چهارشنبه گذشته بود خبرگزاری رویترز از نیامی پایتخت نیجر گزارش داد که نیروهای گارد ریاست جمهوری این کشور «محمد بازوم» رئیس جمهوری را دستگیر، او را برکنار کرده و بعد از بستن مرزهای کشور، مقررات منع آمد و شد در آن به اجرا درآوردند تا جایی که تقریبا کنترل کامل نیامی پایتخت و تقریبا همه کشور را در اختیار گرفتند.
کودتاچیان با تشکیل شورای نظامی به نام «شورای ملی حمایت از وطن» اعلام کردند این شورا به جای دولت اداره کشور را برعهده خواهد گرفت . همچنین با انحلال و برکناری رئیس جمهوری و پارلمان ، این شورا همزمان وظیفه قانون‌گذاری و اجرایی را خواهد داشت . فرمانده گارد ریاست جمهوری هم در راس این شورا قرار دارد . او در سخنرانی تلویزیونی خود را رئیس کشور اعلام کرد.
گزارش همه رسانه ها از سلامت بازوم و خانواده اش حکایت می کنند، چون رهبران این کودتای بدون خونریزی ارتباطات و تماس‌های او را محدود نکرده اند. محمد بازوم از محل حصر، توییت می‌زند و با مقامات خارجی گفت وگوی تلفنی دارد.
اما هرچه هست رئیس جمهوری مخلوع دیگر کنترلی بر این کشور که یکی از فقیرترین کشورهای جهان است اما برخی از بزرگ‌ترین ذخایر اورانیوم را در اختیار دارد، ندارد، به همین دلیل اغلب کشورهای غربی، دبیرکل سازمان ملل، رئیس کمیساریای اتحادیه آفریقا و جامعه اقتصادی غرب آفریقا (اکواس) در همان ساعات اولیه بروز این کودتا آنرا محکوم کردند.
با این وجود صبح پنجشنبه ژنرال "عبدالرحمن چیانی" خود را به عنوان رئیس شورای انتقالی این کشور آفریقایی معرفی کرد و گفت که نظامی ها به خاطر وخامت اوضاع امنیتی کشور، حکومت را به دست گرفته اند.
به گزارش خبرگزاری "الجزیره قطر" از نیامی، وی در این خصوص گفت:"در دوره محمد بازوم سیاستی برسرکار بود که می خواست مردم باور کنند که همه چیز خوب است درحالی که اوضاعی اجتماعی در این کشور بسیار دشوار و مرگ آور شد، آوارگی، ذلت و سرخوردگی در کشور حاکم شد و دیگر سیاست های امنیتی به رغم فداکاری ملت و پشتیبانی خارجی، به دلیل عدم توانایی دولت برای مقابله با گروه‌های مسلح و تروریستی نزدیک به داعش، اجازه تامین امنیت کشور را نمی داد.
در همان روز اول کودتا شماری از مردم معترض به آن با تجمع مقابل ساختمان پارلمان و کاخ ریاست جمهوری علیه کودتا و بازداشت رئیس جمهوری اعتراض کردند. آنها پرچم نیجر و عکس‌های محمد بازوم رئیس جمهوری تحت بازداشت را در دست داشتند. آنان با شلیک تیر هوایی نظامیان کودتاچی روبه رو شدند.
اما در روزهای بعدی، حامیان کودتا دست به تجمع زدند و از اقدام نظامیان در کودتا و برکناری محمد بازوم از ریاست جمهوری حمایت کردند. آنها در حالی که پرچم روسیه را در دست داشتند و تکان می‌دادند؛ پرچم فرانسه را آتش زدند.
یادآوری می شود که نیجر تا سال ۱۹۶۰ مستعمره فرانسه بود و در این سال استقلال کامل خود را از پاریس اعلام کرد، اما تحلیلگران اعتقاد دارند که پاریس در این مدت چه به اختیار و چه به اکراه نفوذ معنوی خود را به عنوان یکی از قدرت های مطرح بلوک غرب بر این کشور (حداقل تا زمان این کودتا) همچنان حفظ کرد.
نیجر از جمله معدود کشورهای مرکزی افریقاست که با غرب و فرانسه رابطه خوبی دارد. حدود ۱۵۰۰ نظامی فرانسوی در این کشور مستقر هستند.
به همین دلیل هم بود که بعد از کودتای این طیف از نظامیان نیجر که ظاهرا از کنترل غرب خارج هستند، شبکه "فرانس ۲۴" بلافاصله از محکومیت صریح این اقدام توسط دولت فرانسه به عنوان قدرت استعماری سابق نیجر خبر داد و حتی "امانوئل مکرون" رئیس فرانسه نیز فورا آنرا محکوم و خواستار آزادی رئیس جمهوری مخلوع و و احیای نظم و قانون اساسی در نیجر شد، قانون اساسی که قبلا به نحوی توسط خود فرانسویان تدوین شده بود.
در آمریکا نیز که دولت های آن در طول تاریخ همواره موجد بسیاری از کودتاها در سراسر جهان بودند، این بار "ودانت پاتل" معاون سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور روز چهارشنبه این اقدام نظامیان نیجر را محکوم کرده و خواستار آزادی فوری و احترام به حاکمیت قانون در این کشور آفریقایی شد.
پیش از او، "جان کربی" هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز در جمع خبرنگاران گفته بود: "ما مسلما هر اقدامی برای بازداشت و سرکوب مقامات دولتی نیجر که به صورت دمکراتیک انتخاب شده اند را محکوم می کنیم و از محافظان ریاست جمهوری می خواهیم که رئیس جمهوری را هرچه زودتر آزاد و از هرگونه خشونت خودداری کنند."
"آنتونی بلینکن" وزیر خارجه آمریکا نیز در همان روز با رئیس جمهوری مخلوع نیجر تلفنی گفت وگو و تاکید کرده بود که واشنگتن قاطعانه از او حمایت می کند.
بعد از این واکنش کشورهای غربی و حتی بانک جهانی تحت کنترل غرب به تحولات سیاسی در نیجر بود که کودتاچیان این کشور بامداد پنجشنبه در بیانیه‌ای با اعلام اینکه پس از وخامت اوضاع امنیتی و سوء مدیریت اقتصادی تصمیم بر پایان حاکمیت فعلی گرفته شد، خواستار عدم مداخله کشورهای خارجی در امور داخلی کشورشان شدند.
در این بین برخلاف واکنش فوری ضدکودتایی کشورهای غربی در برابر این رویداد سیاسی در غرب آفریقا، واکنش کشورهای شرق و بطور مشخص روسیه و چین نسبت به آن متفاوت بود.
مثلا خبرگزاری شینهوای چین روز پنجشنبه گزارش داد که "مائو نینگ" سخنگوی وزارت خارجه چین در یک نشست خبری گفت که چین پیگیر پیشرفت اوضاع در نیجر و اظهارات اتحادیه آفریقا و اکواس است، از اینرو از طرف های درگیر می خواهد با توجه به منافع اساسی دولت و ملت خود، اختلافات خود را هرچه زودتر از طریق گفت وگو و به روشی صلح آمیز حل کنند تا نظم هرچه زودتر در این کشور احیا شود.
«ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز در همان روز در واکنش به این تحولات با صدور بیانیه ای اعلام کرد: مسکو از طرف‌های درگیر در تحولات جاری در نیجر می‌خواهد تا از توسل به‌زور خودداری کنند.
به گزارش خبرگزاری تاس روسیه، این بیانیه از طرفین دعوا در نیجر خواسته بود همه مسائل مورد اختلاف را از طریق گفت وگو حل و فصل کنند».
برخلاف موضع گیری محتاطانه دولت روسیه در قبال این رویداد، "یوگنی پریگوژین" رئیس تبعیدی گروه شبه نظامی واگنر روز جمعه در یک پیام صوتی که به وی نسبت داده شده با استقبال از کودتای نظامی در نیجر، به رهبران جدید این کشور آفریقایی پیشنهاد کرد تا برای برقراری نظم و امنیت در کشورشان از جنگجویان این گروه استفاده کنند.
کانال‌های تلگرامی مرتبط با گروه واگنر با انتشار یک پیام صوتی به زبان روسی نوشتند: "آنچه در نیجر اتفاق افتاد چیزی جز مبارزه مردم این کشور با استعمارگرانشان نیست. استعمارگرانی که سعی می‌کنند قوانین خود را بر مردم این کشور تحمیل کنند و آنها را در وضعیتی نگه دارند که آفریقا صدها سال پیش در آن وضعیت قرار داشت.
این پیام می‌افزاید: نیجر استقلال خود را عملاً از امروز به دست آورده است. اینکه آنها در آینده چه سرنوشتی پیدا کنند به شهروندان این کشور و چگونگی حکومت آنها بستگی خواهد داشت اما نکته اصلی این است که آنها از شر استعمارگران خلاص شده‌اند.
پریگوژین در این پیام با افتخار از کارایی گروه واگنر در کمک به کشورهای آفریقایی برای ایجاد ثبات و توسعه یاد کرده و افزوده است: هزاران جنگجوی واگنر قادر به ایجاد نظم و نابودی تروریست‌ها هستند و اجازه نمی‌دهند آنها به مردم محلی کشورهای آفریقایی آسیب برسانند.
پیام صوتی منتشر شده در کانال‌های تلگرامی مرتبط با گروه واگنر آخرین نشانه‌ای بود که نشان می‌داد پریگوژین و جنگجویانش در آفریقا فعال هستند، جایی که آنها هنوز در برخی از کشورها مانند جمهوری آفریقای مرکزی قراردادهای امنیتی دارند و مایل به گسترش فعالیت خود در آن مناطق هستند.
او حتی در یک پیام ویدئویی که چهار هفته قبل منتشر شده بود به نیروهایش در بلاروس می‌گوید که باید نیروی خود را برای یک سفر جدید به آفریقا جمع کنند.
در هر حال تحولات سیاسی اخیر در ساحل آفریقا هریک نشانه هایی از شکست سیاست های غرب در این منطقه از جهان است، جایی که در شش ماه اخیر حتی ائتلاف های جدیدی نیز میان رهبران آن در حال شکل گیری است که نشان افول غرب از قوت گرفتن بلوک شرق در این منطقه دارد.
از یک سو دولت چین با افزایش سرمایه گذاری های اقتصادی در این منطقه از جهان می رود تا نفوذ معنوی خود را در آن قوت بخشد و دولت روسیه نیز با تغییر رویکرد سیاسی و نظامی به ویژه از طریق بازوهای نظامی خود از جمله گروه واگنر به تدریج نفوذ سیاسی و فرهنگی خود در کل آفریقا و به ویژه غرب آن را به قیمت کاهش اعتبار سیاسی کشورهای غربی به ویژه فرانسه و آمریکا در آفریقا افزایش می دهد.
واکنش های متفاوت رهبران دو بلوک سنتی شرق و غرب سیاسی جهان نسبت به این کودتای نظامی تحلیلگران را نیز واداشت اعتراف کنند که با توجه به تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی در این منطقه از جهان به ویژه در سال های اخیر و تحولاتی که در سطح قاره اروپا به ویژه در اوکراین درحال روی دادن است، به راحتی می توان فلسفه این تحولات را درک و توجیه منطقی کرد که البته پرداختن مفصل به آنها مجال دیگری می طلبد.
نظر شما