چرا هند اجلاس سازمان همکاری شانگهای را مجازی برگزار می‌کند؟

به گزارش روز شنبه ایرنا، نشست سران سازمان همکاری های شانگهای، در روزهای آتی سوم و چهارم ژوییه (۱۲ و ۱۳ تیر ماه)، به میزبان هند برگزار می‌شود اما دهلی‌نو، در روزهای پایانی ماه گذشته میلادی اعلام کرد این نشست به صورت آنلاین و مجازی برگزار خواهد شد؛ اقدامی که تحلیل‌گران سیاسی از آن متعجب شدند.

وزارت امور خارجه هند، در ۳۰ مه (۹ خرداد) اعلام کرد نشست آتی سازمان همکاری شانگهای (SCO) به صورت مجازی با ریاست نخست وزیر هند نارندرا مودی برگزار خواهد شد، در حالی که پیش از اعلام این خبر، انتظار می رفت که این اجلاس به صورت حضور با شراکت همه یا اکثر سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای برگزار شود.

براساس گزارش رسانه های هند، حتی مقامات ایرانی نیز در اواسط ماه مارس (فروردین) اعلام کرده بودند که سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، در ماه ژوئیه برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای به هند سفر خواهد کرد، زیرا قرار است در اجلاس دهلی به طور رسمی در سازمان همکاری شانگهای پذیرفته شود و این یک رویداد مهم برای ایران خواهد بود زیرا سازمان همکاری شانگهای اولین سازمان چندجانبه ای است که پس از انقلاب ۱۹۷۹ به آن ملحق خواهد شد.

آریندام باغچی، سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه هند، در ۲ ژوئن (۱۲ خرداد)، خطاب به رسانه ها گفت: هند پیش از این اعلام نکرده بود که اجلاس سازمان همکاری شانگهای در قالب فیزیکی برگزار خواهد شد.

وی افزود: تصمیم برای برگزاری این اجلاس به صورت مجازی با توجه به عوامل متعددی گرفته شده است.

با این حال باغچی، درباره جزییات این تصمیم و بیان دلایل آن، سکوت کرد.

برخی تحلیلگران سیاسی بر این نظر هستند که در شرایط درگیری های جاری در اروپا و همچنین به دلیل روابط پرتنش بین هند و چین، مناسب ترین تصمیم میزبانی مجازی باشد.

روزنامه داون پاکستان این گمانه زنی را مطرح کرد که هند ممکن است در مورد میزبانی از رهبران چین، روسیه و پاکستان تردید داشته باشد.

برخی به مشکلات برنامه ریزی اشاره کردند، نخست وزیر هند، به تازگی از سفر آمریکا و مصر بازگشته است و در ادامه مهمان اصلی جشن روز باستیل فرانسه در پاریس در ۱۴ ژوئیه (۲۵ تیر) است اما نخست وزیران شخصا چنین نشست هایی را سازماندهی نمی کنند.

سازمان همکاری شانگهای مجموعه ای از کشورهایی است که بیشتر با چین و روسیه مرتبط هستند و توانایی این دو کشور برای ایجاد تعادل در زمان جنگ اوکراین کاهش یافته است. شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای ۲۰۲۲ در قزاقستان، پس از اجتناب از سفرهای خارجی برای نزدیک به هزار روز در طول همه گیری کووید-۱۹، پکن را ترک کرد، این به معنی احتمال قوی حضور او در نشست سال جاری است. با ورود جنگ اوکراین به مرحله جدید، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ممکن است سفر به خارج از کشور را رد کرده باشد.

مشکل ممکن است جای دیگری باشد. حضور بیلاول بوتو زرداری وزیر امور خارجه پاکستان، در نشست وزرای خارجه سازمان همکاری شانگهای در گوا، اثر بدی برجای گذاشت و توجه از اصل کنفرانس به مشاجره عمومی هند و پاکستان منحرف شد. می‌توان انتظار داشت که دیدار شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان نیز تکرار همان نمایش در سطح بالای سیاسی باشد.

موضوع جدی تر برای هند حضور شی جین پینگ، رئیس جمهور چین خواهد بود، چینی ها پیش از این اعلام کردند که رئیس‌جمهور این کشور ممکن است در نشست گروه ۲۰ که در سپتامبر (شهریور ماه) به میزبانی هند برگزار می‌شود شرکت کند. دولت هند این نگرانی را دارد که اپوزیسیون حزب حاکم، تمرکز خود را به روابط چین و هند و وضعیت ارتش چین در مرزها، تغییر دهد و دردسرآفرین شود.
سازمان همکاری شانگهای با دبیرخانه خود در پکن از هشت کشور عضو شامل هند و پاکستان، چین و روسیه و کشورهای آسیای مرکزی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تشکیل شده است.

از سوی دیگر با جدی تر شدن طرح کمربند-جاده چین که چهار کشور عضو سازمان همکاری های شانگهای در آسیای مرکزی، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان، به آن علاقه دارند و ورود پاکستان به این محدوده، همین طور پیوستن ایران به آن، سازمان همکاری شانگهای را به عنوان یک گروه ضد آمریکایی تحت رهبری چین معرفی خواهد کرد.

احتمالاً این آخرین استدلال بود که هند را متقاعد کرد که میزبان یک نشست مجازی و نه حضوری باشد، هند مایل است از تصاویر میزبانی از رهبران که مخالف سیاست ها و منافع آمریکا تلقی می شوند، اجتناب کند.

اجتناب ناپذیر است که این سوال مطرح شود که چرا این موانع ساختاری، پروتکلی یا دیپلماتیک پیش بینی نشده بود؟ در یک سال پیش از انتخابات هند، شاید تمایل به مدیریت رویدادهای بین المللی به عنوان راهی برای موفقیت در انتخابات، بر همه ملاحظات دیگر غلبه کرده باشد. در مجموع، تبدیل یک اجلاس حضوری به ارائه آنلاین سخنرانی های آماده در آخرین لحظه، بازتاب ناخوشایندی بر سیاست هند دارد. سود واقعی اجلاس سران، اگر نگوییم بیشتر، در جلسات دوجانبه بین شرکت کنندگان برای بررسی اختلافات یا ارائه ایده های جدید در مقایسه با جلسات عمومی سران نهفته است.