صنایع دستی مجموعه ای از هنرها و صنایع است که محصول آنها به صورت عمده با استفاده از مواد اولیه بومی به کمک دست و ابزار دستی تولید می شود، در هر یک از فرآورده های این صنایع، ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده تجلی پیدا می کند و همین عامل، وجه تمایز این گونه محصول ها از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای به شمار می رود.
صنایع دستی به عنوان میراث زنده بشری در میان سایر هنرها دارای جایگاه و منزلتی متمایز است؛ توجه به صنایع دستی، نه تنها به حفاظت از فرهنگ، هنر و تمدن کشورها کمک می کند بلکه به عنوان فعالیتی اقتصادی، به رفع بیکاری، رونق اقتصادی و صنعت گردشگری نیز کمک شایانی می کند.
یکی از بخش های مهم اقتصادی و فرهنگی، حوزه صنایع دستی و گردشگری است که ابزاری قابل توجه برای توسعه صنعت گردشگری و معرفی آداب و رسوم مناطق مختلف کشور به شمار می رود.
به گزارش ایرنا، صنایع دستی و هنرهای سنتی هر منطقه بدون شک بخشی از میراث فرهنگی عظیم گذشتگان ماست و به عنوان آثار باقیمانده از فرهنگ اجدادی و سنتی سرزمین ما است که در دنیای ماشینی امروز قابل بحث و بررسی است با صنعتی شدن جهان، جامعه ال حدودی از هنرهای سنتی فاصله گرفته، اما در این بین کسانی هستند که هنوز روح خود را با هنر جلا می‌دهند.
قدمت برخی از صنایع دستی استان یزد به بیش از سه هزار سال می رسد و دارای تاریخ طولانی هستند و هنوز هم این استان را می‌توان یکی از نمونه های حفظ سنت در بین شهرهای ایران دانست که هنر دست هنرمندان در آن موج می‌زند.
در استان یزد حدود ۴۰ رشته صنایع دستی زنده وجود دارد که افزون بر سه هزار هنرمند در این صنعت فعالیت می کنند، نساجی سنتی، زیورآلات سنتی، سفال و سرامیک، زیلوبافی، رودوزی های سنتی، تراش سنگ‌های قیمتی، سراجی سنتی، کاشی هفت رنگ و کاشی معرق از جمله صنایع دستی بومی این استان به شمار می آید.
امسال از سوی وزارت میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ۱۰ استان برای برگزاری نمایشگاه‌های ملی صنایع دستی انتخاب شدند، که استان یزد با توجه به ظرفیت های مطلوب در این صنعت یکی از این ۱۰ استان است که در هفته پایانی اردیبهشت میزبان نمایشگاه ملی صنایع دستی ایران با حضور شرکت کنندگانی از استان‌های مختلف کشور بود.
پانزدهمین نمایشگاه ملی صنایع‌دستی ایران در قالب ۲۳۷ غرفه در یزد برپا شد که ۱۳۰ غرفه آن مربوط به استان‌های مختلف، ۱۶ غرفه مربوط به شهرهای جهانی، ۱۲ غرفه پخت نان سنتی ، ۱۲ غرفه سیاه چادرها و بقیه مربوط به هنرمندان صنایع دستی استان یزد است.
هنرمندان فعال در زمینه تولید صنایع دستی بر این اعتقادند که برگزاری رویدادهایی مانند نمایشگاه ها در مناطق مختلف کشور زمینه آشنایی شهروندان به خصوص نسل جوان با تولیدات این بخش را فراهم می کند و بازار فروش این محصولات را رونق می دهد که این موضوع علاوه بر تقویت اقتصاد این بخش باعث فرهنگ سازی و افزایش شناخت جامعه از ظرفیت های فرهنگی و بومی مناطق مختلف کشور می شود.
آمار بازدیدها و همچنین فروش محصولات صنایع دستی نیز مبین آن است که برگزاری رویدادهایی مانند نمایشگاه ها، همواره با استقبال شهروندان مواجه شده و درآمدزایی مناسبی برای فعالان این بخش دارد به گونه ای که بر اساس اعلام مسوولان نمایشگاه صنایع دستی یزد استقبال ۵۰ هزار شهروندان در بازدید از این نمایشگاه و فروش بیش از ۱۰۰ میلیارد ریالی محصولات صنایع دستی مبین این موضوع است.
نقش نمایشگاه‌های صنایع دستی در احیا این صنعت
طیبه سادات موسوی هنرمندفعال در زمینه " کاربافی" که از فرهنگیان شهرستان اردکان نیز است، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: هنر صنعت کاربافی در این شهرستان قدمت دیرینه دارد و پس از سال‌ها دوباره احیا شده و توانسته برای بسیاری از افراد این شهرستان اشتغال ایجاد کند.
وی در خصوص هنر دستی کاربافی توضیح داد: کاربافی از فنون بافندگی سنتی و یکی از ساده ترین و در اصل گسترده ترین فعالیت ها در حوزه نساجی دستی است که از لحاظ پراکندگی جغرافیایی در اغلب قریب به اتفاق مناطق مرکزی ایران بویژه در شهرستان اردکان رایج بوده است.
موسوی با بیان اینکه مدت هفت سال است که در این رشته فعالیت می کند، اظهار کرد: دخترم به کاربافی علاقه فراوان داشت اما چون سنش کم بود، تصمیم گرفتم که خودم یاد بگیریم و بعد به او یاد بدهم.
وی که همسرش سازنده دستگاه‌های کاربافی، شعربافی و احرام بافی است، ادامه داد: من وقتی در دوره های آموزشی کاربافی شرکت کردم به این هنر علاقه مند شدم و ادامه دادم و اکنون کارگاه آموزشی در اردکان راه اندازی کرده ام و افرادی بسیاری را در این زمینه آموزش دادم ، دخترم نیز اکنون ۱۲ سال دارد و کاربافی را خوب فراگرفته و در کنارم فعالیت می کند.
این هنرمند صنایع دستی با بیان اینکه درآمد کاربافی رضایت بخش است و در این زمینه مشکلی وجود ندارد، گفت: هر چه تولیدی داشته باشیم به فروش می رسد و برگزاری نمایشگاه صنایع دستی نیز موجب آشناشدن بیشتر شرکت کنندگان و بازدیدکنندگان با صنایع دستی شده و بازار فروش این محصولات را رونق دوچندان می بخشد.
موسوی اضافه کرد: باید به رشته های صنایع دستی بهاء داد تا به فراموشی سپرده نشود، زیرا این هنر از گذشتگان ما به جا مانده است و برپایی نمایشگاه‌های صنایع دستی در احیا این صنایع نقش مهمی دارد.
دستباف سنتی کاربافی به عنوان پارچه پوشاکی برای انواع چادر زنانه، چادر شب، روانداز، روتختی، پارچه های لباسی، بقچه، سفره، دستمال، حوله، پلاس، کیسه حنا و غیره کاربرد دارد که در سال های اخیر بیشتر به بافت حوله محدود شده است.
حمایت بیشتر مسوولان از فعالان صنایع دستی
بی بی رضیه هاشمی یکی از هنرمندان قلمزنی از مجرمرد اشکذر نیز به گزارشگر ایرنا گفت: هنر قلمزنی یکی از هنرهای اصیل ایرانی است که مواد اولیه آن انواع فلزات مانند طلا، برنج و نقره است و می‌توان گفت هنر حکاکی طرح‌ها و نگاره‌های زیبا روی فلزات می باشد.
وی که مدت چهارسال است که در این هنر فعالیت می کند، افزود: دوره های فراگیری قلمزنی را به صورت مجازی آموزش دیدم و از بچگی به این هنر علاقه بسیار داشتم.
هاشمی با بیان اینکه خانواده ام در رشته های مختلف صنایع دستی فعالیت دارند، گفت: مصالح زیر ساخت این هنر مس، برنج و نقره است که گران قیمت بوده و برای تهیه آنها با مشکلاتی روبرو می شوم.
این هنرمند در حالی که با چکش های هنرمندان مشغول اجرای نقش بر تن یک بشقاب مسی بود، افزود: درآمد قلمزنی خوب است اما اگر از هنرمندان صنایع دستی حمایت بیشتر شود، قطعا جوانان به سمت وسوی هنرهای مختلف سوق پیدا می کنند.
وی تصریح کرد: باید رشته های صنایع دستی نسل به نسل به منتقل شود تا به فراموشی سپرده نشود، در این زمینه برگزاری نمایشگاه برای آشنایی شهروندان با صنایع دستی استان های مختلف بسیار موثر است و ضمن فروش محصولات باعث ایجاد علاقه در بازدیدکنندگان و سوق دادن آنان به سمت این هنرها می شود و به احیاء آنها کمک می کند.
زیلو بافی را از پدرم یاد گرفتم، هنر اجدادی من است
محمدعلی غنی پور هنرمند زیلوباف میبدی نیز که از کودکی و نزد پدر خود هنر صنعت زیلو بافی را فرا گرفته و صنعتگران برجسته در این زمینه است با تشریح تلاش هایی که در زمینه احیای این هنر صنعت در شهرستان میبد بویژه روستاهای رکن آباد، سورک، صدرآباد، حسن آباد و ندوشن داشته است ، گفت: من جزو نسل هفتم از زیلوبافان میبدی هستم که این هنر را از پدرم یاد گرفتم و هنر اجدادی من است.
وی که ۶۳ سال سن دارد افزود: از سن پنج سالگی زیلو بافی را شروع کردم و به آن علاقه داشتم و با وجود همه سختی‌ها، نگذاشتم این صنعت به دست فراموشی سپرده شود.
این هنرمند زیلوباف خاطرنشان کرد: برای احیای این هنر اقدام به آموزش علاقه مندان کردم ، تاکنون افزون بر ۳۰۰ بافنده را آموزش داده ام و هنرجویان من اکنون در کارگاه‌های زیادی به صورت گروهی و انفرادی فعالیت می کنند و برای خود و دیگران اشتغال ایجاد کردند.
وی با بیان اینکه به فرزندانم هم زیلوبافی یاد دادم تا این هنر ادامه یابد، افزود: مشکلات در رشته های مختلف صنایع دستی بسیار است اما اگر فردی به هنری علاقه داشته باشد ، ادامه می دهد و سختی ها هم بر او آسان می شود.
غنی‌پور خاطرنشان کرد: از زمانی که میبد به عنوان شهر جهانی زیلو معرفی شد، مردم با این هنر بیشتر آشنا و از مزایای و خاصیت آن آگاهی پیدا کردند که این موضوع باعث رونق اسن هنر صنعت شد و اکنون از استان‌های مختلف و شهرهایی مانند قم ، شیراز ، مشهد و تهران سفارش کار دارم.
این هنرمند یادآور شد: استقبال جوانان و بانوان روستایی برای یادگیری این هنرصنعت بسیار خوب است و موجب شده اشتغال خانگی پایدار با درآمدی مناسب برای آنها ایجاد شود.
هنرها و صنایع دستی فرصتی برای اشتغال حتی با سرمایه اندک است که برای رونق تولید و اشتغال در این حوزه در کشور، باید حمایت های بیشتر صورت گیرد هر یک از هنرمندان می‌توانند با توجه به هنر خود در حوزه صنایع دستی کسب و کاری نو را راه بیندازند
وی با بیان اینکه در نمایشگاه های مختلف شرکت کرده است، افزود: حضور در نمایشگاه‌ها ضمن فروش محصولات، موجب آشنایی احاد جامعه به ویژه جوانان با رشته های صنایع دستی می شود.
این هنرمند یادآور شد: هنرها و صنایع دستی فرصتی برای اشتغال حتی با سرمایه اندک است که برای رونق تولید و اشتغال در این حوزه در کشور، باید حمایت های بیشتر صورت گیرد هر یک از هنرمندان می‌توانند با توجه به هنر خود در حوزه صنایع دستی کسب و کاری نو را راه بیندازند.
زیلوبافی از هنرهای صنایع دستی مردم شهرستان میبد و زیلو اولین فرش سلامت است و به دلیل مواد اولیه مرغوب و طبیعی که از پنبه خالص در آن استفاده می شود و پرز ندارد، ایجاد حساسیت نمی کند و در تابستان خنک و در زمستان گرم است، این فرش سنتی نسبت به سایر فرش ها از قیمت مناسبی برخوردار است.
صنایع دستی ظرفیت خوبی برای اشتغال
"خدیجه پور نصرت" از هنرمندان ایلامی فعال صنایع دستی کشور است که در زمینه معرق کاری چوب و نقاشی روی آن به مدت هشت سال است، فعالیت دارد و این صنعت را دارای ظرفیت بسیار مناسب برای ایجاد اشتغال معرفی می کند.
وی با تشریح علاقه مندی خود به فعالیت های هنری اظهار داشت: هنرجویان زیادی را در زمینه معرق کاری چوب آموزش دادم و اکنون هر کدام کارآفرین شدند و برای خود و دیگران شغل ایحاد کردند.
این هنرمند صنایع دستی با بیان اینکه اکنون ۱۲ نفر در کارگاه آموزشی که راه اندازی کرده مشغول به فعالیت هستند، افزود: برپای نمایشگاه صنایع دستی در استان‌های مختلف موجب آشنایی با هنرمندان و رشته های مختلف می شود.
این هنرمند با بیان اینکه در نمایشگاه‌های مختلف داخلی و خارجی صنایع دستی حضور داشته است، گفت: هنر معرق کاری چوب و نقاشی روی آن به سرمایه زیادی احتیـاج ندارد و علاقه منـدان به این هنر با کمترین امکـان مالی و ابزارکـار می توانند، به خلق آثار بدیع و زیبا بپردازند و نمایشگاه این امکان را برای هنرمندان و علاقه مندان برای برقراری ارتباط فراهم می کند.
پورنصرت با بیان اینکه صنایع دستی یکی از بخش‌های اشتغالزا و موثر جامعه است، اضافه کرد: صنایع دستی یکی از بهترین ظرفیت ها برای ایجاد اشتغال است و استقبال شهروندان در نمایشگاه از آثار هنرمندان، زمینه احیا رشته های صنایع دستی را فراهم می کند و مانع فراموشی آنها می شود.
معرق کاری چوب یکی از صنایع دستی چوبی زیبای و کاربردی ایران و از رشته های پرپیشینه صنایع دستی ایران می باشد که نسبت به صنایع دیگر چوبی در ایران دارای قدمت بیشتری است.
هنرم از جنس طبیعت است
"گلچین غلام ویسی" یکی از ارغوان بافان موفق استان کردستان نیز در گفت و گو با گزارشگر ایرنا، گفت: من در رشته ارغوان بافی فعالیت می کنم و هنرم از جنس طبیعت است.
وی که در زمینه بافت سبدهای زیبا با ساقه درخت ارغوان فعال است، افزود: درخت ارغوان، درختی زینتی و بسیار زیبا است و به صورت خودرو در منطقه اورمانات کردستان رشد می کند، از گذشته های دور هنر ارغوان بافی با استفاده از شاخه های این درخت در منطقه ما رواج داشته است.
این هنرمند صنایع دستی اضافه کرد: مواد اولیه سبدبافی، شاخه ها و ترکه های درختان ارغوان است این شاخه ها هیچ گاه نباید خشک شوند و ما همیشه آن ها را خیس نگه می داریم در گذشته از ارغوان بافی بیشتر برای تولید سبد صحرا استفاده می شد اما امروزه علاوه بر تولید سبد، با توجه به ذائقه مشتریان در ساخت جاشکلاتی، جای نان، جای آجیل هم استفاده می شود.
وی تنوع بخشیدن به محصولات تولیدی در هنر ارغوان بافی را باعث گسترش بازار و افزایش فروش محصولات عنوان کرد و افزود: هنر ارغوان بافی گزینه مناسبی برای خانم های خانه دار است تا بتوانند درآمدزایی کنند.
غلام‌ویسی اضافه کرد: مدت ۱۸ سال است در این هنر فعالیت می کنم و به این هنر علاقه زیاد دارم یادگیری ارغوان بافی کار مشکلی نیست من زمانی که جویای کار بودم ،یک سبد از بازار خریدم و در خانه آن را باز کردم و دوباره از اول بافتم با چندین بار تکرار یاد گرفتم و اکنون هم مربی میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کردستان هستم .
وی با بیان اینکه بیشتر خانم هایی که به ارغوان بافی اشتغال دارند، از درآمدشان راضی هستند، تصریح کرد: اگر تعداد نمایشگاه های فصلی صنایع دستی بیشتر شود، درآمد فعالان این بخش هم افزایش زیادی خواهد داشت.
وی تنوع بخشیدن به محصولات تولیدی در هنر ارغوان بافی باعث گسترش بازار و افزایش فروش می شود، هنر ارغوان بافی گزینه مناسبی برای خانم های خانه دار است تا بتوانند درآمدزایی کنند.
وی با بیان اینکه قدمت ارغوان باقی بیش از ۷۰۰ سال است، تصریح کرد: خودم این رشته را در کردستان احیا کردم و بسیاری از افراد را در این رشته آموزش دادم و نخستین زنی از استان کردستان هستم که در رشته ارغوان بافی فعالیت می کنم و به فرزندانم هم این هنر زیبا را یاد دادم تا فراموش نشود .
وی با تاکید بر حمایت مسوولان از رشته های صنایع دستی گفت: حمایت از رشته های صنایع دستی رضایتبخش است اما فرد باید خودش شروع کند و اگر به هنری علاقمند هستید، نباید منتظر حمایت دیگران باشید .
این بانوی کارآفرین و ارغوان باف کردستانی تصریح کرد: هدف اصلی من ،فروش محصول نیست، چون استقبال از این هنر خوب است و بیشتر از این لذت می برم که علاقه مندی شهروندان از هنرهای ما باعث دلگرمی و حفظ آن می شود.
این هنرمند ارغوان باف گفت: انسان ها در طول قرن های گذشته هنر سبدبافی را از نسلی به نسلی دیگر انتقال دادند و امروز این صنعت با ترکیب هنر و خلاقیت توانسته خود را با سلایق و ذایقه مردم امروزی هم تطبیق دهد و از یک هنر سنتی و قدیمی در دهه های قبل، به یک کالای لوکس و زینتی تبدیل شده است.
نظر شما