چرا قزاقستان، طالبان را از فهرست سازمان‌های ممنوع خارج کرد؟

به گزارش روز دوشنبه ایرنا، مقامات قزاقستان به تازگی گروه طالبان را (که همچنان در بسیاری از کشورها تروریستی و ممنوع شناخته می‌شود) از فهرست سازمان های ممنوعه در این کشور خارج و هدف از این تصمیم را تعامل بهتر با افغانستان به دلایل متعدد اقتصادی و ژئوپلیتیکی عنوان کردند.

هرچند تعدادی از کشورهای جهان گروه طالبان را دیگر یک گروه تروریستی نمی‌دانند، اما جز قزاقستان هیچ کشوری تاکنون به صورت آشکار از امکان حذف این گروه از فهرست گروه‌های ممنوع صحبت نکرده است.

فعالیت گروه طالبان در سال‌های ۱۹۸۶-۱۹۸۷ میلادی ( ۱۳۶۵ - ۱۳۶۶ شمسی) آغاز شد و در بسیاری از کشورهای جهان به‌عنوان یک سازمان تروریستی و ممنوع شناخته شده است. این گروه از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ ( ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰) بر افغانستان حکومت کردند. شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۳ ( ۱۳۸۱) طالبان را در فهرست سازمان های تروریستی قرار داد. همچنین این سازمان جهانی در سال ۱۹۹۹ میلادی ( ۱۳۷۷) تحریم هایی را علیه طالبان وضع کرد.

طالبان در ماه اوت ۲۰۲۱ ( تابستان ۱۴۰۰) پس از اینکه توانستند به دلیل خروج نیروهای نظامی آمریکایی حملات خود را تشدید کنند، در افغانستان به قدرت برسند.

از سال ۲۰۲۱، پس از تثبیت سلطه کامل طالبان بر افغانستان، این گروه در تلاش است تا روابط دیپلماتیک با کشورهای مختلف را برقرار و وجهه خود را در چشم جامعه جهانی بازسازی کند.

مقامات قزاقستان با این دلیل که طالبان در فهرست سازمان های تروریستی شورای امنیت قرار ندارد و همچنین برای تعامل بهتر با افغانستان، تصمیم گرفتند که این گروه را که بر کابل حکومت می کند از فهرست گروه‌های ممنوعه خارج کنند.

آیبک سمادیاروف، سخنگوی وزارت امور خارجه قزاقستان جمعه هفته گذشته در گفت و گو با خبرگزاری کازینفورم اعلام کرد که این جمهوری به‌ صورت دوره‌ای فهرست ملی سازمان‌های تروریستی ممنوعه در کشور را بروز رسانی و بررسی می‌کند و به‌ عنوان بخشی از این روند، تصمیم گرفته شد گروه طالبان مطابق با رویه سازمان ملل از این فهرست حذف شود.

وی خاطرنشان کرد بر اساس قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد که الزام‌آور است، گروه طالبان در فهرست سازمان‌های تروریستی شناخته شده از سوی شورای امنیت قرار ندارد.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه قزاقستان، این کشور با پایبندی به تصمیمات و قطعنامه های سازمان ملل، تماس های سیاسی با طالبان برقرار خواهد کرد. اسمادیاروف گفت: در رابطه با تماس‌های سیاسی، مایلم تاکید کنم که قزاقستان به تصمیمات و قطعنامه‌های مصوب شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد ادامه خواهد داد.

به گفته سمادیاروف، طالبان «به طور فعال در حال ایجاد روابط تجاری با نزدیک ترین همسایگان خود هستند.»

مقام‌های وزارت خارجه قزاقستان مرداد امسال نیز اعلام کرده بودند که از این پس گروه طالبان افغانستان را به‌عنوان یک گروه تروریستی نمی‌شناسند.

قنات تومیش معاون وزیر خارجه این کشور مرداد امسال در یک نشست خبری با رسانه‌ها گفته بود: از آنجایی گروه طالبان از طرف دولت های آمریکا و انگلیس به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته نشده است و آنها در سطوح مختلف با گروه طالبان تماس دارند. مذاکرات با اعضای این گروه در دوحه انجام می‌شود. بنابراین ما از نظر حقوقی نیز، هیچ هنجار بین‌المللی را زیر پا نمی‌گذاریم.

وی این موضوع را درست در آستانه برگزاری مجمع تجاری قزاقستان- افغانستان در آستانه، پایتخت قزاقستان در مرداد امسال اعلام کرد.

به گفته تومیش، هدف از برگزاری مجمع تجاری افغانستان- قزاقستان، توسعه بازرگانی میان دو کشور است و افراد شرکت کننده بر توسعه بازرگانی میان دو کشور تمرکز دارند.

معاون وزیر خارجه قزاقستان معتقد است؛ اقتصاد افغانستان هنوز در وضعیت بحرانی است و دو سوم مردم این کشور به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند. او گفت بیش از ۲۴ میلیون نفر ممکن است از از گرسنگی بمیرند و وضعیت بهداشتی در این کشور روزبه‌روز بدتر می‌شود. همه این‌ها شرایط مساعدی را برای افراط‌گرایی و تروریسم ایجاد می‌کند که تهدیدی برای کل منطقه آسیای مرکزی است.



تومیش تصریح کرد: قزاقستان مانند سایر اعضای جامعه جهانی باید از انحراف افغانستان به سمت بی‌ثباتی جلوگیری کند. ما معتقدیم که تنها با تلاش مشترک جامعه جهانی، افغانستان می‌تواند به یک کشور مستقل و باثبات تبدیل شود که از همزیستی مسالمت‌آمیز با همسایگان خود برخوردار و به تعهدات بین‌المللی خود پایبند باشد.

در سال ۲۰۰۵ ( ۱۳۸۴) دادگاه عالی قزاقستان جنبش طالبان را تروریستی اعلام کرد و فعالیت آن در قلمرو این جمهوری ممنوع شد. فعالیت طالبان همچنان در سایر کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی( CSTO) ممنوع است.

در آگوست ۲۰۲۱، پس از استعفای اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان و روی کار آمدن گروه طالبان، وزارت امور خارجه جمهوری قزاقستان گزارش داد که این کشور گروه طالبان را به رسمیت نمی شناسد، در حالی که به نظارت دقیق اوضاع کشور افغانستان ادامه می‌دهد.

در آوریل ۲۰۲۳، قزاقستان به دیپلمات‌های طالبان اجازه داد تا سفارت افغانستان در آستانه را فعال کنند. وزارت امور خارجه سپس در توجیه این تصمیم خود تاکید کرد که قزاقستان با پایبندی به مواضع سازمان ملل، روابط با طالبان را توسعه نمی دهد و این کشور قصد دارد در درجه اول، روابط تجاری و اقتصادی ایجاد و به مردم افغانستان کمک های بشردوستانه ارائه کند.

در آگوست ۲۰۲۳، وزارت امور خارجه گزارش داد که قزاقستان وضعیت گروه ممنوعه طالبان در این کشور را تغییر نخواهد داد. نماینده وزارت امور خارجه افزود: قزاقستان قصد دارد در مورد حفظ تماس های دیپلماتیک با جنبش، به تصمیمات و قطعنامه های شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد پایبند باشد.

اولین همایش تجاری قزاقستان-افغانستان به تاریخ ۳ آگوست ( ۱۲ مرداد ۱۴۰۲) در شهر آستانه برگزار شد و تعدادی زیادی از تجار افغانستانی در این همایش شرکت کردند.

کارشناس سیاسی قزاقستان: حذف طالبان از فهرست سازمان های ممنوعه باید زودتر صورت می گرفت

عادل کاوکنوف، کارشناس مسائل سیاسی در مصاحبه با مجله زاکون قزاقستان اظهار داشت که حذف طالبان از فهرست سازمان های ممنوعه باید زودتر صورت می گرفت.

وی تصریح کرد که این موضوع مدت ها که به تاخیر افتاده و بیش از حد زمانش گذشته است. طالبان تنها نیروی مشروع در افغانستان است که توسط مردم حمایت می شود و تمام کشور را تحت کنترل خود دارند.

کاوکنوف افزود: در واقع، حتی زمانی که ارتش آمریکا در افغانستان حضور داشت، تقریباً همه بر این اعتقاد بودند که این کشور باید با طالبان به توافق برسند، زیرا قوای ائتلاف به رهبری آمریکا نمی تواند آنها را در میدان جنگ شکست دهد. از آنجایی که هیچ کس مایل نبود این توافق انجام شود، همه چیز با پیروزی بی قید و شرط طالبان در سراسر افغانستان پایان یافت.

این کارشناس مسائل سیاسی مدعی است که قوای ائتلاف به سادگی منطقه را ترک کردند، اما کشورهای آسیای مرکزی با افغانستان هم مرز هستند، پذیرش واقعیت ها مهم است - لازم است با افغانستان همکاری داشته باشیم تا از سقوط مردم به یک فاجعه انسانی که منجر به ایجاد جریان های عظیم پناهجویان به منطقه ما می شود، جلوگیری شود. به مقامات افغانستان کمک کنیم تا از حالت نظامی و رادیکالیسم خارج و به سمت همکاری ها منطبق با قوانین بین المللی حرکت کنند.

وی گفت: قزاقستان برای کاهش خطرات ناشی از بی ثباتی افغانستان کار فعالانه ای را درآن کشور انجام می‌دهد. افغانستان یکی از بزرگترین خریداران غلات قزاقستان است و ما همچنین توانسته ایم در تلاش های مشترک برای کاهش قاچاق مواد مخدر به نتایج جدی و مناسبی دست یابیم.

این کارشناس مدعی است که کشورهای دیگر نیز در آینده نزدیک این مسیر ما را دنبال خواهند کرد؛ هیئت‌های طالبان تاکنون از پکن، اسلام‌آباد، مسکو و سایر پایتخت‌ها دیدن کرده‌اند.

اعلام خروج از فهرست گروه‌های ممنوع قزاقستان به طالبان

علیمخان یسنگلدیف نیز به تازگی به امیرخان متقی وزیر امور خارجه طالبان اعلام کرد که دیگر طالبان در قزاقستان گروهی ممنوع محسوب نمی‌شود.

متقی نیز به نوبه خود از آستانه برای رفع موانع توسعه روابط دوجانبه تشکر کرد.

طرفین اعلام کردند که با سرعت خوبی در حال پیشرفت است و بر ادامه همکاری در حوزه های سیاسی و تجاری توافق کردند.

چرایی ارتباط قزاقستان با طالبان از نگاه مجله فوبز قزاقستان
مجله فوبز قزاقستان هم در مطلبی نوشته است: قزاقستان به دلایل متعدد اقتصادی و ژئوپلیتیکی، تعامل را با حکومت جدید افغانستان آغاز کرده است.

دلیل اول فاجعه انسانی در افغانستان است که بیش از ۲۰ میلیون نفر در خطر قحطی قرار دارند. قزاقستان به‌عنوان یکی از تامین‌کنندگان عمده غلات و آرد این کشور، برای سازمان‌های بین‌المللی و دولت‌های غربی نیز مهم است که تلاش می‌کنند پیامدهای این بحران را به‌ویژه از طریق تامین مواد غذایی به حداقل برسانند و این روند بدون مشارکت طالبان به عنوان یک شریک نمی تواند تاثیرگذار باشد.

سیاست عملگرایانه دلیل دوم آن است. به اندازه کافی برای بسیاری از کشورها عجیب و غیرمنتظره بود که طالبان ناگهان تبدیل به تنها ابزار مؤثر در مبارزه با داعش در افغانستان و ساختارهای رادیکال تر شود که آسیای مرکزی را تهدید می کنند. همانطور که می گویند دشمن دشمن من اگر دوست نباشد، شریک است.

دلیل سوم، نقش پاکستان است که از طریق سازمان استخباراتی خود، زمانی از این گروه حمایت می کرد و اکنون می‌کوشد به عنوان یکی از لابی‌گران همکاری اقتصادی طالبان با همسایگان خود تعامل کند، به‌ویژه که خود پاکستان به این موضوع نیاز دارد. به عنوان مثال، اسلام آباد به منابع انرژی از آسیای مرکزی نیاز دارد. علاوه بر این، پاکستان علاقه مند است که به یکی از قطب های ترانزیتی و لجستیکی برای عرضه کالا به آسیای مرکزی و غرب و همچنین از آسیای مرکزی از طریق بنادر خود به بازار مهمی در آسیا تبدیل شود. پاکستان یک بازیگر نسبتاً جدی در منطقه است که بسیاری از کشورها آن را عاملی بازدارنده در برابر افراط‌گرایی بیشتر طالبان می‌دانند. جالب اینجاست که قاسم جومارت توکایف اندکی پیش از برگزاری همایش تجاری در آستانه، تلفنی با شهباز شریف نخست وزیر پاکستان گفت و گو کرد و وی از رئیس جمهوری قزاقستان برای سفر رسمی به پاکستان دعوت کرد.

دلیل چهارم مبارزه با صنعت مواد مخدر است. در حال حاضر گزارش های ضد و نقیضی در مورد موفقیت های طالبان در مبارزه با تولید مواد مخدر در افغانستان وجود دارد؛ در ماه آوریل (فروردین/ اردیبهشت) ۲۰۲۲، رهبر طالبان، هیبت الله آخندزاده، فرمانی را در مورد ممنوعیت شدید کشت خشخاش صادر کرد که به آغاز روند تخریب مزارع خشخاش و مجازات مسئولان منجر شد. در سال ۲۰۲۳ در مقایسه با سال ۲۰۲۲، برداشت خشخاش در این کشور می تواند ۸۰ درصد کاهش یابد. طالبان به جای خشخاش، کشاورزان را مجبور به کشت گندم می کنند که ظاهراً منشأ قزاقستانی نیز دارد. در بسیاری از کشورها این اعتقاد وجود دارد که طالبان پس از مدت طولانی به قدرت بازگشته و امنیت برقرار شده است.

همچنین جنگ مانعی مهم برای توسعه تجارت و اقتصاد کشور بوده است. جنگ گذشته، به منبع مالی مهمی برای گروه ها و سازمان ها تبدیل شده بود. علاوه بر این، جنبش طالبان باید به نحوی نه تنها برای مردم محلی بلکه برای اعضای نظامی خود نیز کار و منبع درآمد مشروعی فراهم کنند. شاید بهتر باشد این کار از طریق حفاظت از مسیرهای مواصلاتی و سایر پروژه های زیربنایی که برخی کشورهای همسایه می خواهند در افغانستان اجرایی کنند، انجام شود.

طالبان با چه کشورهایی روابط دارد؟

فوبز می نویسد در حال حاضر، چندین بازیگر خارجی تلاش می کنند تا در زمین افغانستان بازی کنند که پاکستان، چین، ایران، روسیه، عربستان سعودی، هند، قطر، ازبکستان، ترکیه، ترکمنستان و غیره را شامل می شود. هر کدام از این بازیکنان اهداف خاص خود را در این کشور دارند. اگر ما در مورد کشورهای آسیای مرکزی صحبت می کنیم، از پنج کشور، سه کشور کاملاً فعالانه با طالبان تعامل دارند. علاوه بر قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان جزو بازیگران کنونی در ارتباط با طالبان هستند.

سیاست چند وجهی روسیه در قبال طالبان

روسیه حکومت طالبان را به رسمیت نمی شناسد؛ با تصمیم دادگاه عالی روسیه، این گروه در این کشور تروریستی شناخته می شود. با وجود این، پس از به دست گرفتن قدرت در افغانستان، هیئت های طالبان چندین بار به روسیه سفر کردند و وزارت امور خارجه روسیه هم گفته است زمانی که شورای امنیت سازمان ملل این گروه را فهرست سازمان های تروریستی خارج کند، مسکو هم اقدام مشابهی صورت خواهد داد.

به گزارش مجله زاکون قزاقستان، وزارت خارجه روسیه اعلام کرد که پس از تصمیم مقامات قزاقستان مبنی بر حذف طالبان از فهرست سازمان های ممنوعه، افغانستان از انزوای جهانی خارج خواهد شد.

وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه ای اعلام کرد که: ما امیدواریم که این تصمیم آستانه، تأثیر مثبتی بر توسعه گفت‌وگوها با مقامات افغانستان داشته باشد و اعتماد متقابل را تقویت کند، از جمله در تلاش‌های مشترک برای حفظ امنیت منطقه، مبارزه با تروریسم و جنایات مواد مخدر.

مسکو معتقد است که تصمیم مقامات قزاقستان احتمالا به حل مشکلات داخلی افغانستان کمک خواهد کرد؛ به عنوان مثال به تثبیت وضعیت این کشور.

روسیه تصمیمی برای حذف طالبان از گروه‌های ممنوعه ندارد

در عین حال نماینده روسیه در امور افغانستان به تصمیم قزاقستان برای حذف نام طالبان از فهرست گروه‌های ممنوعه واکنش نشان داد.

ضمیر کابلوف افزود: مسکو به تصمیم قزاقستان احترام می‌گذارد، اما بر حذف طالبان از فهرست گروه‌های ممنوعه تصمیم ندارد و در این مورد مذاکره ای صورت نگرفته است.

در ماه ژوئن (خرداد/ تیر)، طالبان برای شرکت در مجمع بین المللی به کازان روسیه آمدند. در ماه می سال ۲۰۲۳، نمایندگان طالبان، به دعوت رستم مینیخانوف، رئیس دولت محلی تاتارستان، در «مجمع بین المللی اقتصادی روسیه — جهان اسلام: کازانفوروم» شرکت کردند. سپس در ماه سپتامبر (شهریور/ مهر)، جلسه ای در مورد افغانستان در کازان برگزار شد.

ارزیابی تحلیلگران از احتیاط در روابط با طالبان

برخی تحلیلگران معتقدند با وجود تقویت روابط اقتصادی بین برخی از کشورهای آسیای مرکزی و طالبان، همیشه باید در نظر داشت که طالبان یک شریک عادی نیست، بلکه یک سازمان رادیکال، ایدئولوژیک محور و شبه نظامی است که اکنون می‌خواهد مشروعیت پیدا کند و قدرت را در انحصار خود در بیاورد.

با اینحال طالبان در تمام نشست ها و رسانه ها اعلام می کنند که تهدیدی برای آسیای مرکزی نیستند و خطری از سوی آنها احساس نمی شود، زیرا این مسئله سودی برایشان نخواهد داشت.