آتش‌بس ناگهانی قره باغ از تشدید درگیری جلوگیری کرد/ تردیدها درباره آینده صلحی پایدار

به گزارش روز پنج شنبه ایرنا، دور تازه تنش‌های نظامی در قره‌باغ ۱۹ سپتامبر (۲۸ شهریور) آغاز شد. باکو اعلام کرد که در این منطقه یک عملیات «ضدتروریستی» را آغاز کرده و خروج نیروهای نظامی ارمنستان از قره‌باغ را خواستار است. ارمنستان اعلام کرد که هیچ نیرویی در قره‌باغ ندارد و اقدام باکو را «تهاجم گسترده» خواند.

این حمله به دنبال ماه‌ها تنش‌ بر سر محاصره گذرگاه لاچین رخ داد و ترس از بازگشت به خصومت‌های جنگ ۲۰۲۰ را که هزاران نفر در جریان آن جان خود را از دست دادند، برانگیخت.

درگیری بر سر قره‌باغ سابقه طولانی و تاریخی دارد، ولی درگیرهای معاصر در قره‌باغ از ابتدای سال ۱۹۹۰ میلادی و همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق میان جمهوری‌های تازه استقلال یافته جمهوری آذربایجان و ارمنستان آغاز و در سال ۱۹۹۴ پس از کشته شدن ۳۰ هزار نفر از دو طرف متوقف شد.

بحران قره‌باغ در فوریه (بهمن/ اسفند) سال ۱۹۸۸ تبدیل به یک جنگ ویرانگر شد و تا مارس(اسفند/ فروردین) ۱۹۹۴ ادامه یافت. این درگیری در ناحیه‌ای به همین نام در جنوب جمهوری آذربایجان رخ داد. در این منطقه که عمده جمعیت آن ارمنی هستند، با پشتیبانی ارمنستان و مقابله جمهوری آذربایجان یک جنگ تمام عیار شکل گرفت و حدود ۶ سال به طول انجامید که طی آن حدود ۳۵ هزار نفر کشته و بیش از ۸۰۰ هزار نفر نیز از خانه های خود آواره شدند.

پس از جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ که با قرارداد آتش بس به میانجیگری روسیه به پایان رسید، سه تا ۶ هزار نیروی حافظ صلح روسی در منطقه مستقر شده و تلاش برای برقراری آتش بس بین طرف‌ها را آغاز کردند ولی در ۳۳ ماه گذشته، آتش بس بین طرف‌های آذری و ارمنی بارها نقض شده است.

به گزارش شبکه انگلیسی الجزیره، بعد از چند روز درگیری دوباره در قره باغ نیروهای جدایی طلب ارمنستان بعد از شکست سنگین در مقابل نیروهای آذربایجان، در نهایت با آتش بس دیگری که توسط نیروهای صلح بان روسی پیشنهاد شد، موافقت کردند.

وزارت دفاع جمهوری آذربایجان در راستای تعلیق عملیات نظامی خود شروطی را از جمله کنار گذاشتن سلاح ها از سوی نیروهای شبه نظامی و مسلح غیرقانونی مستقر در قره باغ، ترک مواضع و ترک کامل خاک جمهوری آذربایجان، انحلال شبه نظامیان غیرقانونی، تحویل همه سلاح و تجهیزات سنگین و تضمین اجرایی شدن این فراینده ها در هماهنگی با صلحبانان روسی را ارائه داده است.

در پیشنهاد آتش بس اخیر، باکو خواستار آن است که مقامات سیاسی جدایی طلب در قره باغ قبل از هر گونه گفتگو در مورد آینده منطقه که آذربایجان خواهان ادغام کامل آن است، منحل شوند.

وزارت دفاع روسیه نیز تایید کرده که آتش بس با همکاری نیروهای صلح بان روسی انجام خواهد شد.

نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان که پیشتر آذربایجان را به اقدام تحریک آمیز برای بروز جنگ بین دو کشور همسایه متحد روسیه متهم کرده بود، مدعیست کشورش در تهیه متن آتش بس مشارکت داده نشده است.

وی ابراز امیدواری کرده تشدید درگیری های نظامی ادامه پیدا نکند زیرا در شرایط فعلی تضمین ثبات و توقف اقدامات جنگی بسیار اهمیت دارد.

واکنش بین المللی به آتش‌بس قره باغ

به دنبال اعلام آتش‌بس در قره باغ، استفان دوجاریک سخنگوی سازمان ملل نسبت به برقراری صلحی پایدار ابراز امیدواری کرد و گفت ما واقعا امیدواریم که آتش‌بس پابرجا بماند و به یک راه‌حل بلندمدت برای حل مناقشه منجر شود.

در مسکو، ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه گفت دولت او در تماس با همه طرف های درگیر است و نیروهای حافظ صلح روسیه هر اقدامی را به حفاظت از غیرنظامیان انجام خواهند داد.

پوتین در دیدار با وانگ یی وزیر امور خارجه چین گفت که روسیه انتظار دارد به حل و فصل مسالمت آمیز اوضاع در قره باغ دست یابد.

وی افزود: امیدوارم بتوانیم به تنش زدایی برسیم و راه حل مسالمت آمیز برای این مشکل پیدا کنیم.

براساس گزارش های خبری، اولین نشست برای بررسی توافق آتش بس میان مقامات قره باغ کوهستانی و آذربایجان پنجشنبه (امروز) در شهر یولاخ (Yevlakh) آذربایجان برگزار می شود. مسائل مربوط به پیوستن اهالی ارمنی قره باغ به جمهوری آذربایجان بر اساس قانون اساسی این جمهوری و قوانین آن در دستور کار خواهد بود.

توافق آتش بسی که با موافقت ارمنی‌های مقیم شهر خان‌کندی (مرکز قره باغ) و مقامات جمهوری خودخوانده آرتساخ با پیشنهاد فرماندهی نیروهای حافظ صلح روسیه انجام شد، آذربایجان را به دستیابی به اهدافش نزدیک تر می کند.

هر گونه درگیری بیشتر خطر جنگی با ابعاد بزرگتر و گسترده تر را برای باکو و ایروان به همراه خواهد داشت.

پوتین در گفت وگوی تلفنی با پاشینیان از توافق برای پایان دادن به درگیری‌ها در قره‌باغ استقبال کرد.

درگیری در قره‌باغ باعث بروز نگرانی‌هایی در منطقه و جهان شد و سران بسیاری از کشورها پایان گرفتن آن را خواستار شدند. آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل، اولاف شولتس صدراعظم آلمان و آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا خاتمه درگیری‌ها خواستار شدند.

انفعال اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا مدعیست که تلاش هایی را برای تنش زدایی از درگیری چند دهه ای بین آذربایجان و ارمنستان انجام داده است؛ تلاش هایی که عمدتا ناموفق بوده است.

به گزارش تارنمای اروپایی یورونیوز در دور جدید درگیری ها اعضایی از پارلمان اروپا انفعال اتحادیه اروپا را در قبال بحران قره باغ محکوم کردند.

اتحادیه اروپا به تازگی توافق افزایش دو برابری واردات گاز آذربایجان به اتحادیه اروپا را تا سال ۲۰۲۷ امضا و اورسلا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا، باکو را شریک «قابل اعتماد» توصیف کرد.

اکنون نمایندگان اتحادیه اروپا که انفعال این بلوک را به دلیل خودداری از اقدامی تلافی جویانه محکوم کرده اند از بروکسل خواسته اند تا آذربایجان را تحریم اقتصادی کند.

راینهارد بوتی‌کوفر (Reinhard Bütikofer)نماینده حزب سبز آلمان در پارلمان اروپا مدعی شد اتحادیه اروپا باید اقدام کرده و تحریم هایی را از جمله در زمینه توقف واردات گاز طبیعی از آذربایجان اعمال کند.

روز چهارشنبه نمایندگان پارلمان اروپا همچنین مدعی شدند که بروکسل در واکنش به درخواست های ارمنستان برای کمک رسانی از زمان محاصره گذرگاه لاچین توسط نیروهای جمهوری واکنشی نشان نداده و مانع از ورود منابع ضروری مانند غذا، دارو و سوخت برای تامین مایحتاج جمعیت قومی ارمنی این منطقه شده است.

آنها تحریم های اقتصادی و تجاری و همچنین تعلیق همه روابط دوجانبه با باکو را خواستار شدند.

منافع ژئوپلتیک نیز به سوژه انتقاد نمایندگان پارلمان اروپا تبدیل شد و آنها مدعی شدند که روسیه و آذربایجان در ایجاد حکومت های دست نشانده در ارمنستان منفعت دارند زیرا کرملین به دنبال تقویت نفوذ خود در قفقاز جنوبی است.