نجات دریاچه آرال؛ سران آسیای مرکزی برای تقویت همکاری‌ها توافق کردند

به گزارش روز یکشنبه ایرنا، در نشست هیئت مدیره صندوق بین المللی نجات دریای آرال (IFAS) که در دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار شد، روسای جمهور تاجیکستان، قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان حضور داشتند. صادیر جپاروف که یک روز قبل از این اجلاس در نشست مشورتی سران آسیای میانه شرکت داشت از حضور در اجلاس نجات آرال خودداری کرد و عازم کشورش شد.

چرا جپاروف در نشست نجات آرال در دوشنبه شرکت نکرد؟

در سال ۲۰۱۶، قرقیزستان تصمیم گرفت مشارکت خود را در فعالیت های صندوق بین المللی نجات دریای آرال و ارگان های آن متوقف کند.

رئیس جمهوری وقت معتقد بود که در فعالیت های هیئت مدیره صندوق بین المللی نجات دریای آرال (IFAS)جنبه های انرژی آبی استفاده از آب و نیازهای تک تک دولت های منطقه در نظر گرفته نمی شود به عقیده وی اصلاحات صندوق که بارها توسط طرف قرقیزستان پیشنهاد شده بود، اجرا نشده است. بنابراین بیشکک تاکید کرد که بدون انجام اصلاحات کامل در صندوق، قرقیزستان چشم‌اندازی برای ازسرگیری مشارکت خود در فعالیت‌های خود نمی‌بیند.

حدود ۷۵ درصد از جریان رودخانه در حوضه سیردریا در قلمرو قرقیزستان تشکیل شده است.

با توجه به اینکه از اول ژانویه ۲۰۲۴ ریاست صندوق از تاجیکستان به قزاقستان می رسد، قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور این کشور یکی از اولین وظایف صندوق را بازگرداندن قرقیزستان به صندوق می داند.

توکایف در این نشست اظهار داشت : ما مشارکت بیشکک در فعالیت‌های گروه کاری برای بهبود صندوق را مثبت ارزیابی می‌کنیم. ما امیدواریم که جمهوری قرقیزستان عضویت کامل خود را در صندوق بین المللی نجات دریای آرال از سر بگیرد. توکایف گفت: در آینده، ما خوشحال خواهیم شد که ریاست قرقیزستان برادر را در صندوق ببینیم.

یکی دیگر از واقعیت های قابل توجه سخنرانی شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان در مورد کانال در حال ساخت قوش تبه توسط افغانستان بود. وی افزود: در واقع یک شرکت کننده جدید در فرآیند مصرف آب در منطقه ما ظاهر شده است که هیچ تعهدی به کشورهای ما ندارد. شما خوب می دانید که طرف افغان فعالانه در حال ساخت این کانال است. میرضیایف گفت که معرفی آن می تواند رژیم آب و تعادل را در آسیای مرکزی به طور اساسی تغییر دهد.

امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان، تشکیل کمیسیونی را در صندوق بین المللی نجات دریای آرال (IFAS) برای تنظیم مسائل انرژی در آسیای مرکزی پیشنهاد کرد.

امامعلی رحمان گفت: مایه خرسندی است که در روند اصلاح صندوق بین المللی نجات دریای آرال، مسائل انرژی در اختیار صندوق قرار گرفت و پیشنهاد می شود در چارچوب آن کمیسیون جداگانه ای برای مسائل انرژی ایجاد شود.

سردار بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان، تشدید کار برای بهبود چارچوب قانونی صندوق بین المللی برای نجات دریای آرال را پیشنهاد کرد.

کانال آبی «قوش تپه»، بزرگترین کانال آبرسانی افغانستان، قرار است بر روی سرشاخه رودخانه جیحون(آمودریا) در حوضه آبریز دریاچه آرال ساخته شود. امکان‌سنجی و طراحی کانال قوش تپه در سال ۱۳۹۷ توسط شرکت AECOM آمریکا و با حمایت مالیِ ۶/۳ میلیون دلاریِ سازمان توسعه بین المللی آمریکا(USAID) انجام شده است. هزینه تکمیل و ساخت این کانال ۱۵ میلیون دلار برآورد شده است. کانال قوش تپه دارای طول ۲۸۵ کیلومتر، عرض ۱۰۰ متر و عمق ۵/۸ متر بوده و ارتفاع آب در کانال ۵/۶ متر است.

این کانال قرار است طی سه فاز و تا سال ۲۰۲۸ تکمیل شود و آب آن از بخش‌های خلم، نهرشاهی و دولت‌آباد استان بلخ عبور کرده و به بخش‌های آقچه، مردیان و خواجه دوکوه استان جوزجان رسیده و از آنجا به بخش اندخوی استان فاریاب سرازیر ‌شود. در مسیر این کانال بزرگ، چندین سد انحراف آب و سیستم‌های آبیاری در نظر گرفته شده است. ظرفیت کانال قوش‌ تپه ۶۵۰ مترمکعب بر ثانیه عنوان شده است (توان انتقال ۲۰ میلیارد متر مکعب آب در سال را دارد).

مقامات طالبان قرار نیست تنها به ساخت کانال قوش تپه بسنده کنند. افغانستان در نظر دارد مجتمع برق آبی بسازد که می‌تواند بیشتر جریان تابستانی رود پنج را ذخیره کند.

اجرای این دو پروژه نه تنها ممکن است مشکلات اقتصادی و اجتماعی در ازبکستان و ترکمنستان را در پی داشته باشد، بلکه ممکن است یک فاجعهٔ زیست‌محیطی در سراسر آسیای مرکزی نیز در پی داشته باشد.

نشست مشورتی روسای جمهور آسیای مرکزی در دوشنبه

در پنجمین نشست مشورتی سران کشورهای آسیای میانه در دوشنبه که یک روز قبل از نشست هیئت مدیره صندوق بین المللی نجات دریای آرال (IFAS) در دوشنبه برگزار شد، سران این کشورها در مورد طیف گسترده ای از موضوعات موضوعی روابط از جمله گسترش همکاری ها در زمینه تضمین توسعه اقتصادی پایدار و تقویت مبانی روابط حسن همجواری و توسعه بیشتر فضای فرهنگی و بشردوستانه بحث و تبادل نظر کردند.

سران کشورها به ویژه در مورد گسترش همکاری های چند جانبه در منطقه در توسعه گفت وگوهای سیاسی، ترویج برنامه ها و پروژه های مشترک در زمینه تجارت، سرمایه گذاری، حمل و نقل، انرژی، کشاورزی و محیط زیست، تقویت تبادلات فرهنگی و بشردوستانه و همچنین پاسخ به چالش های مدرن و تهدیدات امنیتی صحبت کردند.

الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان نیز که به عنوان مهمان در اجلاس سران کشورهای آسیای مرکزی شرکت کرده بود، چندین ایده برای همکاری ارائه کرد:

۱. استفاده از فرصت های آذربایجان در بخش حمل و نقل و لجستیک
آذربایجان یک کشور ترانزیتی قابل اعتماد برای کشورهای آسیای مرکزی در مسیر بازارهای ترکیه و اروپا است. ترانزیت در جهت مخالف نیز اهمیت کمتری ندارد. برادران ما در آسیای مرکزی می دانند که تمام زیرساخت های حمل و نقل و لجستیک آذربایجان به روی آنها باز است.
۲. پروژه جاده ابریشم دیجیتال
جمهوری آذربایجان به طور مداوم پروژه راهبردی ارتباطات راه دور "جاده ابریشم دیجیتال" را ترویج می کند که در نظر دارد کشور را به یک مرکز دیجیتال منطقه ای تبدیل کند. تشکیل کریدور فیبر نوری بین اروپا و آسیا، ایجاد بزرگترین مرکز داده در منطقه و ارائه خدمات دیجیتال مدرن به کشورهای همسایه از جمله اقدامات پیش بینی شده در چارچوب این پروژه است. رئیس جمهوری آذربایجان از کشورهای آسیای میانه دعوت کرد تا از قابلیت های این پروژه برای اهداف خود استفاده کنند.