«چارشو بافی»؛ هنر احیاشده قزلباش‌های گلستان از لابه‌لای تاریخ

به گزارش ایرنا، چارشو بافی یا چادرشب‌بافی، بافت پارچه سنتی در طرح‌های چهارگوش با رنگ‌های متنوع طبیعی و شاد از جمله «قرمز، سبز، بنفش و زرد» است که از نخ‌های ابریشم خلق می‌شود که زنان و دختران قزلباش در گذشته بیشتر هنگام کشاورزی آن را به کمر می‌بستند.

بانوان بافنده چارشو این هنر را نسل به نسل از مادران خود آموخته و در شهرستان مینودشت می‌توان بانوان قزلباشی که دست‌ بافته‌هایی دربردارنده فرهنگ هنری این قوم را تولید می‌کنند، مشاهده کرد.

یکی از بانوان مینودشتی که تلاش زیادی برای احیا، آموزش و کارآفرینی هنر چارشو بافی دارد، «معصومه سرایلو» است که نیم قرن از عمر خود را به صرف زنده نگهداشتن فرهنگ آباد و اجدادی‌اش کرده و آرزویش، اشتغالزایی با این هنر است تا علاوه بر آشنایی گردشگران با این گنجینه تاریخی، سهمی در رشد و توسعه اقتصاد کشور داشته باشد.

در یکی از کوچه‌های قدیمی محله «خوردیماق» مینودشت سراغ خانه «معصومه سرایلو» را می‌گیرم که مرا را به سمت خانه‌ای ۲ طبقه هدایت کرد؛ زنگ در را میزنم، بانوی کهنسالی پس از بازکردن در، با گشاده‌رویی مرا به منزل دعوت کرد.

از سرگرمی با بافت چارشو تا اشتغالزایی

چارشوهای قزلباش را با رنگ و طرح‌های مختلف جابه‌جا می‌کند و می‌گوید: یکی از صنایع دستی سنتی که از قرن‌های گذشته توسط قوم قزلباش بافته می‌شد «چارشو» بوده که هنوز هم بسیار مورد توجه زنان و دختران قوم است.

معصومه سرایلو همانطور که چارشویی در دستانش می‌گیرد، افزود: هنر چارشو بافی را از کودکی یاد گرفتم، هنری که سینه به سینه از گذشتگان قوم قزلباش به من رسید و من هم به تمام کسانی که قدرت یادگیری دارند، انتقال می‌دهم.

این هنرمند مینودشتی افزود: چارشو با رنگ‌های متنوع و طرح چهارخانه در گذشته از نخ ابریشم تولید می‌شد ولی امروزه بیشتر با نخ پنبه بازاری بافته می‌شود.

سرایلو با اشاره به ترویج فرهنگ کار گروهی با چارشوبافی اظهار کرد: هنر بافت چارشو از قدیم به صورت گروهی انجام می‌شد و بانوان قزلباش با کمک یکدیگر نخ‌هایی که با پوست میوه‌های محلی به رنگ‌های قرمز و سبز در آمده بود را چله‌کشی می‌کردند.

این بانوی قزلباش خاطرنشان کرد: در جهیزیه بیشتر دختران قزلباش چند تخته چارشو از جنس ابریشم گذاشته می‌شود و کاربردهای مختلفی چون تزیین وسایل عروس و داماد، قنداق کودک، بستن دور کمر در زمان شالی نشا و دروی گندم، پوشاندن رختخواب و لباس، روانداز، سفره، پرده و انداختن روی تازه عروس داشت.

وی افزود: استفاده به‌عنوان جانماز، رو تختی، کوسن، رو میزی، ست زیربشقابی، رو مبلی، ساک دست و روفرشی کاربردهای این روزهای چارشو است.

این هنرمند مینودشتی اظهار کرد: دختران قزلباش در کنار کار در زمین‌های کشاورزی به چارشوبافی برای استفاده شخصی خود مشغول می‌شدند ولی کم کم به این نتیجه رسیدم که می‌توانم از این کار درآمدی برای خودم ایجاد کنیم.

وی بیان کرد: با فعالیت در چارشوبافی و با دستان خالی توانستم برای ۱۵ نفر اشتغالزایی کنم.

حمایت چارشو بافی قزلباش گامی مؤثر در جهش تولید

«روشن نوری» یکی دیگر از بانوان چارشو باف مینودشتی هم در این ارتباط گفت: برای بافت چارشو از تنها اتاق منزلم استفاده کردم اوایل با هدف سرگرمی این هنر را یاد گرفتم ولی با توجه به شور و شوق فراوان خانم سرایلو، در کنار او به فعالیت در این حرفه مشغول شدم.

وی افزود: چارشو بافی از جمله ظرفیت‌های صنایع دستی مینودشت است که با یادگیری این هنر، مسیر زندگی خیلی افراد عوض شده و می‌توانند برای خود اشتغالزایی، کسب درآمد و کارآفرینی کنند.

خانم نوری اظهار کرد: چارشو بافی یکی از هنرهای پررونق و درآمدزا محسوب می‌شود که می‌توان با سرمایه اندک علاوه بر کسب درآمد، میراث گذشتگان قزلباش را نیز به نسل جدید منتقل و برای آیندگان حفظ کرد.

وی بیان کرد: حمایت و سرمایه‌گذاری بیشتر دولت و مسوولان از هنرهای سنتی اقوام می‌تواند بستر جهش تولید با مشارکت مردم را در راستای توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال بویژه برای زنان فراهم کند.

چارشو قزلباش نیازمند ثبت ملی

یکی دیگر از بانوان فعال در زمینه صنایع دستی قزلباش نیز به خبرنگار ایرنا گفت: دست بافت‌های سنتی چارشو هنرمندان قزلباش توسط گردشگران بازار خوبی دارد اما به دلیل وجود واسطه‌های فروش، سود چندانی نصیب هنرمندان نمی‌شود.

سونا ممشلی افزود: استفاده از تولیدات این هنر در واحدهای بوم گردی‌، هتل‌ها و خانه‌های روستایی می‌تواند به جذب گردشگران کمک کند که کمتر به این مهم توجه می‌شود.

این بانوی هنرمند ادامه داد: حمایت‌های مادی و معنوی و دعوت هنرمندان چارشو باف قزلباش برای حضور در جشنواره‌های داخلی و خارجی نیز می‌تواند مشکلات هنرمندان فعال این بخش را برطرف کند.

ممشلی بابیان اینکه توجه ویژه به اشتغال پایدار و ایجاد فرصت‌های جدید همراه با توانمندسازی هنرمندان صنایع دستی قزلباش در قسمت فروش و بازاریابی محقق می‌شود، برلزوم اهتمام مسوولان به این بخش تاکید کرد.

مریم منصوری کارشناس ثبت آثار میراث ناملموس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان هم به خبرنگار ایرنا گفت: چادرشب بافی برخی اقوام ساکن استان از جمله (قزلباش، کتولی و ترکمن) درسال ۱۳۹۱ و به شماره هزار و یک ثبت ملی شده است.

به گزارش ایرنا، گلستان با وجود چشم‌اندازهای کم نظیر، مناظر رویایی و پیشینه تاریخی‌اش همواره پذیرای گردشگران داخلی و خارجی بسیاری است و در کنار این جاذبه‌ها، صنایع دستی آن به واسطه سکونت اقوام مختلفی مانند فارس، ترکمن، سیستانی، ترک (آذربایجانی و قزلباش)، مازندرانی‌ها، بلوچ و قزاق‌ها نسبت به سایر مناطق کشور دارای تنوع بیشتری است به طوری که هر مسافر و گردشگری را سرشوق می‌آورد.

چارشو بافی و ابریشم بافی قزلباش‌های مینودشت و رامیان، فرش دستباف، نمد، زیورآلات و سوزن دوزی ترکمن، جاجیم بافی روستای زیارت گرگان، سوزن دوزی شاهکوه و قوم بلوچ و دوخت‌های سنتی پوشاک از جمله صنایع دستی اقوام ساکن گلستان است که با هنرمندی زنان و دختران و مردان این استان، هر کدام نام و آوازه خود را در بین خریداران داخلی و خارجی دارد.

۲۵ هزار هنرمند صنایع دستی گلستان در بیش از ۸۰ رشته بومی و غیربومی از جمله فرش دستبافت، چارشوبافی، ابریشم‌بافی، نمدمالی، البسه محلی اقوام، زیور آلات، حصیر بافی، سوزندوزی و جاجیم بافی فعالیت می‌کنند.