وقتی بار سفر می‌بندید، اینکه عازم کدام نقطه هستید؛ مهم نیست، سیستان و بلوچستان، آذربایجان، خراسان و اصفهان چرا که در نوروز همه شهرهای کشور پهناور ایران از شما به خوبی استقبال می کنند و بنا بر سنت دیرینه ایرانیان میهمان عزیز خداست و همگان مهمان نوازند.
اگر از هر کجای ایران مسافرت را آغاز کردید و مقصدتان خراسان شمالی است بدانید که این استان به گنجینه فرهنگ ها شهره و در دل خود قومیت‌های مختلفی را پرورانده است پس به طور حتم آثار تاریخی و باستانی بسیاری در این دیار قد علم کرده اند و پذیرای مهمان و مسافران نوروزی است.
اگر می‌خواهید در گذشته سیر کنید شما را به تماشای کاروانسرایی در شرق کشور دعوت می کنم، در این کاروانسرا می توانید، گذشته را به خوبی ببینید، کافی است در اینجا چشمان خود را ببندید و با اندکی رویاپردازی صدای زنگوله‌های آویزان بر گردن شترانی که مسافران خسته خود را به این استراحت‌گاه موقت رساندند را بشنوید و وجود مردان و زنان وکودکانی را که در قرن‌های گذشته چند روزی را مهمان این کاروانسرا بوده‌اند حس کنید.
کاروانسرای "رباط قِلّی" در یک دشت لُخت در فاصله چهار کیلومتری جاده سَنخواست از توابع شهرستان جاجرم در خراسان شمالی آرام گرفته است و به آن کاروانسرای تیموری هم می گویند و ساخت این کاروانسرا را به امیر علیشیر نوایی، وزیر سلطان حسن بایقرا نسبت می دهند.
از گذشته‌های دور در مسیر راه‌ها و محل عبور کاروان‌ها، بناها و سازه‌هایی احداث شدند که بر اساس نیاز و شرایط اقلیمی به اشکال متنوعی ساخته شده و کاربردهای متنوعی داشتند. این بناها از مصالح گوناگونی ساخته می‌شدند.
کاروانسراها یکی از مهم‌ترین اشکال معماری ایرانی هستند که پدید آمدند و باعث توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته‌ها و نیازهای سفر شدند.
از آنجایی که ایران از نظر تاریخی بین تمدن های اصلی باستانی قرار گرفته است، جاده های تاریخی نقش مهمی در تمدن پارس ایفا می کنند.
از آغاز تاریخ تا به امروز، نقش پل ارتباطی ایران، مردم ایران را ترغیب کرده است که همواره به جاده ها و سازه های مربوطه به عنوان یکی از منابع اصلی درآمد مالی اهمیت دهند.
کاروانسراها یکی از دیدنی ترین و مهم ترین آثار تاریخی کشور محسوب می شوند؛ روزی روزگاری برای کاروان‌ها (گروه‌های مسافران) مکان‌هایی برای استراحت و طراوت ارائه می‌کردند که می‌توانستند در آنجا توقف کنند، غذا بخورند و مدتی را با آرامش در آنجا بگذرانند.
با این تفاسیر به کاروانسرای استان خراسان شمالی بنام رباط قِلّی که در شهرستان جاجرم این استان واقع است بیشتر می پردازیم، کاروانسرایی که به طور حتم از دیر باز به خود مسافران بسیاری دیده است و شب هایی را با حضور در این بنای تاریخی و یا در اوج گرما نوشیدن پیاله ای آب خنک در سایه سقف های گنبدی شکلش تن خسته خود را جلا داده اند.
چه بسیار رهگذران و مسافرانی که شب ها در این مکان گرد هم آمده اند و از تجارت و درآمد آن دوران گفته اند از کجا و به کجا رهسپار بوده اند که اکنون در بین ما نیستند اگر می گوییم بین ما نیستن از گذشتگان دور زمانی از این کاروانسراها بعنوان اقامتگاه استفاده می شد می گوییم.
اما اکنون هم می توان سری به این مکان ها زد و مسافران بدور از دود و زندگی ماشینی سفری در حال به گذشته داشته باشند و با تفکر اینکه در گذشته انسان ها چگونه امرار معاش می کردند و با اینکه مسافت های بسیار طولانی را طی می کردند تا به خواسته های خود دست یابند.
حال با این زندگی ماشینی که مسافت ها برای ما انسان ها یک قدم شده است، خواسته های ما نیز تغییر کرده است اما باید همواره برای لحضاتی خوش و بدور از هر هیاهویی به این اماکن تاریخ سفر کرد تا مسافرتی متفاوت را تجربه کرد.
رباط قِلّی مربوط به دوره تیموریان - دوره صفوی و در شهرستان جاجرم، شهر سنخواست، بین روستاهای قِلّی و گازان واقع شده است.
این اثر در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این رباط در فاصله چهار کیلومتری جاده آسفالته سنخواست قرار دارد و یادگاری از راه ارتباطی معتبر بین خراسان بزررگ و استرآباد است.
ساخت این کاروانسرا را به امیر علیشیر نوائی وزیر سلطان حسن بایقرا نسبت می‌دهند (کلنل ییت سفر نامه خراسان و سیستان صفحه ۳۵۹).
این رباط به شکل مستطیل است که به صورت شرقی غربی ساخته شده است. سنگهای الوان به کار گرفته شده در این بنا به رنگ های متنوع سبز، قرمز، بنفش و کبود با ملات و گچ می باشد.
ضلع شرقی که درب ورودی در آن تعبیه شده است دو برج زوایای شمالی و جنوبی دارد که برج شمالی ۷۰ درصد سالم است برج جنوبی تخریب شده است. محوطه رباط حدود ۲۴ متر طول و ۱۶ متر پهنا دارد. حیاط کاروانسرا در هر ضلع دارای ایوانی بوده است.
این رباط یا کاروانسرا در فهرست کاروانسراهایی است که تحت نام پرونده کاروانسراهای ایران به زودی به عنوان میراث جهانی ثبت خواهد شد.
کاروانسرای قِلّی ۲ اتاق شاه نشین (استراحت گاه سرکاروان ها) دارد که یکی در ضلع شمالی شرقی و دیگری در جنوب غربی قرار دارد، بسیاری از حجره های این کاروانسرا تودرتو است.
محمدحسن خان صنیع الدوله (اعتمادالسلطنه) در صفحات ۱۲۴ و ۱۲۵ مطلع الشمس درباره این رباط می نویسد: «یکی از قرای سنخواست ده قِلّی است واقع در دامنه کوه موسوم به همین اسم که قسمتی از صعلوک است و در نیم فرسخی این قریه رباطی است موسوم به رباط قِلّی که سرای معتبری بوده است و بنای آن یک جا از سنگ خاره و گچ خالص ساخته شده از کتیبه بالای در تقریبا ۴ صفحه باقی است و لوح تاریخ افتاده است، ولی جودت خط کتیبه شهادت می دهد که تاریخ بنا از اواسط عهد گورکانی آن طرف نمی گذرد. آن رباط به اسم قریه قِلی مشهور شده و آن قریه که سابقا در نزدیکی این رباط بوده است، به اسم کوه قِلی معروف شده است.»
تا کنون ۷۴۳ اثر خراسان شمالی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از این تعداد، ۵۲۳ اثر تاریخی، ۵۴ اثر طبیعی، ۱۰۹ اثر ناملموس، ۲۵ اثر منقول تاریخی و ۳۲ پرونده میراث ناملموس نیز با به‌صورت مشترک در حیطه خراسان ثبت شده است.
استان خراسان شمالی با داشتن هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در شمال شرق کشور قرار دارد.
نظر شما