیلومتر ۱۵ اتوبان تهران-کرج واقع است.
این پژوهشگاه با داشتن چهار پژوهشکده علوم پلیمر، فرآیند پلیمرها، مهندسی و پتروشیمی، ۱۱ کارگاه و ۲۲ آزمایشگاه تخصصی، مرکز رشد فناوری پلیمر، مرکز نوآوری و تجاری سازی، مرکز رایانه و کتابخانه تخصصی پلیمر در ایران، مرجع بسیاری از تحقیقات در زمینه پلیمر و پتروشیمی است که به دلیل اهمیت صنعت پتروشیمی در ایران و ذخایر غنی نفت و گاز جایگاه خاصی نیز دارد.
رئیس پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد بودجه سال آینده پژوهشگاه‌ها اظهار داشت: با توجه به تورم موجود در کشور که بر اساس آمار رسمی حدود ۴۰ درصد است، اگر بخواهیم پژوهشگاه ها به فعالیت معمولی خود ادامه دهند باید این تورم در بودجه پژوهشگاه‌ها لحاظ شود در حالی که سال گذشته این امر رخ نداد.
مهدی نکومنش ادامه داد: متوسط افزایش بودجه پژوهشگاه‌ها در سال جاری ۸.۲ درصد بود در حالی که بودجه دانشگاه‌ها حدودا بیش از ۳۰ درصد افزایش یافت که به دلیل حضوری شدن کلاس‌ها بعد از حدود ۲ سال مورد نیاز آنها بوده است.
شرایط را نمی‌توانیم ندیده بگیریم باید واقعیت‌ها را در نظر بگیریم و بهترین کار را در شرایط موجود انجام دهیم. بودجه محدود را باید صرف امور مولد و زایشی بکنیم؛ نه اینکه هزینه کنیم و پایان یابد.
نکومنش با اشاره به بودجه بخش پژوهش در قانون برنامه توسعه ششم که باید به چهار درصد از تولید ناخالص داخلی می‌رسید و بودجه این بخش در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ گفت: مقام معظم رهبری بارها در دیدارها با مسئولان بر بودجه این بخش تاکید کرده‌اند؛ ولی هیچ دولتی این امر را محقق نکرده و البته این سوال بسیار بزرگی است.
رئیس پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی گفت: نباید بودجه بخش پژوهش را به شکل احساسی افزایش دهیم، قبل از آن باید برنامه مدون برای پژوهش داشته باشیم و بدانیم کشور چطور می‌تواند تولید را با کمک پژوهش افزایش دهد. باید نقشه راهی داشته باشیم و بعد برای آن بودجه درنظربگیریم.
اگر بودجه پژوهشگاه را هم دوبرابر کنند، خروجی ما دوبرابر نخواهد شد
وی تصریح کرد: تولید از راه پژوهش به زیرساخت و برنامه ریزی نیاز دارد و اگر اکنون بودجه پژوهشگاه را دوبرابر کنند، خروجی ما به سرعت دوبرابر نخواهد شد.
نکومنش در مورد جلسات مجمع پژوهشگاه‌ها با مدیران سازمان برنامه و بودجه برای تدوین بودجه پژوهشگاه‌ها نیز خاطرنشان کرد: این جلسات بیشتر به چانه زنی می گذرد و نه برنامه ریزی یا کار عمیق. کار عمیق این است که بررسی کنیم و بدانیم کشور در بخش های مختلف باید چه سیاست هایی را در پی بگیرد و به دنبال آن موسسات مربوطه را با در اختیار گذاشتن بودجه مورد نیاز، مامور به انجام آن سیاست ها کنیم.
استاد پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران با اشاره به تحریم‌ها علیه کشور ادامه داد: هیچ فرد یا نهادی به پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران به عنوان بزرگترین موسسه پلیمری کشور اعلام نکرده است که باید در چه زمینه ای فعالیت کند. به عنوان مثال؛ اگرچه به طور کلی برنامه توسعه پتروشیمی به لحاظ ارزش افزوده (به دلیل ناتوانی کشور در دسترسی به دانش فنی مواد دلخواه) تامین کننده نیازهای ضروری نبوده است، اما همین امر باعث شده است که برنامه اجراشده و حتی در دست اجرا به لحاظ ارزش افزوده به نفع کشور نباشد.
وی با اشاره به اهمیت زنجیره ارزش در بخش محصولات پلیمری کشور به عنوان نمونه افزود: متوسط فروش محصولات پتروشیمیایی ایران سال گذشته ۵۶ سنت در کیلو بوده است؛ در حالی که برای محصولات پتروشیمی سابیک عربستان حدود یک دلار، کره جنوبی حدود دو دلار و برای محصولات پتروشیمیایی آلمان بالای چهار دلار بوده است.
این آمار حاکی از نبود برنامه ریزی حساب شده برای توسعه پتروشیمی در ایران دارد؛ البته همانطور که اشاره شد مدیران وقت به دلیل نبود توان داخلی در ارائه دانش‌های فنی مورد نیاز شاید انتخاب دیگری نداشته اند اما ادامه این مسیر به هیچ وجه نمی تواند توجیه داشته باشد و قطعا باید بر اساس توان داخلی به توسعه علمی پتروشیمی بپردازیم.
پژوهشگاه‌ها ماموریت مشخص ندارند
مدیر مسئول دوفصلنامه پلی اولفین‌ها ادامه داد: با وجود این، هیچگاه در مجموع از پژوهشگاه برنامه ای نخواسته‌اند؛ اگر چه ما هم برنامه ای نداشتیم ولی خوشبختانه در سال‌های اخیر با وقوف به این حقایق، برنامه ریزی مدونی را برای هماهنگی در توسعه پتروشیمی در دست اقدام داریم که امیدواریم صنعت هم واکنش درستی به آن بدهد.
وی در پاسخ به این سوال که اعضای هیات علمی متخصص در این رشته ها چطور نمی توانند در این زمینه نظر بدهند، گفت: عضو هیات علمی بر اساس آئین نامه های موجود وظایف تعیین شده ای برای خود دارد و به راحتی می‌تواند خود را مسئول کمک به برنامه ریزی و ارائه مشاوره نداند. خیلی از این دوستان برنامه مشخصی برای ارتقاء دارند که لزوما در جهت انجام وظایف اجتماعی پژوهشگاه نیست.
نکومنش تاکید کرد: تناقض ها خیلی زیاد است؛ به عبارت دیگر عضو هیات علمی شاید کاری که می کند در جهت وظایف پژوهشگاه در قبال اجتماع نباشد؛ ولی بر اساس آئین نامه های موجود، کار او هم درست است. رئیس پژوهشگاه هم به عنوان فرمانده نیروهایی دارد که در اختیار خودشان است.
اینها مسائلی است که موجب ضرر کلی می شود. از یک طرف به پژوهشگاه ها به طور کلی نگفته ایم چه ماموریتی دارند و چه باید بکنند و همه پژوهشگاه ها از نداشتن ماموریت مشخص ناراضی هستند. از آن طرف نهادهای مسئول بودجه، اعلام نمی کنند از پژوهشگاه ها چه می خواهند و همه این ها، تضادهایی است که باید حل شود.
نکومنش تاکید کرد: با همه این احوالات، پژوهشگاه پلیمر با شناخت عمیق این مسائل و در اختیار داشتن نیروهای علمی کارآمد و توان تجهیزاتی مناسب، آماده است با محوریت حرکتی دانشی و با برنامه ای حساب شده که تولیدات پتروشیمیایی را از وضعیت فعلی به سمت موقعیت قابل قبول تغییر دهد، با کمک همه نیروهای علمی پلیمری کشور و مشروط به تصویب برنامه ای روشن برای توسعه صنعت پتروشیمی کمک کند.
نظر شما