به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، حجت الاسلام رضا غلامی رییس دبیرخانه دائمی جشنواره بین‌المللی فارابی امروز (سه شنبه) در نشست تحلیل چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی در بحث خود در خصوص اهمیت تاریخ علم گفت:در میان برخی محققان ما نگاه درجه دو نیست به تاریخ علم وجود دارد؛ در حالیکه به نظر می رسد دانستن تاریخ علم لازمه نوآوری و نظریه پردازی و در دانش علم سنجی هم مهم است.
وی در این نشست که در سالن فارابی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم برگزار شد به تشریح ضرورت های دانستن تاریخ علم پرداخت و افزود: در ارزیابی های کلان و جزئی، اشراف پژوهشگر به تاریخ اهمیت زیادی دارد و تاریخچه تحقیق باید در یک تحقیق تجزیه و تحلیل شود. کشف ادبیات تحقیق از دل تاریخ علم یا تاریخ یک نظریه علمی ممکن است، صحیح یا دقیق بودن تحقیق را مشخص می کند، همچنین بخش تاریخچه در یک پیشنهاده یا حتی خود تحقیق اهمیت زیادی دارد.
رییس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم ادامه داد: یک محقق در تحقیق خود باید بتواند جایگاه نظریه خود را در مجموعه جورچین نظریه ها روشن کند، نگاه های محدود به نظریه های علمی، اصالت و اثربخشی تحقیق را کاهش می دهد. پژوهشگر باید بتواند ضمن توجه به نشریات متفاوت یا مغایر با تحقیق خود به پرسش های مطرح شده یا نظریه های دیگر توضیح دهد
غلامی تصریح کرد: تاریخ علم در وادی ارزیابی و نقد از چند جهت مهم است؛ بررسی های ژرف تاریخ علم به درک ماهیت علم و تمایز علم از شبه‌علم و کارکردهای ان کمک می کند، همچنین درک فرایند نوآوری های نظریه پردازی علمی، باعث می شود محققان بدانند آیا میان نظریه ها ارتباط هست یا خیر و مطالعه تاریخ علم می تواند درکی از فرایندهای گسترده تر علم ارائه داده و پیچیدگی های تغییر علم را روشن کند.
وی درس آموزی از شکست ها را دیگر عامل اهمیت تاریخ علم دانست و گفت: ناکامی های تاریخی همراه با جزییات برای پژوهشگران با خواندن تاریخ علم مشخص می شود و موشکافی های تاریخی، درک اتفاقات رخ داده در بطن تاریخ را برای محقق روشن می کند و برای کارهای تحقیقی جدید مفید است.
رییس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم ادامه داد: مراجعه های تاریخی به پژوهشگران کمک می کند تصورات غلط و رایج در ذهن خود را پاک کنند همچنین از علم در دو ساحت علم و عمل اسطوره زدایی و ایدئولوژی (منفی) زدایی می کند.
غلامی تصریح کرد: تاریخ علم از این‌جهت مهم است که زمینه را برای درک تاثیر علم بر جامعه فراهم می کند. وارسی های تاریخی اگر مبتنی بر روندپژوهی باشد، فرصت بررسی آثار اجتماعی را در آینده می دهد و پژوهشگران را مستعد ورود به انتقاد می کند. پژوهشگرانی که تاریخ علم می دانند، از پس نقد برمی آیند.
وی افزود: نظریه های زیادی نقد یا ابطال شده اند که مراجعه به تاریخ علم نشان می دهد چه نظریاتی کنار رفته و چه نظریه هایی استوار مانده اند و در نهایت تاریخ علم می تواند تکامل رشد علم و گسست های علم را نشان دهد.
رییس دبیرخانه دائمی جشنواره بین‌المللی فارابی در ادامه به نقش و نهضت دایره المعارف نویسی در غرب اشاره کرد و اظهار داشت: نوشتن دایره المعارف برای ارائه آخرین دستاوردها در غرب به راه افتاد. مقاله دایره المعارف را معمولا محققان درجه یک می نویسند و در علم سنجی، توسعه علم نقش منحصر به فردی داشته است و فواید زیادی دارد.
غلامی ادامه داد: فایده دیگر دایره المعارف ها، ارائه روابط منطقی بین موضوعات است. رابطه معناداری یین تاریخ علم و علم سنجی وجود دارد و علم سنجی در شناسایی تاثیرگذارترین نظریه ها و نویسندگان و مجلات در میدان علم با تکیه به تاریخ علم در ارزیابی روند اثر تحقیقات در جامعه کمک می کند.
وی یادآور شد: تاریخ علم در گذشته بیشتر مورد توجه بود؛ ولی اکنون استادان اهتمام کمتری به آن دارند و در طراحی پژوهش نیز کمتر به نظریه و تاریخ علم و ادبیات علمی توجه می شود. تاریخ علم به شایستگی مورد توجه نیست و حتما در داوری های جشنواره فارابی نیز باید بیشتر به تاریخ علم توجه کرد.
به گزارش ایرنا، جشنواره بین‌المللی فارابی ویژه تحقیقات علوم انسانی و اسلامی توسط وزارت علوم سالانه و با هدف شناسایی و معرفی استعدادهای برتر برگزار می‌شود.
چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی ۱۹ تیر سال جاری به کار خود پایان داد.
نظر شما