به گزارش ایرنا، درختان بلوط عروس زاگرس حال و روز خوشی ندارند و از هر طرف آماج طمع ورزی آدمی شده اند ، جنگل هایی که چون مادری مهربان و دلسوز از دیرباز محل آرامش و آسایش افراد بوده اند اما در جواب مهر و عطوفت مادرانه شان ناسپاسی می بینند.
گاه به اسم توسعه و اشتغال درختان جنگل قربانی می شوند، گاهی به نام احداث و تعریض جاده قامتشان به زمین می افتد، پاره ای از ایام آفت و بلای ناشی از تعرض آدمی شیره جانشان را می مکد، زمانی ریزگردها راه نفسشان را بند می آورد و دیگر روزی خساست و قصاوت آسمان تشنه کامشان می گرداند.
بلوط های زیبای زاگرس با قدمتی بین هفت تا پنج هزار سال دیرزیستی از کهن ترین موجودات زنده زمین محسوب می شوند که در کوران حوادث جان سالم به در برده تا به عهد ما رسیده اند، اما در این دوره کوک ناکوک بشر طمع کار بلوط هزاران ساله را با تبر کین و آز از پای در می آورد و هر روز از تعداد این بلندقامتان جنگلی کمتر و کمتر می شود.
فرایند رشد درختان بلوط بسیار طولانی است و در هر سال فقط یک سانت به عمر و قامت درختان بلوط اضافه می شود و مادر زمین برای تبدیل یک بذر به درختی جوان باید حداقل ۷۰۰ سال صبر و تلاش کند ولی یک درخت با عمر طولانی و حاصل چرخه ابر، باد، مه، خورشید و خاک به لحظه ای توسط بشر از پای در می افتد.
خانم فریا استارک که سفرهای متعددی به خاورمیانه داشته است در سال های ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۰ از ایلام و لرستان عبور کرده که حاصل آن کتابی به نام سفرنامه الموت لرستان و ایلام است و او در قسمتی از کتابش اینگونه نگاشته است « درختان بلوط ایرانی برگشان از نوع انگلیسی آن بهتر است؛ در سال های قحطی که محصول غله مزارع از بین می رود، از میوه‌های بلوط آرد درست می کنند و بعضی اوقات نیز بلوط را روی آتش می پزند و مثل فندق بو داده مصرف می‌کنند و در فصل تابستان نیز برای پوشش سقف کلبه از شاخ و برگ درختان بلوط استفاده می‌کنند و در فصولی که بارندگی نمی شود نیز به جای علوفه برگ ها را جلو حیوانات می‌ریزند».
زندگی زاگرس با بلوط گره خورده و آن زمان که قحطی بزرگ انگلیسی تمام کشور را فرا گرفت این زاگرس نشینان بودند که به لطف عنایت بلوط ها زنده ماندند و قحطی بزرگ بر آنها کارگر نیفتاد.
درختان بلوط ایلام همواره سخاوتمندانه و با آغوش باز مردمان ناسپاس را پذیرا بوده و در جنگ هشت ساله جان پناه آوارگان بودند، و اکنون نیز در هر فرصتی و تعطیلاتی افراد با سفر به دامان طبیعت دمی را در سایه سار درختان بلوط می آسایند، اما قطع درختان، تخریب رویشگاه، برافروختن آتش، رها کردن پسماند و زباله، تفنگ و تبر جواب محبت های انسان به بلوط ها بوده است.
درخت بلوط سرشار از فایده و ارزش غذایی به ویژه برای معده و دستگاه گوارش است و از میوه درخت بلوط و تبدیل آن به آرد می توان نان یا فرآورده های دیگر چون بسکویت و کیک بلوط تهیه کرد، از فرآوری سقز آن به عنوان آدامس محلی و از سقز خام و تلخ آن برای بهبود ترک دست و پا، از فرآوری شیرابه آن نیز برای صبحانه با نام محلی شوکَه و جوشانده میوه، شاخ و برگ و تنه آن با نام محلی جَفت برای درمان معده درد شدید استفاده می شود.
یک درخت و دنیایی از خاصیت چندین سال است که روزگار خوشی چون گذشته را سپری نمی کند و فعالیت های بی رویه عامل انسانی در طبیعت استرس زیادی را بر این گونه منحصر به فرد و باشکوه وارد کرده و حتی عرصه را بر دیگر همزیستان درخت بلوط چون سنجاب و دارکوب نیز تنگ کرده است.
چرای بی رویه دام و حضور مداوم احشام در عرصه، شخم زدن زیراشکوب جنگل توسط کشاورزان، کاشت گونه های مهاجم و ناسازگار با زیست بلوط، ایجاد طرح های توسعه ای در مناطق جنگلی، قطع درختان، تخریب رویشگاه ها، حضور مکرر مردم و خودروها در طبیعت برای تفریح و تفرج، آتش گرفتن عرصه ها، ریزگردها، طغیان آفات و قارچ ها، تغییرات اقلیمی و کاهش نزولات جوی و رطوبت باعث آسیب دیدن و شکنندگی جدی جنگل های بلوط استان ایلام شد.
زوال و تخریب تدریجی جنگل های طبیعی فقط منحصر به استان ایلام و یا منطقه رویشی و زیست کره زاگرس نیست بلکه طبق مطالعات انجام گرفته از سال ۱۳۳۵ تاکنون از مجموع ۱۸ میلیون هکتار اراضی جنگلی در کشور ایران این رقم اکنون به ۱۲ میلیون هکتار رسیده و ۶ میلیون هکتار آن از بین رفته است.
اما در استان ایلام اهمیت درختان و جنگل های بلوط که به زیست مستقیم مردم گره خورده از اهمیت زیادی برخوردار است، چراکه بیشتر مناطق شهری و روستایی استان به ویژه در مناطق کوهستانی با جنگل احاطه شده و فاصله ای بین جنگل و منازل مسکونی نیست ، بنابراین با توسعه ساخت منازل مسکونی و خانه باغ ها ناگزیر اراضی جنگلی عقب نشینی کرده و از وسعت آنها کاسته و ساختمان ها جایگزین درختان می شود.
به علت تنک شدن و کاهش تراکم پوشش جنگلی درختان بلوط رو به زوال رفته اند و زادآوری جنسی طبیعی آنها دچار اختلال و کاهش محسوس نزدیک به صفر شده و این یک زنگ خطر برای از بین رفتن این سرمایه های تجدیدناپذیر در رویشگاه زاگرس و استان ایلام است.
اراضی طبیعی استان ایلام معادل ۸۹ درصد است که ۶۴۰ هزار هکتار آن را جنگل ها تشکیل داده و ۹۰ درصد گونه های جنگلی استان بلوط ایرانی است ، طبق برآوردها ۱۱ درصد از حجم درختان طبیعی استان نسبت به ۴۰ سال گذشته کاهش یافته است.
۹۰ درصد درختان بلوط ایلام دچار زوال و عدم زادآوری شده اند
رییس مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی ایلام در این زمینه گفت: ۹۰ درصد درختان جنگلی بلوط استان به علت فعالیت های عامل انسانی دچار زوال و عدم تجدید حیات جنسی و زادآوری طبیعی شده است.
علی نجفی فر اظهار داشت: فشار فعالیت های عامل انسانی بر طبیعت باعث کاهش تراکم حجم جنگل ها و تخریب اکوسیستم طبیعی و میکروارگانیزم های خاک شده است.
وی افزود: زادآوری طبیعی درختان بلوط و رشد نهال های نورس اینگونه در برخی مناطق استان که فشار عامل انسانی بیشتر بوده تقریبا به صفر رسیده و تنها محدودی از نواحی دور از دسترس افراد و احشام زادآوری طبیعی دارند.
رییس مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی ایلام ادامه داد: قطع درختان، حضور مداوم انسان در طبیعت، تخریب جدی خاک و نابودی میکروارگانیزم های آن و چرای بی رویه دام از جمله عوامل مهم و جدی در زوال تدریجی درختان بلوط طی پنج دهه اخیر بوده است.
نجفی فر تاکید کرد: خشکسالی های پی در پی در ۲ دهه اخیر، طغیان آفاتی چون بیماری ذغالی و کرم چوب خوار، کاهش بارش نزولات جوی، کاهش رطوبت مورد نیاز، تغییرات اقلیمی و ریزگردها که باز هم ناشی از فعالیت های عامل انسانی است، بر تشدید زوال جنگل های بلوط استان اثر مستقیم دارد.
وی یادآور شد: قدرت زادآوری درختان بلوط بسیار کاهش یافته و در صورتیکه یک نهال بلوط به طور طبیعی از بذر این درخت رشد کند به دلایلی چون وجود احشام، کاهش قدرت باروری خاک، نبود بلوط پرستار یا مادری و عدم رطوبت کافی در هوا در همان نورستگی از بین می رود و به بلوغ نمی رسد.
رییس مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام توضیح داد: بلوط گونه ای رطوبت دوست است که با تغییرات اقلیمی و افزایش دمای هوا همچنین تشدید تخریب ها از جمله قطع بی رویه درختان از رطوبت هوا قدرت باروری خاک برای رشد و پرورش یک بذر کاسته می شود.
نجفی اضافه کرد: در صورت رشد بذر، به علت تنک شدن تراکم جنگل ها و باتوجه به نیاز نهال نورس به وجود بلوط های بالغ برای رشد و دریافت رطوبت، این بذور به علت تابش مستقیم آفتاب در فصل گرم سال خشکیده می شوند.
طرح های توسعه ای ایلام از پیوست های زیست محیطی قابل اتکا برخوردار نیست
انجمن های مردم نهاد در راستای بهبود شرایط بغرنج جنگل های بلوط استان بیشترین دغدغه و تلاش آگاهانه و خودجوش را دارند و ۴۲ انجمن مردم نهاد زیست محیطی با بیش از ۲۰ هزار نفر عضو خود گواه اهمیت مساله محیط زیست و طبیعت در رویشگاه زاگرس در بین انجمن های مردن نهاد است.
نماینده سازمان های مردم نهاد استان ایلام و مدیرعامل انجمن مردم نهاد دوستداران کوهستان سبز در خصوص درختان بلوط استان توضیح داد: ایجاد طرح های صنعتی به نام توسعه و اشتغال بدون پیوست های زیست محیطی عرصه را بر طبیعت استان تنگ کرده و موجب به زوال رفتن درختان بلوط و اراضی جنگلی استان ایلام شده است.
موسی باوندی افزود: طبق قانون طرح های صنعتی باید خارج از محدوده زندگی افراد و در مناطق غیرجنگلی و با حداقل تخریب و آلودگی زیست محیطی باشد در حالیکه احداث و فعالیت طرح هایی چون پتروشیمی، پالایشگاه گاز و شرکت سیمان هیچ کدام از این فاکتورها را رعایت نکرده اند و باعث آلودگی شدید در مناطق مسکونی مجاور، هوا، اراضی جنگلی، آب و خاک شده اند.
وی ادامه داد: اکنون نیز در منطقه بانکول که یک ذخیره گاه و رویشگاه جنگلی است، تیم اکتشاف و لرزه نگاری نفت بدون ملاحظات زیستی اقدام به قطع درختان برای احداث جاده کرده و این گونه طرح های غیرکارشناسی شده و فاقد پیوست های زیستی باعث تشدید و تسریع در روند نابودی درختان بلوط و اراضی جنگلی استان می شود.
باوندی یادآور شد: بدون شک در صورت تداوم وضعیت موجود تا ۳۰ سال آینده درختان بلوط از بین خواهند رفت و نسل های بعدی میراث چندهزار ساله زاگرس و گونه های حیات وحش این منطقه را نخواهند دید در حالیکه تنها دارایی استان زاگرسی ایلام جنگل های بلوط و بنه و طبیعت آن است.
وی تاکید کرد: توسعه پایدار بر اساس تعاریف بین المللی باید دارای سه پیوست اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی باشد که در عمده طرح های اجرایی استان ایلام گاه هرسه پیوست و در بیشتر مواقع پیوست های اجتماعی و زیست محیطی جدی گرفته نمی شود.
باوندی اضافه کرد: برای جلوگیری از تخریب درختان منطقه بانکول توسط تیم اکتشافی و همچنین تعیین تکلیف حجم بالای آلایندگی توسط شرکت های پتروشیمی، گاز و سیمان جلسات متعددی با دستگاه قضای استان توسط انجمن های مردم نهاد منعقد شده که خواستار جدی دادستان به این موضوعات مهم زیستی هستند.
قطع درختان تنش آبی های را تشدید می کند
دبیر انجمن مردم نهاد یاوران محیط زیست سیمره هم با بیان اینکه جنگل خط قرمز انجمن های مردم نهاد و سرمایه ای متعلق به همه نسل های گذشته تا آینده است، گفت: ایجاد طرح های صنعتی مخرب طبیعت، جنگل که تامین کننده حیات اولیه تمام موجودات زنده می باشد را به چالش و ورطه نابودی کشانده است.
محمد فیضی ادامه داد: تراکم جنگل ها موجب افزایش نزولات جوی و در نتیجه ذخیره سازی آب در سفره های زیرزمینی می شود اما قطع و تخریب درختان و عناصر میکروارگانیزم زنده زمین علاوه بر فرسایش خاک و بروز سیلاب تنش های آبی را به دنبال خواهد داشت.
وی یادآور شد: علاوه بر چرای بی رویه دام و فشار تحرکات بشر بر طبیعت، تصویب و اجرای طرح های صنعتی فاقد پیوست های زیستی در تسریع روند کنونی وضعیت بیمارگونه درختان بلوط تاثیر زیادی دارد، در حالیکه باید برای طرح های صنعتی پارامتر عامل ارزیابی اثرات توسعه ای طرح در نظر گرفته شود.
فیضی توضیح داد: اثرات اجرای طرح بر محیط زیست انسانی و طبیعی و نیز جانمایی پروژه با این پارامتر بررسی و اثرسنجی می شود که انتظار می رود مسوولان باتوجه به تجربه تلخ جانمایی غلط و بدون پیوست زیستی شرکت های سیمان، پالایشگاه و پتروشیمی برای طرح های دیگر پیوست های زیست محیطی و تامین آب را مدنظر بگیرند.
وی افزود: عوامل بشری و تغییرات اقلیمی باعث بروز ناامنی و تهدید برای حیات وحش و تخریب زیستگاه جانوران از جمله سنجاب شده و در نتیجه عوامل پراکنش بذر درختان بلوط به صورت طبیعی کاهش عدیده یافته است.
فیضی به موضوع کاشت نهال در اراضی جنگلی اشاره کرد و اظهار داشت: میزان کاشت نهال ها به میزان تخریب ها اندک است، چراکه کاشت نهال باید تا پنج سال نگهداری، آبیاری و حراست و از چرای دام دور نگه داشته شود تا به یک درختچه نورس با ریشه قوی تبدیل شود که این امر غیرممکن است.
وی تاکید کرد: یک بذر بلوط ۷۰۰ تا ۸۰۰ سال طول می کشد تا به یک درخت جوان تبدیل شود اما به علت شرایط بغرنج فشار انسان و دام بر طبیعت، کاشت طبیعی بذر ۷۰ درصد و رشد کامل یک نهال ۵۰ درصد متوقف شده است و بیشتر نهال های دست کاشت به علت چرای دام یا عدم آبیاری خشک می شود.
طرح های توسعه ای با حداقل تخریب های زیست محیطی مجوز فعالیت می گیرند
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام هم گفت: به علت فشار انسان بر عرصه ها زاد و ولد درختان جنگلی به صورت شاخه زاد نسبت به دانه زاد بیشتر است و در برخی نواحی مرتفع خارج از دسترس انسان درختان به صورت دانه زاد تکثیر می یابند.
ابراهیم پیرزادیان افزود: باید بهره برداران به گونه ای از فرآورده های جنگلی استفاده کنند که این انفال برای حیات وحش و نسل های آینده بشری دستخوش آسیب و تخریب نشود و نسل های بعد نیز قادر به بهره برداری مفید از جنگل ها باشند.
وی یادآور شد: جنگل در تثبیت خاک، ذخیره آب، تولید انواع فراورده های جنگلی، ادامه حیات و زاد و ولد وحوش دارای ارزش زیستی بالایی است و برای حفظ و مدیریت اراضی جنگلی برنامه های جامع طرح حفاظت از جنگل ها تهیه کرده که این طرح در چارچوب اعتبارات ملی و استانی در حال اجرا است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام ادامه داد: با توجه به آسیب شناسی های انجام گرفته در عرصه های طبیعی و تفکیک اراضی ملی از مستثنیات بالغ بر ۹۹ درصد از اراضی ملی دارای کاداستر هستند و طرح کمربند سبز برای تفکیک مستثنیات از اراضی ملی بین این زمین ها در حال اجراست.
پیرزادیان مدیریت پیشگیری از آتش سوزی و مهار سریع آن، مبارزه با آفات و امراض، تقویت نیروهای یگان حفاطت، کمک گیری از ظرفیت و توان انجمن های مردم نهاد، حضور نیروهای حفاظتی در عرصه ها و گشت مداوم شبانه روزی در اراضی ملی را از جمله اقدامات موثر برای حفظ و حراست از عرصه ها دانست.
وی در مورد وضعیت زادآوری درختان بلوط هم توضیح داد: بلوط در ۱۵ تا ۲۰ سال زندگی اولیه خود برای ادامه حیات نیازمند بهره مندی از سایه گونه مادری یا پرستار است که باتوجه به کاهش تراکم جنگل های طبیعی و برای جبران کاهش کمی و کیفی اراضی جنگلی دولت تصمیم به اجرای کاشت یک میلیارد اصله نهال در نقاط مختلف کشور متناسب با اقلیم هر منطقه کرده تا بر حجم تراکم اراضی جنگلی افزوده شود.
به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام در برنامه ششم توسعه با هدف تنفس و حفظ جنگل بهره برداری از مناطق جنگلی ممنوع شد ولی برای تامین چوب مورد نیاز کشور، طرح زراعت چوب در دستور کار قرار گرفت و به این منظور در مناطق سردسیری نهال و درختچه صنوبر و در نواحی گرمسیری گونه سریع الرشد اوکالیپتوس کاشت و با پساب و آب های مرزی آبیاری می شود.
پیرزادیان در خصوص موضوع قطع درختان بانکول هم توضیح داد: طبق قانون با طرح هایی که کمترین میزان تخریب محیط زیست و طبیعت را داشته باشند باید همکاری های لازم صورت بگیرد و در ماجرای فعالیت تیم اکتشاف و لرزه نگاری نیز این گروه مکلف به استفاده از یک گذرگاه و جاده روستایی شده اند و تنها در برخی از طول مسیر که عرض جاده کمتر از ابعاد ماشین آلات شرکت است اقدام به تعریض محدود جاده با نظارت کارشناسان منابع طبیعی و آبخیزداری کرده اند.
وی با بیان اینکه درختان دانه زاد قطع نشده و کنده های قطع شده شاخه زاد و قابل رشد مجدد هستند، تاکید کرد: در قالب بند ب ماده ۱۲ قانون بهره وری از اراضی کشاورزی و منابع طبیعی، میزان خسارت وارده این شرکت به اراضی تعیین خسارت و ابلاغ شده است و در موافقت نامه سال آینده، مناطق تخریب شده برای سال آینده توسط این شرکت بازسازی و احیای مجدد شود.
پیرزادیان افزود: در برنامه توسعه ششم تمام پروژه ها و طرح های همه دستگاه ها باید با ملاحظات پیوست های زیست محیطی باشد و مجری باید با حداقل تخریب زیست محیطی یک طرح را عملیاتی کند.
وی به طرح ممیزی و تنسیق مرتع اشاره کرد و توضیح داد: در قالب این طرح حدودات استفاده و بهره برداری از عرصه های طبیعی برای روستاییان و عشایر با نظارت کارشناسان منابع طبیعی و بر اساس ظرفیت مرتع و داشتن کارت چرا انجام می گیرد.
ایلام رویشگاه بلوط ایرانی با ۳۲ واریته است
طبق اصل ۵۰ قانون اساسی و همچنین از مهمترین دغدغه های مداوم مقام معظم رهبری خطاب به مردم و مسوولان حفظ و نگهداری از محیط زیست و انفال به عنوان وظیفه ای همگانی و شرعی است که به فرموده ایشان نباید محیط زیست را یک مقوله لوکس و درجه دوم دانست بلکه از اهم اولویت ها حفظ و حراست از طبیعت است.
عمدتا جنگل ها از جمله بلوط در جذب باران و رطوبت هوا، جلوگیری از بروز سیلاب، فرسایش و شسته شدن خاک، افزایش اکسیژن و کاهش دی اکسیدکربن تاثیر زیادی دارد اما قطع درختان و تنک شدن پوشش و تراکم جنگلی و نیز استفاده بی رویه از سوخت های فسیلی باعث تولید گاز منواکسید کربن موسوم به گازهای گلخانه ای و استقرار لایه ای این گاز در جو زمین و در نتیجه بروز تغییرات اقلیمی غیرطبیعی از جمله گرمتر شدن کره زمین، خشکسالی و طغیان آفات جنگلی شده است.
بنا بر تعاریف بین المللی سازمان خوار و بار جهانی (فائو) هر کشوری که فاقد حداقل ۲۵ درصد اراضی جنگلی باشد در محدوده بحرانی قرار دارد در حالیکه در کشور ایران میزان اراضی جنگلی ۵.۷ دهم درصد است.
میانگین سرانه جنگل در دنیا به ازای هر فرد هشت دهم هکتار، در ایران ۲ دهم هکتار و در استان ایلام یک هکتار است.
میانگین متوسط بارش ها و دریافت نزولات جوی در اراضی جنگلی استان ایلام در دوره بلندمدت ۲۵۰ میلیمتر است و طبق آماربرداری ها ۲۵۰ اصله درخت در هر هکتار رشد کرده که یعنی به ازای هر یک میلیمتر بارش باران یک اصله درخت طبیعی یا دست کاشت در استان ایلام وجود دارد.
در جهان حدود یک هزار گونه بلوط با زیرگونه های متنوع شناسایی شده و استان ایلام رویشگاه گونه غالب بلوط ایرانی با ۳۲ واریته است.
و چند پیشنهاد:
بهتر اینکه به جای توسعه استان بر پایه نفت و گاز و تصویب اجرای طرح هایی با این محوریت، باید طرح های اشتغال زای سبز بر مبنای گردشگری یا بهره برداری از فرآورده های جنگلی چون توسعه و ایجاد کارگاه های فراوری میوه بلوط به انواع خوراکی ها و فروش آن اشتغال زایی ایجاد کرد.
همچنین می توان با استفاده پنل های خورشیدی و یا بهره گیری از نیروی باد و با نصب توربین های بادی و تبدیل آن به انرژی بادی را جایگزین سوخت های فسیلی کرد.
در زیراشکوب درختان جنگلی گیاهان دارویی و خوراکی مختلف و متنوعی ( افزون بر ۳۳۰ گونه) به صورت وحشی و خودرو رشد می کند که همه ساله تعداد زیادی از بهره برداران با فصل رویش این گیاهان به اراضی جنگلی رفته و آنها را با حجم و مقادیر بالا چیده که این اقدام نسنجیده و غیر اصولی آنها باعث تخریب جنگل، کم شدن عرصه های رویشگاهی این گیاهان و در خطر انقراض قرار گرفتن آنها می شوند.
باید این رویشگاه ها به عنوان ذخیرگاه های ژنتیکی حفظ و حراست و به جای برداشت بی رویه این گیاهان به صورت اصولی بذرگیری و در اراضی دیم کاشت شود که این اقدام ضمن کمک به حفظ و ماندگاری این ذخیره گاه های ژنی در دامان طبیعت به محلی برای درآمدزایی کشاورزان و بهره برداران نیز تبدیل خواهد شد.
کشاورزان به جای شخم زدن زیراشکوب اراضی جنگلی و تبدیل جنگل به زمین مزروعی باید بذر گیاهان خودرو اعم از گل نرگس، تره کوهی، آویشن، ختمی و دیگر گیاهان را به در مزارع دیم با نیاز آبی پایین کشت و با فروش این محصولات کسب درآمد کنند.
در بسیاری از کشورهای توسعه یافته با توجه به اهمیت جایگاه جنگل، برای تمام درختان پلاک و شناسنامه تهیه می شود و به منظور حفاظت از درختان جنگلی تهیه شناسنامه برای این انفال ضروری است.
در نمایشگاه اخیر تهران و طی بازدیدی که مقام معظم رهبری از غرفه وزارت جهاد کشاورزی داشتند بر توسعه و تقویت کشت در اراضی دیم با نیاز آبی پایین تاکید داشتند که این تاکیدات ایشان و همچین طرح جهاد دیم زارها فرصتی مناسب برای بهره برداران است که از طبیعت و بذور گیاهان وحشی به سود خود استفاده کنند.
درختان بلوط زاگرس عمری به درازای تاریخ دارند و از نیاکان مان نسل به نسل چون گنجینه ای پربها به ما رسیده اند و اما نیز برای ادامه حیات نسل های آینده و فرزندانمان ناگزیریم که از این گنج خدادادی و تجدیدناپذیر چون جان شیرین حفاظت کنیم و از آماج بلا دورش بداریم.
نظر شما