عدالت اقلیمی؛ قطعه گمشده پازل مبارزه با تغییر اقلیم

به گزارش ایرنا از سازمان حفاظت محیط زیست، علی سلاجقه روز جمعه در حاشیه «پنجمین نشست وزرای محیط زیست آسیا و اقیانوسیه» اظهارداشت: اکنون تغییر اقلیم یکی از چالش‌های اصلی دنیا به شمار می‌رود و با توجه به اینکه منشا پدیده تغییر اقلیم ناشی از فعالیت‌های انسانی و به تبع آن انتشار گازهای گلخانه‌ای است؛ می‌توان سهم برخی از کشورها را بیشتر دانست.

وی ادامه داد: همه کشورها بسته به ساختار اقتصادی و شرایط جغرافیایی خود تحت تاثیر این چالش محیط زیستی تهدیدکننده و پیامدها و خسارت‌های ناشی از آن هستند و این پدیده و انتشار گازهای گلخانه‌ای را نمی‌توان به کشور یا منطقه خاصی محدود کرد.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه کشورهای توسعه‌یافته، توانایی و ظرفیت انطباقی بهتری برای مواجهه با تغییر اقلیم دارند، افزود: در مقابل، کشورهای در حال توسعه به دلایل مختلفی از جمله عدم دسترسی به منابع، ظرفیت انطباق پایین در برابر اثرات تغییر اقلیم آسیب‌پذیرتر هستند و این پدیده به طور ویژه باعث تشدید نابرابری در کشورهای در حال توسعه می‌شود.

سلاجقه تصریح کرد: یکی از چالش‌های مهم در جهان کنونی رقابت برای دسترسی به منابع آب است؛ منطقه خاورمیانه با توجه به موقعیت ژئوپولوتیکی و راهبردی خود مورد توجه قدرت‌های جهانی است اما مسئله‌ای که این منطقه را در آینده وارد ابعاد تازه از چالش‌ها خواهد کرد، کاهش منابع آب در این منطقه با توجه به تغییر اقلیم جهانی است. تغییر اقلیم از پدیده‌هایی است که آینده جهان را با تهدید مواجه می‌کند. خاورمیانه در منطقه‌ای خشک و نیمه خشک واقع شده و منابع آب محدودی دارد.

وی افزود: پدیده تغییر اقلیم و پیامدهای آن که به طور مستقیم مخاطرات طبیعی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، مطمئناً نگرانی جهانی را به خود جلب کرده است. خطرهای اقلیمی در سطح حوضه به خطرهایی همچون خطر سیل و سایر مخاطرات طبیعی، تبدیل‌شده و خسارت‌های جانی، محیط‌زیستی و اقتصادی گسترده‌ای را به همراه داشته است و اهمیت توجه به این پدیده، بیش‌از پیش برای جهان و کشور ایران مشخص می‌شود.

معاون رییس جمهور اضافه کرد: تغییر اقلیم تاثیر بسزایی بر همه ابعاد نظام‌های اجتماعی اکولوژیکی دارد که این بخش‌ها شامل بخش‌های آب، کاربری اراضی، تغییر کاربری اراضی و جنگداری، محیط‌زیست، پسماند، مناطق ساحلی، انرژی، حمل و نقل، ساختمان، صنعت، کشاورزی، سلامت و بهداشت، گردشگری، اقتصاد، توسعه اجتماعی، بخش شهری، بخش روستایی، بخش عمومی و بخش مالی است.

«عدالت اقلیمی» و اثرات زیانبار تغییرات اقلیمی بر همه مردم

سلاجقه تأکید کرد: «عدالت اقلیمی»، با این فکر آغاز می‌شود که اثرات زیانبار تغییرات اقلیمی و گرم شدن آب و هوا، در بین همه مردم به طور عادلانه احساس نمی‌شود؛ یعنی افراد یا جوامعی که نقشی در این تغییرات ندارند یا نقش کمتری دارند نسبت به افراد یا جوامع دیگری که نقش عمده و اساسی در این تغییرات دارند، خسارت‌های بیشتری گریبانگیر آنها می‌شود.

وی ادامه داد: تغییرات آب و هوایی، به صورت ذاتی، موضوعی اجتماعی است و می‌تواند زندگی روزمره هر انسانی را به انحاء مختلف، برهم زند اما همه تأثیرات آب و هوایی یکسان شکل نمی‌گیرند یا به طور منصفانه توزیع نمی‌شوند. تغییرات آب و هوایی، از افزایش شدید دما تا بالا آمدن سطح آب دریاها، اغلب تأثیرات نامتناسبی بر جوامعی دارند که از نظر تاریخی به حاشیه رانده شده‌اند یا محروم و کم برخوردارند.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ایران با جمعیتی بالغ بر۸۵ میلیون نفر و وسعتبیش از ۱۹۵ هزار کیلومترمربع که ایران را از این نظر در رتبه ۱۷ جهان قرار می‌دهد، یکی از عمده کشورهای درحال‌توسعه جهان است همچنین ۷۴.۴ درصد از جمعیت ایران در مناطق شهری و ۲۵.۶ درصد از جمعیت در مناطق روستایی ساکن هستند. جریان مهاجرت از روستا به شهر در دهه‌های گذشته به دلایل مختلف از جمله استمرار بلند مدت خشکسالی ناشی از تبعات تغییرات اقلیمی رو به افزایش نهاده است. وجود ارتفاعات پراکنده و مجاورت با دریا از شمال (دریای خزر)و جنوب (خلیج فارس و دریای عمان) منجر به ایجاد اقلیم‌های بسیار متنوع در کشور شده است. با این حال، از آنجایی که ۹۰ درصد از مساحت کشور در قلمرو اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار گرفته، آسیب‌پذیری آن از اثرات زیان‌بار تغییرات اقلیمی بسیار گسترده و شدید است.

سلاجقه یادآور شد: ایران در آسیب‌پذیری هم از پیامدهای ناشی از تغییر اقلیم متاثر است و هم به لحاظ موقعیتی از ماهیت پویای تحریم‌ها در حال آسیب دیدن است. در واقع جنبه موقعیتی ایران و تداخل موضوعاتی همچون مخاصمات و کشمکش‌های سیاسی بر بحث‌های تخصصی محیط زیست و تغییر اقلیم، توانایی انجام مسئولیت‌های ملی و بین‌المللی را در انجام اقدامات موثر در کنترل و مدیریت پیامدهای اقلیمی، از ایران سلب کرده است.

دما در ایران نسبت به ۷۰ سال گذشته به میزان متوسط ۱.۵ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است

وی ادامه داد: ایران از جمله مناطقی است که تحت‌تأثیر شدید تغییر اقلیم و گرمایش جهانی قرار گرفته است. به‌گونه‌ای که وضعیت کنونی دما در ایران نسبت به ۷۰ سال گذشته به میزان متوسط ۱.۵ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است. این امر موجب کاهش بارندگی، وقوع خشکسالی‌های فراگیر و حوادث طبیعی از جمله سیل‌ و زلزله شدید، خسارت به محصولات کشاورزی، افزایش آلاینده‌های شهری و گرد و غبار، آتش‌سوزی‌های جنگلی و مرتعی وسیع، تشدید گرد و غبار، کاهش منابع آب و در نتیجه پیامدهای ناگوار اقتصادی و اجتماعی و همچنین کاهش شدید رشد اقتصادی شده است. چنین تغییراتی به عنوان یکی از عوامل اصلی تشدید بسیاری از مخاطرات(همچون سیل) و خسارت‌ها و تلفات مرتبط در کشور بوده است. با ادامه روند تاثیرات گرمایش جهانی بر گرم شدن ایران، نگرانی¬های مرتبط با تهدیدات ناشی از تغییر اقلیم و اثرات مرتبط آن نیز تشدید خواهد شد.

معاون رییس جمهور گفت: وضعیت اقلیمی بلند مدت گذشته ایران از لحاظ دما و بارندگی، افزایش دما، تغییر در الگوی دما و تغییرات ماهانه افزایش دما در برخی مناطق حتی تا سه درجه سانتی‌گراد در ماه‌های مختلف، تغییر توزیع بارندگی و تشدید وقایع حدی و همچنین کاهش روند کلی بارندگی بلندمدت را نشان داده است. در سال های اخیر به‌طور ویژه سیلاب مخاطره اصلی تهدیدکننده کشور بوده است و این مخاطره به طور مستقیم از تغییر اقلیم تاثیر می پذیرد و با ادامه روند افزایش دما در آینده نگرانی های مرتبط با تهدیدات ناشی از تغییر اقلیم و اثرات مرتبط را تشدید خواهد کرد.

سلاجقه اظهار داشت: آسیب‌پذیری بالای کشور از پیامدهای تغییرات اقلیمی، منجر به خشکسالی‌های مداوم و طولانی مدت، افت شدید رواناب‌های سطحی و برداشت از آب زیرزمینی برای جبران آن، کاهش تراز تولید کشاورزی و رشد فزاینده مهاجرت درون‌سرزمینی، آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها و تاسیسات راهبردی و صنعتی از جمله صنایع نفت ،گاز و آب، آسیب‌پذیری و افزایش استهلاک تاسیسات تولید، انتقال و توزیع برق کشور، افزایش ریسک عملیات بهره‌برداری، اصلاح و بهینه‌سازی تاسیسات شبکه برق و تاسیسات تولید برق تجدیدپذیر و پیامدهای آن بر سلامت و بهداشت، طوفان‌های گرد و غبار وآسیب‌پذیری شدید تنوع زیستی، منابع طبیعی ، تنوع آبزیان در سواحل شمالی خلیج فارس و دریای خزر و خشک شدن تالابها و دریاچه ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم تاثیر پذیرفته است.

وی ادامه داد: همچنین بروز آفات و شیوع بیماری‌های نوپدید و بازپدید در جوامع انسانی و محیط‌های طبیعی، تشدید آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع و کاهش تولیدات محصولات کشاورزی و باغی، دام و طیور و آبزیان، کاهش میزان تولید و برداشت از منابع و ذخایر دریایی و اراضی (به دلیل افت کیفیت و کمیت دو مولفه آب و خاک)، افزایش آلودگی هوا، آب و خاک به دلیل عدم دریافت فناوری‌های مناسب و تحریم‌های ظالمانه از دیگر جنبه‌های آسیب‌پذیری ایران است.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: با توجه به راهکارهای قابل پیش‌بینی به منظور کاهش تولید کربن و اثرات تغییرات اقلیمی در محورهای مختلف از جمله حمل و نقل سبز، استفاده از منابع و انرژی‌های تجدیدپذیر، ایجاد آگاهی، آموزش و اطلاع رسانی که به عنوان طرح های کاهش اثرات و سازگاری با تغییر اقلیم شناخته می شوند، به یقین نیاز به فراهم سازی زیرساخت های مالی، ضروری و اساسی است به گونه‌ای که بتواند به صورت قانونمند، پایدار و شفاف، پشتیبانی کننده اجرای طرح‌های قابل قبول تا تحقق شرایط مثبت و ادامه‌دار باشد.

ایران حامی تلاش‌های بین‌المللی برای حفاظت از محیط زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است

سلاجقه گفت: جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضای متعاهد کنوانسیون چارچوب تغییر آب و هوا (The UN Framework Convention on Climate Change) همواره حامی تلاش‌های بین‌المللی برای حفاظت از محیط زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و سازگاری با آثار تغییر اقلیم بوده است.

وی ادامه داد: بهبود وضعیت محیط زیست و ارتقای سطح کیفی آن در کشورها نیازمند توجه به تکنولوژی‌هایی است که دوستدار محیط زیست و سازگار با آن هستند، اما اعمال تحریم‌های ظالمانه، در دسترسی جمهوری اسلامی ایران به چنین فناوری‌هایی محدودیت جدی ایجاد کرده است که علاوه بر ایجاد چالش در حفاظت از محیط زیست، موجب افزایش مصرف انرژی در کشور شده است. تحریم‌ها موجب گشته است تا علیرغم وجود ظرفیت‌های علمی و فنی ملی، دسترسی به تکنولوژی و فناوری های روز دنیا محدود شود .

معاون رییس جمهور مدیریت منابع آب با رویکرد بهره‌وری، بازچرخانی و افزایش بازدهی، تدوین برنامه سازگاری در حوزه بهداشت و سلامت و ارتقای این حوزه، تدوین برنامه پایش و پیش بینی اقلیمی، احیا تالاب‌ها و حفظ جنگل‌ها، ارتقا بهره‌وری بخش کشاورزی و تامین پایدار امنیت غذایی، کاهش آسیب‌پذیری صنعت نفت و صنایع مادر از آثار سوء پدیده‌های تغییر اقلیم را به عنوان رئوس برنامه سازگاری بخش‌های عمده آسیب‌پذیر در ایران معرفی کرد.

فناوری‌های مورد نیاز ایران برای سازگاری و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای

سلاجقه با اشاره به برخی فناوری‌های مورد نیاز ایران برای سازگاری و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای گفت: فناوری‌ها و راهکارهای نوآورانه افزایش تاب‌آوری جوامع و زیرساخت‌های آسیب‌پذیر از تغییرات اقلیمی، فناوری‌های استحصال آب از منابع نامتعارف از جمله پساب‌های شهری و صنعتی، آب ژرف، دریا و آب‌های جوی، فناوری‌های پایش، پیش‌هشدار و پیش‌بینی رخدادهای حدی اقلیمی از جمله سیل و طوفان‌های گرد و غبار فناوری‌ها و راهکارهای مقابله با بیابان‌زایی و پدیده گرد و غبار و سازگاری با خشکسالی، فناوری‌های نوین کشاورزی پایدار و تأمین امنیت غذایی از جمله محصولات و گونه‌های مقاوم، تکمیل زنجیره ارزش غذایی، مکانیزاسیون کشاورزی پایدار، صنایع تبدیلی و کاهش ضایعات ازجمله این فناوری‌ها هستند.

وی خاطرنشان کرد: شرکت‌های دانش بنیان ایران ظرفیت‌های بالایی در راستای حل معضلات زیست محیطی دارند، در عین حال که، متخصصان ایرانی، موفق شده‌اند پیشرفت‌های چشمگیری را رقم زده و با تکیه بر دانش و توان فنی خود، بخشی از این چالش‌ها را برطرف کنند. در این زمینه، جمهوری اسلامی ایران آماده گسترش همکاری‌ها با کشورها و انتقال دانش و فناوری طرفین برای ارتقای وضعیت محیط زیست است.

پنجمین نشست وزرای محیط زیست آسیا و اقیانوسیه با حضور علی سلاجقه، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در تاریخ ۵ اکتبر به میزبانی کشور سریلانکا برگزار شد.