خاک سالم، ذخیره حیات محیط زیست

به گزارش خبرنگار ایرنا، خاک یکی از اصلی ترین عناصر محیط زیست و لازمه حیات است، چراکه بقای زیست بشر در گرو بهره مندی از خاک سالم و غنی است، به همین دلیل بدون خاک سالم ادامه زندگی ممکن نیست و ۹۵ درصد غذای انسان از زمین تأمین می شود.

اهمیت خاک در تامین غذای سالم و از طرفی محیط زیستی پاک و به دور از هرگونه آلودگی بوده و در حقیقت خاک بستر زندگی بشر است که در کنار عنصر مهم آب شروط لازم زیست را فراهم کرده اند و بدون این عناصر مهم امکان تداوم زندگی وجود نخواهد داشت.

همانقدر که آب سالم در چرخه طبیعت مورد تاکید و اهمیت است، لازمه وجود خاک سالم و غنی نیز بر کسی پوشیده نیست و ضرورت توجه همگان به حفاظت از خاک و پیشگری از هر گونه آسیب احتمالی به این مهم آشکار است.

عناصر طبیعت ودیعه های الهی هستند که افراد به منظور تداوم زندگی باید در حفظ این امانت و نعمت الهی کوشا باشند و این در حالی است که عواملی چون رشد شهرنشینی، ازدیاد زباله های شهری و جذب شدن برخی مواد شیمیایی در خاک، حفاری های معادن، چرای بی رویه دام ها، استفاده از سموم و آفت کش ها و مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی، به فرساش و آلودگی خاک و تخریب سطح زمین منجر می شود.

براین اساس یکی از کارهای جدی در حفاظت از محیط زیست حراست از دو ثروت عظیم و ذخیره حیاتی ملت ها یعنی «آب» و «خاک» و پرهیز از برخورد مسرفانه با آنهاست ، اهمیت خاک تا به حدی است که مقام معظم رهبری بر لزوم حفاظت از این منبع مهم محیط زیست تاکید کرده می فرمایند: ، فرسایش خاک در کشور بر اثر سهل انگاری ها و عملکرد بد و ندانم کاری ها چیزی نیست که بشود به آسانی آنرا جبران کرد ، قضیّه ی خاک از قضیّه ی آب مهمتر است؛ ما مشکل آب هم داریم، مشکل بزرگی هم هست، لکن برای تهیّه ی آب راههای فراوانی وجود دارد؛ برای تهیّه ی خاک حاصلخیز این راهها دیگر وجود ندارد. یعنی بی توجّهی به مبانی حفظ محیط زیست، گاهی اوقات یک چنین مشکالتی را به وجود می آورد؛ آسیبی که وارد می شود، آسیبی نیست که بشود ]جبران کرد[. خب، می شود پیشگیری کرد.

به گفته کارشناسان خاک بیش از ۲۵ درصد کل تنوع زیستی زمین را در خود جای داده و از زندگی در کل زمین پشتیبانی می‌کند، بیش از ۹۰ درصد موجودات زنده در خاک زندگی کرده و یا بخشی از زندگی خود را در خاک سپری می‌کنند و حدود ۹۵ درصد از غذای مصرفی ما به طور مستقیم یا غیرمستقیم از خاک به دست می‌آید.

هزینه رفع آلودگی هر متر مکعب خاک به روش های مختلف، بین چند دلار تا چند هزار دلار است (ارزان ترین قیمت مرتبط به تبدیل خاک آلوده به بتن است که خاک را از قابلیت بهره برداری پایدار و تولید محصولات غذایی خارج می کند). مطابق قانون حفاظت از خاک آلوده کننده مکلف به حذف و رفع منشا آلودگی، بازسازی و جبران خسارت می باشد که هدف از بازسازی خاک، اعاده به وضعیت سابق می باشد که برای کاربری کشاورزی خاک و تولید مواد غذایی سالم ضروری است.

از سوی دیگر، رفع آلودگی خاک فرآیندی بسیار درازمدت است که این زمان از دست رفته و فواید اقتصادی خاک در این دوره هم می تواند به عنوان هزینه های مربوطه در نظر گرفته و به آن اضافه شود، این شرایط لزوم حفاظت از خاک را از افراد دوچندان می کند و بیانگر این مهم است که تمام افراد جامعه مکلف به رعایت نکات لازم برای حفاظ خاک سالم هستند.

تهیه اطلس خاک در لرستان

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان گفت: تهیه اطلس خاک در راستای برنامه‌های آمایش سرزمینی می‌تواند در بلندمدت به حفظ این بستر حیاتی کمک علمی قابل‌توجهی کند.

علی سالاروند با اشاره به اهمیت حفظ خاک، اظهار کرد: همه ما در قبال خاک وظیفه بسیار جدی داریم و باید مباحث خاک را بیشتر مدنظر داشته باشیم.

وی با اشاره به قانون حفاظت از خاک مصوب ١٣٩٨ مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: علاوه بر اهداف کمی که در مورد حفاظت از خاک و امنیت غذایی در این قانون مطرح است، سازمان حفاظت محیط‌زیست بحث کیفی و امنیت غذایی در مبحث حفاظت از کیفیت غذا را نیز مدنظر دارد ، اگر خاک یا یک عرصه خاک‌آلوده تبدیل شود، ممکن است از لحاظ امنیت غذایی انسان و زیستمندان را با مخاطرات جدی مواجه کند.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان یادآور شد: در مواردی که ما به خاک آسیب جدی وارد کنیم، این آسیب دوباره در قالب بیماری‌ها و انواع ناهنجاری‌ها به خود انسان بر می‌گردد و از طرفی هزینه پاکسازی و احیا مجدد خاک چند برابر به ما تحمیل خواهد شد و در برخی مواقع هم ممکن است سال‌های سال طول بکشد که خاک از دست رفته پاکسازی و قابلیت استفاده مجدد را پیدا کند.

سالاروند با اشاره به اینکه رهاسازی پلاستیک‌ها در اراضی زمین‌های کشاورزی می‌تواند آسیب جدی برساند، افزود: باقیمانده پلاستیک‌ها که در زمین‌های کشاورزی می‌ماند ممکن است سال‌ها تجزیه آن‌ها طول بکشد و حتی در صورت تجزیه باعث آلوده شدن آب‌وخاک و در نتیجه موجب تهدید علیه امنیت غذایی و بهداشت عمومی شود ، لذا امیدواریم بتوانیم با کمک انجمن‌های زیست‌محیطی و بخصوص با استفاده از ظرفیت خانه‌های محیط‌زیست به‌صورت جدی جمع‌آوری این پلاستیک‌ها را در اراضی کشاورزی انجام دهیم.

وی اضافه کرد: استفاده از آب‌های نامتعارف در مواقع کم‌آبی توسط برخی از کشاورزان باعث می‌شود امنیت غذایی و کیفیت محصول بخصوص برای محصولاتی که به‌صورت خام مصرف می‌شوند را با خطرات جدی مواجه نماید ، لذا این موضوع با اقدامات ترویجی و حتی در صورت عدم توجه، با اقدامات قضایی قابل‌پیگیری است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان با اشاره به ضرر بالای آتش زدن بقایای گیاهی برای اراضی کشاورزی اضافه کرد: این کار آسیب جدی به بافت خاک وارد می‌کند و علاوه بر آلودگی هوا، باعث کاهش ایجاد هموس (ماده آلی) در خاک می‌شود که برای حل این مشکل انجام فعالیت‌های ترویجی و فرهنگ‌سازی باید در اولویت قرار گیرد.

سالاروند با اشاره به اهمیت تهیه اطلس خاک در کمک به برنامه‌ریزی‌های آتی در استان گفت: اطلس خاک می‌تواند آمایش سرزمین در حوزه خاک را با کمترین خطر پیش ببرد و نتایج آن در بلندمدت، به‌عنوان پشتوانه علمی به حفظ این بستر حیاتی کمک قابل‌توجهی کند.

عمده ترین عامل تهدید خاک در لرستان فرسایش است

مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: مهمترین مشکل خاک در این استان فرسایش است که به دلیل شخم زدن اراضی در جهت شیب و یا کشاورزی در اراشی شیب دار ایجاد شده است.

سالاروند با تاکید بر لزوم حفاظت از خاک و پیشگیری از فرسایش هر چه بیشتر آن در استان بیان کرد: آبیاری در زمین های کشاورزی باید بصورت قطره ای و بارانی انجام شود و از طرفی در حفظ مراتع و جنگل ها به منظور تقویت خاک توجه شود.

وی ادامه داد: این اداره کل در راستای حفاظت هر چه بیشتر از خاک استان صنایع بزرگ را ملزم به آنالیز و خوداظهاری کرده است و بصورت مداوم آبهای زیرزمینی رصد و پایش می شوند که از هرگونه نشت آلودگی آب به خاک پرهیز شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به آلودگی های شدید خودروهای حامل سوخت و مواد شیمیایی طی سال های گذشته در سطح استان بیان کرد: در جهت رفع این مشکل با پیگیری های انجام شده و تخصیص اعتبارات لازم این مشکل برطرف شده و عبور خودروهای حامل سوخت و مواد شیمیایی نیز در استان بسیار کمتر شده است.

سالاروند گفت: همچنین سال های گذشته مشکل عبور نفت در مناطق عبور خطوط لوله نیز باعث آلودگی خاک در استان می شد که با استفاده از روش های علمی پیگ رانی و رفع بررسی میزان خوردگی در خطوط انتقال از خسارت به خاک منطقه جلوگیری شده است.

وی اضافه کرد: همچنین در راستای حفاظت هرچه بیشتر خاک از طریق حفاظت کاتدی جهت پیشگیری از خوردگی لوله های خطوط انتقال اقدام شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان ادامه داد: اغلب صنایع استان تحت نظارت و پایش دقیق قرار دارند و تلاش می شود از هرگونه ایجاد آلودگی در خاک انسان جلوگیری شود.

سالاروند بر لزوم جمع آوری پلاستیک ها در سطح زمین های استان به ویژه اراضی کشاورزی تاکید کرد و گفت: پلاستیک هایی که در اراضی کشاورزی برای کاشت صیفی جات استفاده می شود ، متاسفانه در مواردی در سطح زمین ها رها می شود و این پلاستیک ها باعث آلودگی خاک خواهند شد که پس از تجزیه درازمدت بعنوان مواد مضر و سمی با خاک منطقه ترکیب و آلودگی خاک را به دنبال دارند که در نهایت در چرخه زنجیره غدایی وارد خواهند شد.

فرسایش خاک لرستان بیش از ۲ برابر میانگین کشوری است

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست لرستان نیز گفت: پنجم دسامبر مصادف با چهاردهم آذر ماه روز جهانی خاک با شعار « خاک و آب ، منشا زندگی » برای ارزش گذاشتن به اهمیت خاک و پیشگیری از آلودگی و تخریب آن نامگذاری شده است.

نبی الله قائدرحمتی افزود: میزان فرسایش خاک در ایران از همه جهان بالاتر است بر اساس گزارشات سازمان خوار و بار کشاورزی ملل متحد (FAO) میزان فرسایش خاک در دنیا سالانه بین ۴ تا ۱۲ تن در هکتار است، ولی در ایران میانگین فرسایش خاک سالانه بیش از ۱۷ تن در هکتار گزارش شده است.

وی ادامه داد: در واقع میانگین فرسایش خاک در ایران بین ۲ تا ۴ برابر بیشتر از حد استاندارد جهانی است و در استان لرستان این عدد متاسفانه باز افزایش چشمگیری دارد و بیش از ۲ برابر میانگین کشوری است ( ۲۵ تن در هکتار ) البته در برخی از مناطق به شکل نقطه ای میزان فرسایش خاک بیش از ۵۰ تن در هکتار هم گزارش شده است.

قائدرحمتی ادامه داد: علاوه بر توپوگرافی و کوهستانی بودن استان ، شخم زدن در جهت شیب، چرای بیش از حد دام ، سوزاندن پسمانده‌های کشاورزی و گیاهی ، دفع غیر اصولی زباله‌ها، ساخت و سازها، آلودگی‌های صنعتی، استفاده نامناسب از کودها و سموم کشاورزی، استفاده از آب‌های نامتعارف و آلوده به فاضلاب و عدم اجرای آبخیزداری و آبخوانداری از دلایل دیگر در بالا بودن فرسایش خاک در لرستان است ، بنابراین فرسایش و آلودگی خاک تهدیدی جدی برای امنیت غذایی و محیط زیست است که ضرورت دارد انجام کارهای آبخیزداری و آبخوانداری و جلوگیری از آلودگی خاک در سطح استان را در اولویت قرار دهیم.

وی گفت: بر اساس ارزش گذاری اقتصادی که در دنیا به ازای هر تن خاک صورت گرفته، ارزش هر تن خاک نباتی را ۲۸ دلار قیمت گذاری کرده اند که با توجه به فرسایش سالانه ۲ میلیارد تنی خاک در کشور ، سالانه ۵۶ میلیارد دلار فقط خاک از دست می‌دهیم .

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست لرستان با بیان اینکه خاک به عنوان دومین منبع حیاتی را با اطلاع رسانی و آگاهی دادن به مردم می توان حفظ کرد، افزود: برخلاف اینکه در فرسایش خاک در جهان جایگاه اول را داریم ولی همچنان به اندازه چالش آب یا نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری و آتش سوزی مراتع و جنگل‌ها نگران خاک و تخریب آن نیستیم و این خود نشان دهنده عدم شناخت جایگاه خاک و کارکردهای متنوع اکولوژیکی آن است که ضرورت دارد اطلاع رسانی کافی در این زمینه صورت بگیرد.

قائدرحمتی عنوان کرد: خاک یک دانه گرفته و گاه ۱۰۰ دانه پس می دهد ، ارزش خاک به عنوان نخستین و گرانبهاترین مایه تشکیل دهنده کره زمین و تامین کننده همه نیازمندی های زندگی انسان و دام برای مردم تشریح و بیان شود، مردم اگر آگاه بشوند خود در حفظ و حراست و جلوگیری از تخریب آن مشارکت خواهند کرد.

۲ واحد آلاینده خاک به مراجع قضایی معرفی شدند

قائدرحمتی با بیان اینکه امسال در مجموع ۱۸۱ واحد آلاینده در استان نظارت و پایش شده است، افزود: امسال در حوزه آب ۱۱۰ مورد، هوا ۶۰ ، خاک ۲ ، پسماند سه، آب و هوا نیز سه مورد آلودگی برای این واحدها ثبت شده است.

وی با اشاره به اینکه طرح های فاقد ضوابط استقرار محیط زیستی در کمیسیون ماده ۱۱ با حضور معاونت عمرانی استانداری لرستان مورد بررسی قرار می گیرند ، اظهار داشت: امسال ۱۱ جلسه این کمیسیون با حضور اعضا برگزار شده است که با ۹ مورد موافقت و ۱۲ مورد مخالفت شد و ۲ مورد نیاز به بررسی بیشتر داشتند.

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست لرستان ادامه داد: همچنین ۶ جلسه ارزیابی اثرات زیست محیطی نیز در خصوص طرح های سد معشوره، سد ده جانی، فولاد ثمین، نیروگاه برزان، سد تاج امیر و راه آهن خرم آباد- اندیمشک برگزار شده است.

قائدرحمتی با بیان اینکه امسال ۳۵۳ پایش واحدهای صنعتی و خدماتی در این استان انجام شده است، عنوان کرد: ۴۰۴ بازدید از خوداظهاری آزمایشگاه های معتمد، ۱۴ مورد در حوزه آب زیرزمینی، ۷۰ مورد آب سطحی و ۲ مورد در حوزه خاک انجام شده است.

وی یادآور شد: متخلفان بر اساس قوانین پسماند و آلودگی خاک، به مراجع قضایی ارجاع می شوند که در این راستا امسال ۲ واحد آلاینده در شهرستان های پلدختر و دورود به دادگاه معرفی شده‌اند.

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به فعالیت حدود یک هزار و ۷۰۰ واحد صنعتی و تولیدی در لرستان افزود: همچنین ۱۸ شهرک و نواحی صنعتی و مناطق ویژه در استان وجود دارد و شهرهای خرم آباد، بروجرد، الیگودرز و پلدختر دارای تصفیه خانه فاضلاب هستند و این زیرساخت در دورود، ازنا، الشتر، نورآباد، چگنی، کوهدشت و معمولان در حال احداث است.

قائدرحمتی گفت: امسال پیگیری خود اظهاری حوزه آب و خاک در استان منجر به ۹۸ پایش و در نظارت های نخاله های ساختمانی ۵۲ مورد ثبت شده است که بیشترین میزان مربوط به حوزه شهرداری ها با ۳۵ مورد می باشد.