گاهی به آسمان نگاه کن؛ ۲۴ تا ۳۰ اردیبهشت هفته‌ای برای گرامیداشت نجوم

به گزارش خبرنگار گروه علم آموزش ایرنا، روز جهانی نجوم ابتدا در سال ۱۹۷۳ در آمریکا و به ابتکار داگ برگر (Doug Berger) رییس انجمن نجوم کالیفرنیای شمالی گرامی داشته شد. هدف او قراردادن تلسکوپ‌های فراوان در مناطق شهری بود تا عابران از مناظر آسمان لذت ببرند. این رویداد علمی از آن زمان به بعد توسعه یافت و اکنون شمار گسترده‌ای از نهادها و انجمن‌های فعال در زمینه نجوم از آن حمایت کرده و برنامه‌های متفاوتی برای بزرگداشت این روز و آشنایی بیشتر مردم با علم نجوم برگزار می‌کنند.

روز نجوم از ابتدا یک روز شنبه در اواسط ماه آوریل تا اواسط ماه مه (فروردین تا اردیبهشت) بود و طوری برنامه‌ریزی می‌شد که نزدیک به اولین تربیع (ماه یک‌چهارم یا شب هفتم و هشتم) در یکی از این ماه‌ها گرامی داشته شود اما یک روز نجوم پاییزی نیز از سال ۲۰۰۶ به بعد به این برنامه اضافه شد که قرار بود یک روز شنبه بین اواسط ماه سپتامبر تا اواسط اکتبر (شهریور تا مهر) به شکلی برنامه‌ریزی شود که نزدیک به اولین تربیع ماه باشد.

ماه در وضعیت تربیع، هنگام ظهر طلوع می کند و حدود ۶ بعدازظهر به بیشترین ارتفاع (فاصله از افق) می‌رسد و نیمه‌شب غروب می‌کند، به همین دلیل با دوربین‌ها و تلسکوپ‌های آماتوری از ظهر به بعد می‌توان پستی بلندی‌های ماه را مشاهده کرد.

بنابراین و از آنجا که این روز با توجه به وضعیت ماه تعیین می‌شود، هر ساله تاریخی متفاوت دارد و فقط از جهت تقریبی روز نجوم بهاری در ماه آوریل یا مه و روز نجوم پاییزی در ماه سپتامبر یا اکتبر خواهد بود.

روز جهانی نجوم در سال ۲۰۲۴، یکبار ۱۸ ماه مه (۲۹ اردیبهشت) و یکبار ۱۲ اکتبر (۲۱ مهر) گرامی‌ داشته می‌شود. انجمن‌های نجوم یا نجوم آماتوری کشورهای مختلف معمولا این روز را برای برنامه‌ریزی بهتر و برگزاری مناسب‌تر در قالب یک هفته برگزار می‌کنند.

انجمن نجوم ایران نیز این روز را هر ساله با برنامه‌های متنوعی گرامی می‌دارد و عنوان و شعار اصلی این روز در سال جاری نجوم ایران، همبستگی و تعامل است. این برنامه‌ها در سال جاری شامل مصاحبه علمی با اخترشناسان و منجمان آماتور، مصاحبه‌های مردمی، چالش و مسابقه‌های علمی و چالش‌های مردمی است.

روزهای هفته نجوم

روز جهانی نجوم در ایران از سال ۱۳۸۰ برگزار می شود. هر کشوری با شرایط خاص خود و طبق دستورالعمل اتحادیه نجوم می تواند روز نجوم را در هفته نجوم و در کشور خود تعیین کند. روز نجوم در کشورهایی با تقویم رسمی میلادی روز شنبه یا یکشنبه (روز تعطیل) و در ایران روز جمعه برگزار می شود تا مردم بتوانند با استفاده از روز تعطیل از برنامه‌های آن بیشتر استفاده کنند.

طبق تقویم جهانی روز نجوم سال ۱۴۰۳ در ایران روز جمعه ۲۸ اردیبهشت خواهد بود که مقارن با شب نهم ماه قمری است و هفته نجوم از امروز دوشنبه ۲۴ اردیبهشت تا روز یکشنبه ۳۰ اردیبهشت برگزار می شود.

طرح پوستر امسال هفته جهانی نجوم نیز با اشاره به عنوان اصلی این روز یعنی نجوم ایران، همبستگی و تعامل برای به تصویر کشیدن همبستگی و تعامل ایرانی سراغ نگارگری و مینیاتورها رفته است. طرح پس زمینه و هفت گنبد برگرفته از مینیاتور بهرام گور در تالار هفت پیکر از آثار شاعر قرن ششم نظامی گنجوی است. سایر شخصیت ها مطابق شعار هر روز طراحی شده اند که در مجموع در کنار یکدیگر تعامل و همبستگی را در چهارچوبی ایرانی و با وجه اشتراک نجومی نشان می دهند.

اسامی روزهای این رویداد جهانی به این شرح است:

دوشنبه (۲۴ اردیبهشت) : نجوم راهنمای زندگی

سه شنبه (۲۵ اردیبهشت) : نجوم، گرامیداشت زمین و حفظ آسمان تاریک

چهارشنبه (۲۶ اردیبهشت) : نجوم و هوش مصنوعی

پنج شنبه (۲۷ اردیبهشت) : نجوم، علوم شهروندی و نقش دانشوندان (شهروند دانشمند)

جمعه (۲۸ اردیبهشت) : نجوم و دانشمندان ایرانی(به مناسبت بزرگداشت خیام)

شنبه (۲۹ اردیبهشت) : نجوم فراتر از مرزها

یکشنبه (۳۰ اردیبهشت) : نجوم ایران، همبستگی و تعامل