سفری به اعماق جنگ

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، همزمان با سالروز آزاد سازی خرمشهر، خانه عکاسان ایران، میزبان نمایشگاهی با عنوان آن پنج نفر است؛ پنج نفری که 44 سال پیش از زمره جوانان هنرمندی بودند که در کسوت عکاس، روزهای پرشکوه انقلاب، دفاع مقدس و همچنین جنگ بوسنی را در قاب تصویر به ثبت رساندند تا ما امروز شاهد ۱۰۰ عکس از این پنج عکاس در خانه عکاسان باشیم؛ پنج عکاسی که از خطر نهراسیدند و دوشادوش مردم از روزهای انقلاب، رشادت‌های رزمندگان و جنگ بوسنی عکاسی کردند تا ما امروز با دیدن آنان به خود ببالیم و در مقابل قهرمانی‌های آنان سرتعظیم فرود آوریم؛ عکاسانی که امروز تنها یک نفر از آنان بهرام محمدی فرد در قید حیات است و چهار نفر دیگرشان، یعنی محسن چوبدار، ابراهیم اصغر زاده ، قربان خلیلی و مریم کاظم زاده دار فانی را وداع کردند.

گشتی در نمایشگاه می‌زنیم، عکس‌ها با چیدمان زیبا و حرفه‌ای در اندازه‌های ۱۰۰ در ۱۵۰ سانتی‌متر، ۱۰۰ در ۷۰ و ۵۰ در ۷۰ چاپ و به دیوارها نصب شده است به طوری که چشم هر بیننده‌ای را برای لحظاتی مجذوب می‌کند و بی اختیار، ذهن را با سفری ققنوس وار به سال‌های دفاع مقدس می‌برد؛ دوران پرتلاطم و سختی که مردم ایران هشت سال آن را با تمام وجود خود لمس کردند.

هر عکس شما را به دنیای درون خود دعوت می‌کند و شما شاهد جوانانی هستید که مستانه دل به جبهه‌ها زدند تا از مام وطن مراقبت کنند، جوانانی که خیلی زود راه و رسم عاشقی را آموختند و آموزگاران دوران خود شدند.

در گوشه‌ای از نمایشگاه و در زیر چند قاب عکس، بخشی از لوازم عکاسی آن پنج نفر همچون دوربین هشت میلیمتری، دوربین عکاسی، ضبط صوت خبرنگاری و کارت‌های شناسایی دیده می‌شود که می‌توان از این وسایل به عنوان تنهاترین همراه‌های این عکاسان یاد کرد.

با نگاهی دقیق‌تر به عکس‌های نمایشگاه، عکس‌ها را می‌توان به سه بخش جنگ، شامل آمادگی رزمندگان برای رفتن به سوی رزم، حمل مجروحین، استراحت رزمندگان، حضور زنان درعرصه کمک رسانی به جبهه‌ها؛ بخش انقلاب شامل عکس‌هایی از روزهای پُرشور انقلاب و بخش جنگ بوسنی تقسیم کرد.

دیدن عکس‌های دوران دفاع مقدس، شاید برای عکاسان پیشکسوتی که خودشان هم در نشر این فضاها، دستی بر آتش داشتند، جالب باشد. از این رو به سراغ یدالله عبدی یکی از عکاسان حرفه‌ای و قدیمی که در رشته عکس جنگی از تجربه زیادی برخوردار است می‌روم؛ او از عکس‌های این نمایشگاه به عنوان یک کار ارزشمند و قابل تقدیر یاد می‌کند و می‌گوید: در حالی این عکس‌ها با چنین دقت و تکنیکی گرفته شدند که باید بدانیم آن زمان مثل امروز، دوربین‌ها دیجیتالی نبودند و ما در دنیای آنالوگ زندگی می‌کردیم و این نوع عکس‌ها می‌تواند برای عکاسان امروزه، یک کلاس درس باشد.

او معتقد است باید قدر عکاسان پیشکسوت به درستی حفظ شود و اجازه داده نشود تا کرامت آنان در هیاهوی زندگی گم شود. استاد عبدی، عکاسان جنگ را عکاسان مولف و معلم خطاب می‌کند و می‌گوید: آنان هرکجا که باشند بیوگرافی کاملی از منطقه ارائه می‌دهند، ضمن اینکه شناخت و شجاعتی که از خودشان نشان می‌دهند همیشه در عکس‌هایشان نمایان است.
این عکاس پیشکسوت می‌افزاید: به راستی باید عکاسان جنگ را فرماندهان عرصه تصویر نامید چرا که تاریخ هر کشوری، با ثبت عکس هایش ماندگار می‌شود.

بهرام محمدی فرد، تنها عکاس این جمع پنج نفری است که همچنان دغدغه عکس و عکاسی دارد و همزمان با افتتاح این نمایشگاه، کتاب عکس خود با نام این پنج نفر را هم رونمایی کرده است و هفت عکس این نمایشگاه متعلق به اوست. او اگر چه هم اکنون دهه 80 از عمر خود را می‌گذراند اما در دوران جوانی و بحبوحه جنگ تحمیلی، تصاویر مشهور و معروفی از آن دوران به ثبت رسانده که البته در این نمایشگاه وجود ندارد از جمله عکس‌های او می‌توان به عکسی از آیت‌الله خامنه‌ای در لباس رزم اشاره کرد که درون هلی‌کوپتری نشسته و از ماهشهر عازم اهواز است یا عکسی از شهید مصطفی چمران که تیربار بر دوش، در حال دویدن است یا عکس‌هایی از واقعه طبس و جنگ ۳۳ روزه لبنان.

با محمدی فرد در مورد عکس‌های این نمایشگاه صحبتی کوتاه می‌کنیم؛ هر چند که به نظر می‌رسد خیلی اهل گفتگو در این لحظه نیست: این عکس‌ها، ثمره چند سال زحمت دوستان و بنده است، دوستانی که برخی از آن‌ها شهید، بعضی‌ها فوت کردند و تنها من ماندم که دعا کنید من هم زودتر به نزد آنان بروم چرا که خیلی دلم برایشان تنگ شده و به همین دلیل نام کتابم را آن پنج نفر گذاشتم.

وقتی که نمایشگاه عکس از دوران دفاع مقدس و روزهای اول انقلاب باشد، شک نکنید که همه عکاسان آن دوران، خودشان را برای دیدن عکس‌ها و حال و احوال دوستان، به نمایشگاه می‌رسانند و امیرعلی جوادیان یکی از آن عکاسان است؛ عکاسی که نقش اسناد تصویری را در تاریخ هر کشوری، بسیار مهم ارزیابی می‌کند و بیشترین تعداد شهدا و مجروحین در حوزه هنر را متعلق به عکاسان می‌داند و می‌گوید: متاسفانه با همه این سختی‌ها در عرصه عکس، هیچگاه جایگاه عکس و عکاسی آن طوری که شایسته بوده، مورد توجه قرار نگرفته و در بودجه کشور نیز، تعریفی نشده است.

وی با اشاره به عکس‌های نمایشگاه ادامه می‌دهد: عکس‌های نمایشگاه آن پنج نفر، تاریخ مصور برهه‌ای از زمان خاص است و حالا که بعد از سال‌ها این عکس‌ها را مشاهده می‌کنیم بیشتر پی به ضرورت ثبت آن احساس می‌شود. این درحالی است که امروزه، در دنیا زبان هنر، زبان مشترک است و اثربخشی یک عکس حتی از یک کتاب هم بیشتر است.

او که خودش یکی از عکاسان فتح خرمشهر است و کتاب‌هایی درحوزه عکس از جمله قاب‌های ماندگار و کتاب عکسی به نام جلوه‌های نور با محوریت قرآن با مشارکت سازمان تبلیغات اسلامی منتشر کرده، معتقد است نگرش ما باید در زمینه عکاسی جنگ؛ متفاوت از دیگر کشورها باشد چرا که این جنگ بر کشور ما تحمیل شد و واژه دفاع مقدس، برازنده‌ترین واژه برای این جنگ است.

این نمایشگاه تا ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۹ و پنج شنبه ها و جمعه ها از ساعت ۱۵ تا ۱۹ در گالری خانه عکاسان ایران، میزبان علاقمندان است.