از مددجویی تا کارآفرینی/ حمایت؛ رمز خودکفایی زنان سرپرست خانوار

به گزارش ایرنا، یک ضرب‌المثل قدیمی هست که همه ما آن را شنیده‌ایم و شاید بارها در شبکه‌های اجتماعی هم به کار برده‌ایم. یک ضرب‌المثل قدیمی که می‌گویند ریشه‌اش به چین می‌رسد، که اگر می‌خواهید «کسی را یک روز سیر کنید به او ماهی بدهید اما اگر قرار است برای همیشه ماهی داشته باشد، به او ماهیگیری یاد بدهید.»

در میان اقشار به اصطلاح رسمی و عرفیِ آسیب پذیر جامعه انسان هایی هستند که گاهی قد و قواره اراده شان از دیوار مصائب بلندتر است، زنانی که به هر دلیلی بار مسوولیت زندگی و اداره خود و فرزندان و حتی گاهی همسران ناتوان از کار بر عهده آنها افتاده و با سختی روزگار دست و پنجه نرم می کنند. این افراد ثابت کرده اند که در صورت حمایت خود کارآفرینانی دست گیر می‌شوند.

اخیراً آیینی برای تکریم بااراده ترین این بانوان در بسیاری از استانها از جمله در تهران نیز برگزار شد. آئینی با عنوان جشن خودکفایی مجریان طرح های اشتغال کمیته امداد امام خمینی که غالب آن را زنان سرپرست خانوار تشکیل می دادند.

هر کدام از این بانوان سرپرست خانواده منظومه ای از دغدغه‌ها، چالش ها، موانع، موفقیت ها و دستاوردها را به همراه داشتند. اما برخی از مشکلات گویا بزرگتر از همه بودند و با وجود خوداتکایی و خودکفایی همچنان این قشر را تهدید می کنند. مشکلاتی از جنس مسکن، محرومیت از سرمایه اولیه برای فعالیت اقتصادی و توانمند سازی، موانع بانکی و اداری که به اعتقاد آنان نیازمند بررسی و برطرف شدن است.

۲۳ سالگی یک زن؛ ۲ فرزند و به دوش کشیدن کوهی از مشکلات

میان هیاهوی جشن خودکفایی زنان سرپرست خانوار خوشحال است؛ شاید نه به خاطر تجلیل برای خودکفایی، بلکه به دلیل اینکه توانسته از مشکلات عبور کند و جمله «من میتوانم» را در عمل معنا کند. در اوج جوانی تنها شد و نگذاشت مشکلات او را به زنی منفعل تبدیل کند.

زینب نجمی زنی است که ۲ فرزند دارد و بیش از ۱۰ سال است که سکان زندگی را به دلیل فرار همسرش از مسئولیت زندگی و ترکِ آنها به دست گرفته و نه تنها خانواده بلکه بیش از ۳۰ نفر را بر روی این کشتی خودکفایی و توانمندی سوار کرده است. زینب در میان همهمه مراسم و صدای بلند بلندگوهای سالن از خودش برای من تعریف می کند و می گوید: اول اسلامشهر زندگی می کردم بعد رفتم رباط کریم. از ۲۶ سالگی شروع کردم به کار کردن. از کمیته امداد وام گرفتم و فعالیتم را شروع کردم . کارگاه زدم و تولید پوشاک را شروع کردم و بعد از چند سال فعالیت و تلاش الان حداقل ۳۵ نفر با من همکاری می کنند که بیشترشون سرپرست خانواده و همه خانم هستند.

او که کارگاه تولیدی مانتو و پالتو دارد از زندگی شخصی و سرپرست شدنش برایم تعریف می کند: همسرم در ۲۳ سالگی من را با ۲ بچه ترک کرد و رفت و من مجبور شدن کار کنم. خیاطی را به شکل ابتدایی بلد بودم اما کمیته امداد کمک کرد تا دوره های فنی و حرفه ای را بگذرانم و مدرک بگیرم. وی در پاسخ به مشکلات راهش به طرد شدن از خانواده و شهرش گفت و پاسخ داد: وقتی شوهرم ترکم کرد، خانواده هم مرا مجبور کردند از رباط کریم مهاجرت کنم و به همین خاطر به اسلامشهر رفتم. می گفتند(خانواده) تو را مردم به چشم دختر طلاق می‌بینند. همه ما را می شناسند و برای آبرویمان خوبیت ندارد.

نجمی ادامه می دهد: پنج سال در اسلامشهر در کنار مردها کار کردم تا کار یاد بگیرم. موضوع اینجاست که در ابتدا کسی قبول نمی کرد یک زن ۲۳ ساله بتواند زندگی شکست خورده با ۲ بچه را مدیریت کند و تازه بخواهد شغل و حرفه یاد بگیرد. همه به من می گفتند تو موفق نمی شی، تو نمیتونی. حتی بعضی از اعضای خانواده می گفتند ما ماهانه به طور مشترک پولی جمع می کنیم و به تو می دهیم اما من قبل نکردم و تا به امروز فقط روی پای خودم ایستادم.

آغاز خودکفایی با وام هشت میلیونی

این بانوی خودکفا و توانمند با اشاره به اینکه با گرفتن مدرک فنی و حرفه ای و یک وام هشت میلیونی در سال ۹۰ مشغول تولید پوشاک شد، به مشکلات بازار پوشاک هم اشاره‌ای کرد و گفت: بازار پوشاک بسیار پرچالش است. تحویل به موقع تولیدات و از همه مهم‌تر تهیه مواد اولیه و این روزها هم رقابت با پوشاک خارجی همگی بخشی از چالش بازار پوشاک هستند.

نجمی حتی برای ۲ بار به مرز ورشکستگی رفت.او تعریف می‌کند: یکی دوبار به ورشکستگی رسیدم اما خداروشکر با تلاشی که خودم کردم توانستم اینروزهای سخت را هم پشت سر بگذارم. متاسفانه در سال ۹۷ بعد از هفت سال کارگاه داری به چالش برخورد کردم که با دریافت تسهیلات ۱۰۰ میلیون تومانی کمیته امداد توانستیم از این چالش عبور کنیم. البته خیلی سختی کشیدم که این وام را گرفتم. الان حدود پنج نفر در کارگاه من بیمه هستند و باقی افراد نیز در خانه با من همکاری می کنند. حتی برخی چرخ خیاطی نداشتن و من براشون چرخ خیاطی تهیه کردم.

این بانوی توانمند اکنون هر روز سه شیف از ۸ صبح تا ۱۲ شب کار می کند و به گفته خودش هر پنج سال یکبار مسافرت می رود. حساب و کتاب کارگاه را شخصاً انجام میدهد و حتی به صورت حضوری محصولاتش را در بازار معرفی می کند.

سکان داری خانواده پس از ۱۶ سال زندگی مشترک

مثل زینب زنان بسیاری هستند که شرایط تقریباً مشابهی دارند. فاطمه محمودی یکی از این بانوان است که با وجود اینکه تحت پوشش مددجویی کمیته امداد نیست، اما آسیب های بسیاری را پشت سر گذاشته است. این بانوی آسیب دیده در مصاحبه با خبرنگار ایرنا گفت: سه فرزند دارد. ۲ دختر و یک پسر که بزرگترین آن ۱۶ سال و کوچکترین هم هشت سال دارد. همسرم بعد از ۱۴ سال زندگی مشترک با خیانت و بدون اطلاع من، اقدام به ازدواج مجدد کرد. همین مسئله باعث جدایی ما شد.

او هم که همانند زینب ابتدا به خانه پدری پناه آورده می‌گوید که با فرزندانش به خانه پدری بازگشته است و البته پدر و مادر پیرش مخالفتی نداشتند. فرزندانی که آنها هم مانند زینب پدرشان را ترک کردند و تمایلی برای زندگی با نامادری را نداشتند.

اما ماجرای جالب فاطمه آنجاست که برخلاف بسیاری به کارگری و کارمندی روی نیاورد. او می گوید: از قبل در خانه همسر سابقم خیاطی می کردم. تصمیم داشتم به کارمندی روی بیاورم که با مخالفت خانواده روبرو شدم زیرا آنها معتقد بودند بهتر است بر روی پاهای خودم بایستم که البته روحیه من هم با کارمندی سازگار نبود. اما این حمایت فقط فکری بود و هیچ حمایت مالی از طرف خانواده نشدم. آنها معتقد بودن من آدمی نیستم که برای دیگران کارگری کنم و من هم با توجه به شناختی که از خودم داشتم به همین نتیجه رسیدم.

این بانوی توانمند ادامه می دهد: فرزندان پس از طلاق حدود یکسال با من زندگی می کردند، اما فشار مالی آنقدر زیاد بود که وضعیتی حاد را برای من ایجاد کرد و با شیوع کرونا هم این وضعیت وخیم‌تر شد. با بچه‌ها صحبت کردم و از آنها خواستم تا برای مدتی با پدرشان زندگی کنند اما پس از مدتی مادر ناتنی تابستان امسال فرزندانم را از خانه بیرون کرد.

محمودی که در "سفیدار" زندگی می کند برخلاف بسیاری از موقعیتش راضی نیست و باور دارد باید به ارتفاع بیشتری در موفقیت برسد. او می گوید: هنوز نصف راه را نرفتم و باور دارم باید بهتر از گذشته و کار خود را بیشتر گسترش دهم. تحت پوشش کمیته امداد نیستم و فقط برای گسترش شغلم کمک خواستم. البته کمیته پیشنهاد داد که در صورت مشاهده وضعیتم ممکن است مارا تحت پوشش قرار دهند.

او حتی بی خبر از امتیازات پوشش مددجویی کمیته امداد امام است و از امتیاز بیمه ای مددجویان نیز خبری ندارد. او از سختی های اجتماعی یک زن تنها با سه فرزند که به خاطر خیانت همسر طلاق گرفته می گوید و معتقد است: جامعه نباید یک زن را تنها بگذارد که در چنین شرایط سختی زندگی کند. متاسفانه برخی به زنان سرپرست خانواده نگاهی نامطلوب دارند و می خواهند آنها را مورد سوء استفاده قرار دهند.

محمودی همچنین از سختی راه گلایه می کند و می گوید: متاسفانه به ما زنها به خصوص در حوزه شغل و مسائل اقتصادی بسیار سخت گرفته می شود. برای مثال یکسال دوندگی کردم تا بتوانم ۱۰۰ میلیون تومان وام بگیرم. چطوری یک زن سرپرست خانوار که به تنهایی زندگی خود را به دوش گرفته برای وام بانکی ۲ ضامن تهیه کند که البته تلویزیون می گوید یک ضامن لازم است!

وی هم سرمایه اولیه و مسکن را از بزرگترین چالش زنان سرپرست خانوار می داند و از مسئولان می خواهد برای این موضوع آنها را حمایت کنند. و این دغدغه تنها گویه ای از راه طولانی خودکفا شدن زنان سرپرست خانوار است که حمایت را تنها برای ایستادن بر روی پاههایشان می خواهند.

چتر گسترده کمیته امداد برای خودکفایی

معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) استان تهران درباره مشکلات و دغدغه‌های زنان سرپرست خانوار و توانخواه به ایرنا گفت: در سالهای اخیر تنوع گسترده ای از خدمات برای توانمندسازی بانوان و سرپرستان خانوان دیده شده است.

مهدی اسلامی به افزایش سه برابری تسهیلات اشتغالزایی و خودکفایی در یکسال اخیر اشاره کرد و افزود: اکنون به طور کلی ۱۵۰ میلیون تومان تسهیلات به زنان سرپرست خانوار به صورت قرض الحسنه و فقط با کارمزد چهاردرصد اعطا می شود که رشد چشمگیری در سالهای اخیر بوده است.

وی همچنین به تسهیل در شرایط دریافت تسهیلات خودکفایی اشاره کرد و گفت: بر اساس رایزنی های میان کمیته امداد امام خمینی و بانک مرکزی و بانک های عامل، موضوع ضمانت بانکی تا حداقل ترین شرایط تقلیل یافته است.

به گفته معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد تهران، در حال حاضر برای تسهیلات خودکفایی یک ضامن معتبر و یک فرد دیگر دارای چک یا سفته کافی است و تمامی بانک ها موظف به رعایت این شرایط هستند.

اسلامی همچنین میزان تسهیلات اشتغال و سرمایه در گردش را قابل افزایش دانست و افزود: در برخی حرفه ها مانند دامپروری، خرید خودروی کار یا تجهیزات کشاورزی، کارگاههای خیاطی و مشاغلی از این دست، سقف تسهیلات براساس نظر کارشناسی تا ۳۰۰ میلیون تومان قابل افزایش است.

کار در خانه راهی برای دور زدن اجاره‌های گران

معاون اشتغال کمیته امداد تهران در پاسخ به دغدغه قیمت بالای مکان فعالیت اقتصادی بانوان سرپرست خانوار توضیح داد: سیاست و هدف کمیته امداد اشتغال همراه با حفظ کرامت خانواده است و در این راستا مشاغل خانگی یکی از راهکارها برای برداشتن مانع اجاره بهای محل کسب و کار است.

سلامی تشریح کرد: متقاضیان مشاغل خانگی می توانند با ثبت نام در سامانه مشاغل خانگی ظرف مدت ۱۰ روز مجوز کسب و کار اخذ کنند. حتی چنانچه بانویی دارای مهارت نباشد کمیته امداد با معرفی وی به فنی و حرفه‌ای زمینه را برای مهارت آموزی فراهم می کند.

به گفته او، کمیته امداد برای مشاغل خانگی نیز سقف تسهیلات ۱۰۰ میلیون تومانی در نظر گرفته است و این افراد می توانند از تسهیلات فنی و حرفه ای نیز بهره مند شوند.

معاون اشتغال کمیته امداد همچنین به معرفی بانوان ماهر یا جویای شغل به کارگاهها، شرکت ها و کارخانجات اشاره کرد و افزود: در تمامی این شرایط کمیته امداد تا سه سال بر فعالیت مددجو در هر شرایط نظارت خواهد کرد و آماده ارائه مشاوره کسب و کار، راهنمایی بهبود و رونق اقتصادی و همچنین پایدار سازی است.

لازم است اضافه کنیم که زنان سرپرست خانوار گذشته از آسیب هایی که دیده‌ و رنج هایی که آنها را آبدیده کرده است، دارای ظرفیت بزرگ در حوزه فعالیت اقتصادی و اشتغالزایی هستند که علاوه بر توانمند سازی خود، می توانند در صورت حمایت زمینه را برای اشتغال دیگر بانوان فراهم کنند.