دو هفته پیش مستندی با عنوان تو بر کدام نمط قرآن خوانی در ایرنا منتشر شد که در این فیلم برخی کارشناسان به بیان دیدگاه های خود درباره وضعیت آموزش روخوانی قرآن در کشور و راه های بهبود بخشیدن به وضعیت موجود ارائه دادند. بهروز یاریگل یکی از این کارشناسان بود که حدود ۴۰ سال در زمینه آموزش روخوانی، روانخوانی، تجوید و صوت و لحن تجربه دارد و در طول سال ها جزو داوران در مسابقات ملی و بین المللی قرآن در کشور بوده است. حالا فرصتی دست داد تا به مرور برخی مطالب تخصصی که این استاد قرآن که دغدغه بسیاری از فعالان حوزه آموزش قرآن است بپردازیم.
یاریگل در گفت وگو با خبرنگار معارف ایرنا با اشاره به ضرورت ایجاد جذابیت در آموزش قرآن به ویژه برای نسل نوجوان و جوان اظهار داشت: مردم در سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، بیشتر به قرآن نزدیک شدند و بسیاری از نوجوانان و جوانان با قرائت قرآن و مفاهیم آن آشنا شده و جلسات قرآنی در کشور نیز رونق گرفت که در این زمینه با قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست.
وی افزود: مهمترین نکته به عنوان یک امر مهم و اساسی و بااولویت در آموزش و پرورش این است که متاسفانه بسیاری از مردم با روخوانی ساده قرآن آشنا نیستند. چون در آموزش و پرورش چه قبل و چه بعد از انقلاب به خوبی قرآن را یاد نگرفته اند. بنا بر این مشکل اساسی علاوه بر آموزش و پرورش، نبود معلم متخصص و کیفی قرآن است.
به گفته وی از ابتدای انقلاب با این مسئله درگیر هستیم و در آموزش و پرورش نیز جلساتی داشتیم و مطرح کردیم که معلمان ما جذابیت لازم را در این زمینه ندارند و قشر خردسال و نوجوان نیاز دارد که در آموزش قرآن نباید هیچ گونه سختگیری وجود داشته باشد. یعنی نباید انتظار داشته باشیم که همه دانش آموزان قاری یا حافظ قرآن شوند. سخت گیری ها باعث شده بسیاری از دانش آموزان از قرآن فرار کنند و احساسشان این باشد که فقط در صورتی در جامعه مطرح می‌شوند که به مقام های برتر دست پیدا کنند.
این استاد صوت و لحن اضافه کرد: اگر در آموزش روخوانی قرآن به صورت ساده کار کنیم ولی در کنار آن، مفاهیم و مسائل اعتقادی و اخلاقی را به صورت عمومی در کنار روخوانی آموزش دهیم و از طرف دیگر انتظار نداشته باشیم که این دانش آموز در مسابقات قرائت قرآن مقام اول را کسب کند، موفق خواهیم بود.
وی تاکید کرد: آموزش روخوانی قرآن باید از یک مرحله عمومی و ساده شروع شود. چون برخی دانش آموزان و حتی افراد بزرگسال استعدادی بیش از یادگیری آموزش روخوانی ندارند. برخی مربیان اصرار دارند که نباید به آموزش روخوانی قرآن پرداخت بلکه باید به دانش آموزان با لحن عربی و فصاحت آموزش داد ولی این مساله کلیت ندارد. اشکال اساسی این است که وقتی ۲۰ نفر را به مربی تحویل می‌دهند، همه را از نظر یادگیری به یک چشم می بینند. یعنی یک آموزش ساده را می خواهیم برای همه به صورت یکسان شروع کنیم. لذا سطح بندی اهمیت دارد ولی در جامعه ما چه در آموزش و پرورش و چه در مساجد و موسسات این سطح بندی کمتر انجام می شود و به همین دلیل در این زمینه موفق نیستیم.
یاریگل ادامه داد: در آموزش های قرآنی باید در مرحله اول، تفاوتی بین آموزش نوجوانان و دانش آموزان ابتدایی تا دبیرستان قائل شویم و در مرحله دوم به مردم عادی توجه کنیم که علاقه مند به یادگیری قرآن هستند و سن بالایی هم دارند. سطح بندی این افراد را باید با توجه به علاقه و اشتیاقشان به یادگیری قرآن حفظ کنیم. البته فراموش نکنیم که اولویت اول با کودکان نوجوانان است.
آموزش و پرورش در روخوانی ضعیف عمل کرده است
وی اضافه کرد: اگر در آموزش و پرورش کار به خوبی پیش برود، دیگر شاهد نخواهیم بود که یک انسان چهل یا ۵۰ ساله هنوز نمی تواند قرآن را روخوانی کند و دلیل این مشکل آن است که در کار پایه ای در آموزش و پرورش ضعیف عمل کرده ایم. برخی از معلمان قرآن و مسئولان آموزش و پرورش زحمات بسیاری کشیده اند اما این وضعیت در شان نظام جمهوری اسلامی ایران نیست و توقع و مطالبات ما بیش از این است. معلمان قرآن ما باید با روش های جذاب آموزش دهند. در کشور ژاپن بهترین معلمان در پایه های ابتدایی هستند و بیشترین حقوق را نیز به آنان می دهند تا پایه یادگیری دانش آموزان را بهبود ببخشند و دانش آموزان بهتر آموزش ببینند و رشد کنند.
این پیشکسوت قرآنی تاکید کرد: حتی اگر معلم خوبی داشته باشیم ولی آن معلم نتواند قرآن را به شکلی زیبا و جذاب معرفی کند، نتیجه آن باعث می شود تا قرآن آموز تحت فشار قرار گیرد که باید مثل عبدالباسط بخواند و لذا ما باید استعداد ها را جدا کنیم و هر کس را با توجه به استعدادش آموزش دهیم و به او بگوییم که بر اثر تلاش و یادگیری به سادگی می تواند در طول شش ماه یا یک سال به چه جایگاهی برسد.
وی افزود: البته این سادگی را می توان این گونه به دانش آموزان فهماند که مثلا بگوییم زبان عربی مشترکات بسیاری با زبان فارسی دارد و به راحتی می توان یاد گرفت. بنابر این دانش آموز باید فقط روخوانی یاد بگیرد به گونه ای که وقتی قرآن را باز می کند، بتواند به سادگی قرآن را بخواند و انتظار این است که قرآن آموز در کلاس پنجم دبستان بتواند تمام قرآن را به صورت ساده و روان بخواند و در این مرحله بحث تجوید و روانخوانی مطرح نیست.
وی افزود: آموزش و پرورش در زمینه مفاهیم قرآنی و موضوع بندی مطالب قرآنی کارهای خوبی انجام داده و در کتاب های درسی در کنار آموزش قرآن به مفاهیم قرآنی نیز پرداخته شده ولی در روش های جذابیت برای یادگیری قرائت قرآن به اندازه کافی کار نشده است و به نظر من می توان یک انقلاب و دگرگونی در پرورش معلمان قرآن در آموزش و پرورش ایجاد کرد که کار بزرگی است؛ حتی اگر چند سال به طول بیانجامد.
یاریگل اضافه کرد: پیشنهاد من این است که فراخوانی بدهیم و از همه معلمان قران بخواهیم که آیا واقعا همه آنها معلم قرآن هستند. یعنی خود معلم تا چه اندازه می تواند قرآن بخواند و دوم این که روش آموزش او چقدر جذاب است. البته اگر کسی روخوانی بلد بود اما روش جذاب نداشت، به مشکل برخواهد خورد. اگر از همه اساتید و کارشناسان قرآنی بپرسیم چرا در آموزش قرآن خیلی موفق نبودیم، در سه نکته متفق القول هستند. یکی اینکه بودجه کافی برای امور قرآنی هزینه نمی شود. دوم جلسات خوب قرآن در برخی مناطق محروم وجود ندارد و سوم اینکه حتی اگر معلمان، بودجه خوبی داشته باشند ولی روش جذاب در آموزش نداشته باشند، باعث دلسردی قرآن آموزان می شوند.
وی درباره نظر برخی کارشناسان مبنی بر آموزش آیات کاربردی و محدود گفت: منظور از روخوانی این است که قواعد روخوانی توسط یک معلم با تجربه تدریس شود و این آموزش شامل تمام قرآن می شود، نه فقط برخی از آیات. اگر معلمان بتوانند این مرحله را با موفقیت پشت سر بگذارند، مطمئن باشید که خود قرآن آموزان اگر علاقه مند باشند، مراحل بعدی را طی خواهند کرد.
این مدرس قرائت قرآن افزود: بسیاری از حافظان و قاریان که در مدارس رشد کردند و خودشان را نشان دادند، بعدها در جلسات هفتگی اساتید قرآنی در مساجد و موسسات فعالیت های خود را ادامه دادند اما سوال این است که چرا در آموزش و پرورش نتوانستند این کار را ادامه بدهند و دانش آموزان به جلسات هفتگی پناه بردند. پاسخ این است که کلاس های مدارس آنها را اقناع نمی کرد. بیشتر کلاس های قرآن در آموزش و پرورش در حد جلسات قرآنی نیست و معلمان نیز در آن حد نیستند یا مباحث جلسات قرآنی در مدارس وجود ندارد. بیشتر کسانی که در مسابقات کشوری آموزش و پرورش مقام می آورند، از استان های خاص هستند. چون آنها که مقام نمی آورند از استعداد خوبی برخوردارند ولی در شهرهای خود کلاس های مناسبی پیدا نمی کنند که حضور پیدا کنند لذا درجا می زنند.
وی افزود: معمولا دانش آموزانی که بعد از مدرسه به جلسات اساتید معروف در شهر خود مراجعه می‌کنند، معمولاً پیشرفت خوبی دارند اما بعضی از جلسات با اینکه اساتید خوبی دارد ولی جنبه های تشویقی مانند هزینه کردن برای دانش آموزان کمتر در آن وجود دارد. از طرف دیگر تعداد جلسات در بعضی شهرها به اندازه ای کم است که دانش آموزان نمی توانند در آن حضور پیدا کنند، در حالی که در برخی شهرها باید ۱۰ کلاس مفید برگزار شود تا دانش آموزان بتوانند به نزدیکترین جلسه نزدیک منزل مراجعه کنند. همچنین برخی می‌گویند بودجه برای تشویق نداریم و گاهی معلم از جیب خود هزینه می‌کند و برخی جلسات حتی دستگاه صوتی مناسب یا رحل زیبا ندارند.
ضرورت طرح و برنامه برای کلاس های روخوانی
یاریگل ادامه داد: بعضی موسسات قرآنی یا کلاس های مدارس از طرح و برنامه خوبی برخوردار نیستند. طرح و برنامه قرآنی در زمینه حفظ و قرائت باید تشکیلاتی و تخصصی باشد تا سطح بندی صورت گیرد. در آن صورت مشخص می شود چه تعداد از دانش آموزان به کلاس روخوانی یا روانخوانی نیاز دارند و چه تعداد نیازمند کلاس تجوید هستند.
وی اضافه کرد: قاریان نوجوان فراوانی در کشور وجود دارد ولی نگاه ما باید به تمام دانش آموزان باشد که در مقابل این افراد نخبه خیلی کمتر است. مسابقات قرآن برای تشویق دانش آموزان بسیار مفید است تا هم تلاوت هایشان از صدا و سیما پخش شود و شرکت‌کنندگان از قرائت آنان لذت ببرند و هم قاریان و حافظان با هم رقابت کنند و اگر رتبه هم کسب کردند، هدایایی دریافت کنند و همه این ها تشویق است تا آنها که ضعیف هستند خود را به مراحل بالاتر برساند.
این قاری پیشکسوت افزود: ما باید بیشتر از هر چیز زیرساخت ها و پایه ها را محکم کنیم ولی الان از نظر کمی و کیفی این پایه ها ضعیف هستند. بارها گفته ام اشکال ما این است که بزرگسالان حتی کسانی که دکتر یا مهندس یا استاد دانشگاه هستند در روخوانی قرآن ضعیف هستند. چون در مرحله پایه به خوبی با آنان کار نشده و انگیزه‌ای نیز برای آنها ایجاد نشده است.
فضای مجازی جای جلسات قرآن را پر نمی کند
وی درباره آموزش قرآن در فضای مجازی گفت: فضای مجازی به ویژه بعد از ویروس کرونا کمک بسیاری در آموزش قرآن داشته است ولی باید بدانیم هیچ چیزی مانند جلسه حضوری و چهره به چهره نمی تواند کار را به صورت سمعی و بصری و تخصصی پیش ببرد. بنابر این برگزاری کلاس های حضوری بسیار موثرتر از فضای مجازی است ولی چاره ای هم نیست که در بعضی موارد کلاس های مجازی داشته باشیم.
وی یکی از آسیب های کرونا را تعطیلی برخی موسسات مردمی قرآنی دانست و گفت: این موسسات به صورت خودگردان کار می کنند و هزینه های خود را از طریق شهریه تامین می کنند. این موسسات اگرچه قبل از کرونا بسیار فعال بودند ولی مشکل بودجه داشتند ولی زمانی که کرونا آمد، بسیاری از این موسسات تعطیل شدند. چون اغلب این موسسات به صورت حضوری کلاس برگزار می کردند.
این داور مسابقات قرآنی اضافه کرد: برخی اساتید می گفتند مشکل ما متون و جزوات آموزشی است. البته متون ما تفاوت زیادی با هم ندارند و آنچه مهم است نقش معلم و استاد است. ما باید یک بازنگری در معلمان قرآنی داشته باشیم؛ چه در آموزش و پرورش که اولویت اول است و چه در مراکز دیگر تا معلمان آموزش های فنی و تخصصی را فراگیرند که در بازخورد و نتیجه کارشان بسیار موثر خواهد بود.
وی ادامه داد: نکته مهم این است که در فضای آموزش های قرآنی برای فهم بیشتر کلام خدا جای هنر نمایش و استفاده از جلوه های سمعی بصری خالی است؛ چه در صدا و سیما و چه در مراکز آموزشی یا جلسات قرآن آموزش و پرورش. اگر آموختن یک موضوع قرآنی مانند دروغ نگفتن، غیبت نکردن یا احترام به پدر و مادر را در قالب نمایش ارائه کنیم، در ذهن دانش آموزان و افراد، بسیار اثرگذار است تا اینکه فقط قرآن خوانده شود.
نظر شما