فیلم | حال آناهیتا خوب نیست!

به گزارش ایرنا، استان کرمانشاه امروز میراث‌دار اثری است که حفظ و نگهداری از این اثر با ارزش تاریخی و فرهنگی، حفظ و صیانت از داشته‌ای است که اگر از دست برود دیگر مجالی برای به دست آوردن و تکرار آن نیست.

احیای این شاهکار معماری سنگی ایران به عنوان ثروت و هویت تاریخی، وظیفه‌ خطیر ارگان‌های دولتی و حتی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است که هر یک سهم بزرگی در حفظ تاریخ و معماری غنی این مرز و بوم دارند.

معبد آناهیتای کنگاور شاهکاری از معماری سنگی ایران

بنای معبد آناهیتا در مرکز شهر کنگاور در استان کرمانشاه و در امتداد جاده ارتباطی شرق به غرب (خراسان بزرگ) در دوره تاریخی ساخته شده و با توجه به نوع سازه و ستون‌های با شکوه آن جلوه‌ای از عظمت و شاهکاری به یادگار مانده از معماری سنگی دوران تاریخی ایران است.

این بنای سنگی در سال ۱۳۴۷به عنوان یکی از پنج پروژه بزرگ ملی ایران در کنار بناهای همچون تخت جمشید، جرجان، هفت تپه و بیشاپور توسط باستان شناسان و پژوهشگران ایرانی مورد کاوش و سامان‌دهی قرار گرفت.

تملک ۲۵۰ واحد مسکونی و کشاورزی در معبدآناهیتا

معبدآناهیتا تا قبل از کاوش‌های باستان شناختی به صورت یک قصبه (شهرک) تمامی سطح عرصه و حریم آن با منازل مسکونی توسط مردمان محلی پوشیده و مدفون شده بود. با شروع کاوش‌های باستان شناسی اقدام به تملک و خریداری منازل و مغازه‌های ساخته شده بر روی عرصه آن در دستور کار هیات باستان شناسی قرار می‌گیرد و بنا بر اسناد و مدارک موجود بیش از ۲۵۰ واحد مسکونی، تجاری و زمین‌های کشاورزی واقع در محیط پیرامونی مجموعه تملک و خریداری می‌شود.

معبدآناهیتا بزرگترین تک بنای سنگی کشور

مدیر پایگاه ملی معبدآناهیتا در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، به توصیف این اثر فاخر ایران‌باستان پرداخت و اظهار کرد: براساس منابع مکتوب نخستین بار "ایزودورخارکسی" جغرافیانویس یونانی در سال ۳۷ میلادی با عبور از جاده ارتباطی شرق به غرب (خراسان بزرگ) از بنای کنگاور بازدید و درکتاب "ایستگاه‌های پارتی" بیان می‌کند که بنای کنگاور به الهه آرتمیس تعلق دارد. پس از آن و با سقوط امپراطوری ساسانی مورخین ایرانی و عرب از این بنا تحت عنوان کاخ خسرو، قصر شیرین و کاخ شیرین نام برده‌اند.

اولین کاوش‌ها، سال ۱۳۴۷

به گفته‌ی «مرتضی گراوند»؛ کاوش‌ها و فعالیت‌های باستان شناسی در این بنای تاریخی از سال ۱۳۴۷ خورشیدی به سرپرستی سیف الله کامبخش‌فرد شروع و پس از آن هیات‌های دیگر ایرانی در این بنا در راستای شناخت و کارکرد این اثر به فعالیت‌های پژوهشی و باستان شناختی پرداختند.

این دانش آموخته دکتری باستان شناسی دانشگاه تهران در ادامه با بیان اینکه نتایج حاصل از فعالیت‌های پژوهشی و باستان شناختی در بنای معبد آناهیتا نشان می‌دهد که این بنا بر روی یک بستر صخره‌ای و به صورت مصطبه‌ای با استفاده از سنگ‌های لاشه‌ای و پاکتراش که دارای ابعاد و اندازه‌های متفاوتی هستند، ساخته شده، افزود: به بیانی صریح تر این بنا را می‌توان بزرگترین تک بنای یکپارچه ساخته شده از سنگ در ایران نام برد.

نظام ستون‌سازی منحصر به فرد و بی نظیر معبدآناهیتا در کشور

وی در ادامه به ابعاد مختلف معبدآناهیتا اشاره کرد و افزود: ابعاد و اندازه سکوی نخست این بنا ۲۱۰ در ۲۲۰ متر مربع است که ضخامت دیوار آن ۱۸/۵ متر است و بر سطح آن ردیفی از ستون‌های قطور به ارتفاع ۳/۵۴ متر و قطر ۱/۴۵ متر( پایه، ساقه و سرستون) قرار گرفته است.

گراوند گفت: سبک و نظام ستون سازی این بنای تاریخی یکی از ویژگی‌های هنر معماری ایران دوران تاریخی است که نمونه مشابهی در جغرافیایی سیاسی و فرهنگی ایران ندارد.

مدیر پایگاه ملی معبد آناهیتا در ادامه تصریح کرد: سبک نظام ستون سازی معبد آناهیتا اگر چه الهام گرفته از نظام ستون سازی سبک دوریک یونانی است اما سازندگان این بنا براساس کارکرد و ویژگی ساختاری اثر تحول عظیمی را در نظام ستون سازی معبد آناهیتا بوجود آورده‌اند که تناسب آن‌ها نسبت به یکدیگر ۳ به ۱ است.

استفاده از پایه ستون‌های قلبی در معبدآناهیتا

او ادامه داد: علاوه بر ستون‌های قطور که در امتداد دیوارها از آن‌ها استفاده شده است در محل تلاقی دیوارها از نیم ستون‌هایی با پایه‌های قلبی شکل استفاده شده که به لحاظ معماری این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است.

مدیر پایگاه ملی معبدآناهیتا در ادامه بیان داشت: در ضلع جنوبی بنای تاریخی کنگاور پلکان‌های دو طرفه‌ای ساخته شده است که به لحاظ ویژگی ساختاری کاملا با نمونه‌های تخت جمشید قابل مقایسه هستند و امکان دسترسی به سکوی دوم بنا از طریق این پلکان‌ها مسیر می‌شود.

گراوند با بیان اینکه در مرکز این اثر سکوی دیگری با ابعاد ۹۴ در ۹۴ متر و به ضخامت ۹/۳۵ متر ساخته شده، افزود: در ساخت این سکو از سنگ‌های لاشه‌ای با سطح مسطح استفاده شده و سطح آن‌ها نیز با لایه‌ای از اندود گچ پوشیده که در وضع موجود در برخی قسمت‌های اثر و داغ آن قابل رویت است.

علائم روی سنگ‌های معبد آناهیتا نشانه چیست؟

این باستان شناس در خصوص علائم و نشانه‌های موجود در سکوهای اول و دوم گفت: سطوح سنگ‌های بکار رفته در این بخش از بنا و همچنین سنگ‌های لاشه‌ای بکار رفته در سکوی نخست دارای علائم و نشانه‌هایی هستند که به لحاظ شکلی و فرم با یکدیگر متفاوت هستند. بنا بر نظر کاوشگران سنگ‌های دارای علائم بکار رفته در بنای مورد بحث نذوراتی است که از سوی مردم برای ساخت بنا به این مکان اهدا شده است.

گراوند در ادامه با بیان اینکه مطالعات باستان شناسی نشان می‌دهد که در بلندترین نقطه بنای کنگاور و به بیانی دیگر در منتهی الیه گوشه شمال غربی سکوی دوم یک ساختار معماری احتمالا چلیپایی شکل وجود داشته تصریح کرد: بخشی از ساختار طی کاوش‌های باستان شناختی از زیر انباشت‌های فروریخته پدیدار شده است.

وی افزود: با سقوط امپراطوری ساسانی بنای تاریخی کنگاور توسط حکومت‌های محلی در دوره اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفت. وجود بقایایی از یک برج دوره سلجوقی و حمامی از این دوره بر روی سکوی دوم و همچنین وجود سفالینه‌هایی از دوره ایلخانی، صفویه تا دوره قاجار گواهی بر استفاده از این مکان در دوره اسلامی است.

معبد آناهیتا قابلیت جذب سالانه ۱۵۰ هزار گردشگر را دارد

گراوند در ادامه از اولویت و برنامه‌ریزی برای جذب گردشگر در سالهای آینده خبر داد و گفت: این محوطه تاریخی قابلیت این را دارد که سالانه ۱۵۰ هزار گردشگر از آن بازدید داشته باشند.

وی اضافه کرد: در حال حاضر سالانه فقط حدود ۲۰ هزار نفر از این مجموعه تاریخی بازدید می کنند.

مدیر پایگاه ملی معبد آناهیتا با تاکید براینکه برخی اقدامات می تواند به جذب گردشگران به این مجموعه کمک کند، گفت: یکی از این برنامه‌ها راه اندازی موزه باستان شناسی معبد است که بخشی از تجهیزات آن را خریداری کرده ایم، اما برای تکمیل آن به اعتبار نیاز داریم.

بی توجهی مسئولان به معبدآناهیتا

وی ادامه داد: یکی دیگر از اقدامات ضروری برای معبد آناهیتا، انجام کاوش های باستان شناسی است، لذا پیشنهاد اولیه ما اختصاص حدود یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای فصل اول بود که متاسفانه این اعتبار امسال تامین نشد.

گراوند به اقدامات انجام شده برای ساماندهی سنگ های دپو شده در ضلع جنوبی و انتقال آنها به ضلغ جنوب شرقی هم اشاره کرد و گفت: زمانی که واحدهای مسکونی روی عرصه تملک و تخریب شدند، تعداد زیادی سنگ که در آن سالها روی زمین ریخته شده بود را به شکل دپو شده در ضلع جنوبی رها کرده بودند که آنها را به محل اصلی خود در ضلع جنوب شرقی بازگرداندیم.

وی نصب دوربین های مدار بسته، پیجینگ، احداث حدود پنج هزار متر مربع پارکینگ، ایجاد زیرساخت وایفای و ... را از دیگر اقدامات انجام شده خواند و افزود: ایجاد گیت و انتقال محل بلیط فروشی معبد به ضلع جنوب غربی از دیگر اقداماتی است که انجام خواهیم داد.

بنای تاریخی کنگاور در سال ۱۳۸۵ (۲۰۰۷ میلادی) براساس معیار III فرهنگی یونسکو (گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی، تمدن زنده یا از میان رفته باشد) با کد ۵۱۸۹ در فهرست موقت ثبت جهانی قرار گرفته است.

برخی از میهمانان و بازدیدکنندگانی که از اقصی نقاط کشور با شور و شوق برای بازدید به این بنای بسیار ارزشمند می‌آیند، از نزدیک با محوطه و تپه‌ای که اصلا به معبد شبیه نیست مواجه می‌شوند و با ذهنی پر از سوال محل را ترک می‌کنند.

با این اوصاف امیدواریم مسؤولان گام موثری برای کاوش های باستان شناسی، مرمت و بازسازی این اثر مهم برداشته و کمر همت ببندند تا این یادگار اشکانی - ساسانی به این راحتی نابود نشود.