آغاز مبارزه بیولوژیکی علیه آفت کرم ساقه‌خوار برنج در مازندران با پرواز «زنبور تریکوگراما»

به گزارش خبرنگار ایرنا، مبارزه بیولوژیکی یا غیرشیمیایی درشالیزارهای مازندران با استفاده از حشرات مفید در راستای کاهش مصرف سموم شیمیایی و تولید محصولات سالم و ارگانیک از اولویت های کاری جهاد کشاورزی است.

طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران امسال ۲۱۵هزار هکتار از زمین های استان زیر کشت برنجکاری رفت و پیش بینی مبارزه بیولوژیکی با استفاده از زنیور تریکو گراما در سال زراعی جاری حدود ۴۰هزار هکتار است، ‌روشی که سبب کاهش مصرف قابل توجهی از سم دیازینون و گرانول می شود.

ذکر این نکته مهم است که شخم و شیار زمستانه که شالیکاران مازندران از یک دهه گذشته به این موضوع توجه جدی می کنند سبب شد تا علاوه بر استفاده از آب فراوان، جمعیت انتقالی آفت به سال بعد کاهش محسوسی بیابد، به طوری که نسل اول این آفت در شالیزارها به حداقل رسیده است.

گزارش های رسمی از کارشناسان مراکز خدمات کشاورزی مازندران نشان می دهد که با اطلاع رسانی و فرهنگ سازی به کشاورزان نقش مفید و سازنده عوامل کنترل بیولوژیک (دشمنان طبیعی آفات) در کنترل آفت پررنگ شده است، به طوری که انگیزه و گرایش کشاورزان به سمت و سوی روش های پاک و سازگار با محیط زیست برای مدیریت و کنترل عوامل خسارتزا در مزارع شالیزاری ازفایش یافته است.

زنبورهای تریکوگراما یکی از این حشرات مفید در طبیعت غنی استان مازندران بوده و انگل تخم پروانه تعدادی از حشرات از قبیل کرم ساقه خوار برنج و کرم سبز برگخوار برنج قبل از بروز خسارت آفت روی گیاه تخم ها را مورد حمله قرار می دهد.

مبارزه بیولوژیک از روش های پاک و شناسایی شده و سازگار با محیط زیست است که در کنار سایر روش های مبارزه غیر شیمیایی نظیر مبارزه زراعی، مکانیکی، استفاده از فرمون های جنسی جلب کننده جهت شکار انبوه و استفاده از فرمون اخلالگر در جفت یابی برخی از آفات، می تواند برای تولید محصول سالم و عاری از باقیمانده سموم موثر باشد.

لزوم مدیریت تلفیقی مبارزه با آفت کرم ساقه خوار برنج

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج کشور مستقر در آمل، مبارزه تلفیقی علیه کرم ساقه خوار برنج را مورد تاکید قرار داد و گفت: اگرچه شالیکاران شمال همچنان با تناقضات زیادی مواجه هستند اما با مدیریت تلفیقی در مبارزه غیر شیمیایی می توانند بدون افت، محصول سالم تولید و تهیه کنند.

مهرداد طبری که دکترای گیاه پزشکی و حشره شناسی کشاورزی دارد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اینکه در مبارزه شیمیایی همه حشرات مفید و غیر مفید را در مزرعه از بین می بریم و به عناصر آب، خاک و هوا نیز لطمه شدیدی وارد می کنیم شکی نیست، اما به دلیل مهیا نبودن شرایط لازم از جمله کشت هماهنگ، تسطیح و یکپارچه سازی زمین های شالیزاری و از همه مهمتر پائین بودن سرانه زمین سبب شده است تا مبارزه شیمیایی که نتیجه آنی و قابل لمس دارد، مورد توجه قرار بگیرد.

وی در عین حال توضیح داد: در شرایط و موقعیت فعلی با مدیریت تلفیقی در مبارزه با آفات برنجکاری از جمله کرم ساقه خوار قابل اجرا است و می توان با شخم و شیار زمستانه، از بین بردن علف های هرز حاشیه مزارع، جدا کردن بوته های نشا مریض و رها کردن زنبور به نتیجه دلخواه رسید.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج کشور اظهار داشت: تا زمانی که توجه به سلامت با تولید محصول سالم که به مراتب هزینه بیشتری نسبت به محصولات غیر اورگانیک دارد مورد توجه جامعه قرار نگیرد، تولید کنندگان مجاب به انجام روش های مبارزه غیر شیمیایی علیه آفات نمی شوند.

طبری با تایید این موضوع که تولید کنندگان همچنان با تناقضات زیادی در مبارزه غیر شیمیایی علیه کرم ساقه خوار مواجه هستند، گفت: علاوه بر ترویج فرهنگ دغدغه تولیدات محصولات کشاورزی سالم، دولت باید با حمایت های تشویقی و مالی فواید تولید محصول سالم و ارزش افزوده آن را نیز به جیب کشاورزان هدایت کند.

نحوه رها سازی زنبور تریکوگراما در زمین های شالیزاری

زنبور تریکوگراما، از کوچکترین زنبورهای پارازیت است که با قراردادن تخم خود در داخل بدن میزبان یا تخم آفت، در طول مراحل تکاملی زندگی، با استفاده از محتویات بدن میزبان، سبب مرگ آن می شود.

زنبور تریکوگراما حشره ریز و ظریفی است که حدود یک میلیمتر طول دارد و متعلق به خانواده‌ای از زنبورها تحت نام علمی Trichogrammatidae است. یکی از ۸۰ جنس خانواده Trichogrammatidae که دارای بیش از ۲۰۰ گونه در سراسر جهان است، این خانواده از زنبورها به طور کلی پارازیتوئید (انگل) تخم بویژه پروانه‌ها هستند که تعدادی از این پروانه‌ها جزء آفات مهم و اصلی محصولات کشاورزی بشمار می روند.

زنبور برای یافتن تخم میزبان در مزرعه، پروازهای کوتاهی انجام می‌دهد. زنبور تریکوگراما با ایجاد سوراخ در پوسته تخم آفت در داخل آن ۲-۱ عدد تخم قرار می‌دهد، بعد از ۱۲-۸ روز (در دمای ۲۸-۲۵ درجه سانتی‌گراد) زنبور از داخل تخم، خارج می‌شود و هر زنبور ماده در حدود ۷۰-۴۰ عدد تخم میزبان (آفت) را پارازیت (آلوده) می‌کند.

مدیران جهاد کشاورزی شهرستان های آمل، محمودآباد و بابل کاهش مصرف سموم شیمیایی، حفاظت از محیط زیست و کاهش هزینه های تولید را از مهمترین مزایای اجرای طرح مبارزه بیولوژیک با کرم ساقه خوار برنج برشمردند و گفتند:‌ در چند سال اخیر با بالا رفتن آگاهی کشاورزان و همچنین جلو افتادن زمان نشاء برنج، شاهد از بین رفتن مقوله طغیان آفت کرم ساقه خوار برنج هستیم.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان محمودآباد با بیان اینکه رهاسازی با توجه به نتایج تله های نوری و بازدید و نمونه برداری از مزارع است، گفت: مبارزه بیولوِژیک با آفات و بیماری های مزارع برنج، مرحله اول رهاسازی زنبور تریکوگراما از نسل اول برای مبارزه بیولوژیک علیه کرم ساقه خوار برنج در این شهرستان انجام شد.

محمد هادی‌زاده با اشاره به مصرف سموم پرخطر و اثرات سوء و زیانبار آن برروی محیط زیست، اظهار کرد: ایجاد مقاومت حشرات به حشره‌کش‌ها، طغیان مجدد آفات و مرگ و میر حشرات مفید مبارزه بیولوژیک و استفاده از مواد بیولوژیکی در کنترل آفات و بیماریها اهمیت و جایگاه خاصی پیدا کرده است.

وی به اولین مرحله رها سازی زنبور تریکوگراما از نسل اول در بیش از ۴۰۰ هکتار از شالیزار این ‌شهرستان اشاره کرد و ادامه داد:‌رهاسازی زنبور تریکوگراما در زمین های شالیزاری با توجه به نتایج تله های نوری، بازدید و نمونه برداری از مزارع بوده که درنسل اول مرحله اول در زمان ۵۰ درصد شفیرگی آفت و مرحله دوم پنج روز پس از رهاسازی اول است.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان محمودآباد تصریح کرد: زمان مناسب برای مبارزه بیولوژیک یا غیر شیمیایی با آفات در شالیزاری بایستی قبلاً با بررسی های بعمل آمده و با توجه به عدم تطابق بیولوژی آفت با فنولوژی گیاه تعیین می شود.

این مسوول کشاورزی گفت: کارت های نصب شده در هر هکتار به تعداد ۱۰۰ عدد که براساس نمونه برداری‌ها و بررسی تله‌های شکار پروانه تعیین زمان با اطلاع رسانی به کشاورزان اجرایی شد.

برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است. مازندران با تولید حدود یک میلیون تن برنج سفید، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور را تامین می کند.